Samarqand veterinariya meditsinasi instituti

Asosli kondisiyalar. Shirkat va dehqon-fermer xo’jaliklari tomonidan 
tayyorlangan don va urug’ sifati me’yorlash bo’yicha qoniqtirishi asosli 
kondisiyalar deb aytiladi. Asosli kondisiya-lar don va urug’larni saqlash davrida 
uning saqlanuvchanligini va bir joydan ikkinchi joyga jo’natilishida sifat saqlash 
talab qilingan darajada hamda uni qayta ishlashda yuqori sifatli mahsulot chiqishi 
tavsifini ta’minlashi kerak. Shuning uchun asosli kondisiyalar don va urug’ning 
hisob-kitobi yo’lga qo’yilgan bo’lib, ular uchun topshirish hamda sotib olish narxi 
belgilangan. Don va urug’lar davlat tomonidan belgilangan narxlar bilan to’lanadi. 
Agar don sifati ko’zlangan kondisiyalardan farq qilsa, u vaqtda qisman chegirish 
va qo’shimcha haq qo’shiladi. Don va urug’lar asosli kondisiyalarga asl og’irlik, 
namlik, begona o’t va don aralashmalari kabi eng asosiy sifat saqlash kiritilgan. 
Asosli kondisiyalarni ifloslik va ombor zararqunandalari bilan zararlanishi barcha 
tuproq va iqlim sharoiti uchun yagona. 
Chegaralangan kondisiyalar. Davlatga sotiladigan don va urug’larning 
sifatini pasayishi me’yor bilan cheklangan bo’lib, chegaralangan kondisiya deb 
aytiladi. Bu me’yorlar oxirgi ko’rsat-kich bo’lib, don qabul qiluvchi korxonalar 
tomonidan maxsus rux-satnomaga binoan qabul qilinadi. Agar donning sifati 
chegaralan-gan kondisiyadan past bo’lsa, u vaqtda don qabul qiluvchi korxona-lar 
maxsus ruxsatnoma bo’yicha qabul qilinishi mumkin. Don sotib olish rejasiga 
ko’ra quyidagi kamchiliklari bor bo’lgan donlar qabul qilinmaydi: har xil yomon 
hidlari bo’lib, qizib sasiydigan shamollatganda hidlar yo’qolmaydigan (benzin, 
kerosin); urug’lar aralashmasi tarkibida 1% dan ko’p mayda toshlar mavjud, don 
uyumlari aralashmasi tarkibida unib chiqqan donlar mikroi 5% dan yuqori bo’lsa 
va boshqalar. Asosli chegirish kondisiyadan sifat bo’yicha chetlanish yoki 
o’zgarishlarga yo’l qo’yilsa, u vaqtda asl va pulli chegirish hamda qo’shish 
qo’llaniladi (26-jadval). 

---

105 
1-jadval