Samarqand viloyati xalq ta’limi xodimlarini qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish hududiy markazi

Tinglovchining malaka oshiish davrida o’z-o’zini rivojlantirishi va mustaqil bilim orttirish bo’yicha bajargan ishlari:

E S S E

O’tkir Hoshimov Dunyoning ishlari

O’zbekiston xalq yozuvchisi O’tkir Hoshimovning qirqdan ortiq asarlari ming- minglab kitobxonlarning ma’naviy mulkiga aylanishga ulgurgan. Yozuvchi asarlari ko’pgina xorijiy tillarga tarjima qilingan. Bu natijalar har qanday ijodkor orzu qiladigan, intiladigan marradir.

Biz qachon kitobni sevib o’qiymiz? Unda tanish qismatlar aks etgan bo’lsa, qahramonlar bilan darddosh, baxtdosh bo’la olsakkina. Shu nuqtai nazarda O’tkir Hoshimovning “Dunyoning ishlari” qissasi o’quvchilar qalbidan chuqur o’rin egallagan asar sifatida qadrli. Qissa haqida O’zbekiston xalq yozuvchisi Said Ahmad shunday degandi: “Dunyoning ishlari” asarini qissa emas, doston deb atashni istardim. U qo’shiqday o’qiladi. Uni o’qib turib, o’z onalarimizni o’ylab ketamiz. Shu mushfiq, shu jafokash onalarimiz oldidagi bir umr uzib bo’lmas qarzlarimizning aqalli bittasini uza oldikmi, degan bir andisha, bir savol ko’z oldimizda ko’ndalang turib oladi. Qissa bizni insofga, insonni qadrlashga, hurmat qilishga chaqiradi”.

“Dunyoning ishlari” asaridan ko’pchiligimizga qadrdon bo’lgan parchalarni misol tariqasida…

Yulduzlar to’la osmonga tikilaman. Ehtimol, osmondagi eng yorug’ yulduzlar onalarning jonidir. Ehtimol, onalarning so’ngan yulduzlari birlashib quyoshga aylangandir. Oftobni ona deyishlari, ehtimol, shundandir.
— Volidai mehriboningiz xo’p yarlaqagan odam ekanlar. To’shakda yotmabdilar, birovga zoriqmabdilar… Bunaqa beozor o’lim har kimga ham nasib etavermaydi.

Ehtimol shundaydir. Onam bu dunyoda kamsuqumgina yashardi. Hech kimga ozor bermasdi. Hech kim bilan hech narsani talashmasdi. Ehtimol tabiatning eng shafqatsiz elchisi bilan ham olishib o’tirishni xohlamagandir.

Ilgari bir haqiqatni bilardim. Ona uchun bolaning katta-kichigi bo’lmaydi. Endi yana bir haqiqatni angladim. Bola uchun ham onaning katta-kichigi bo’lmas ekan. Ona ona ekan. Unga boshqa sifat kerak emas.

Onalar farzandlari hamisha birga bo’lishini istaydilar. Qismat esa ularni qanot chiqarishi bilan har yoqqa uchirib ketadi. Hayot loaqal shu masalada ham onalarga shafqat qilmaydi.

• 
  Onalar farzandlari hamisha birga bo’lishini istaydilar. Qismat esa ularni qanot chiqarishi bilan har yoqqa uchirib ketadi. Hayot loaqal shu masalada ham onalarga shafqat qilmaydi.
  
• 
  Haqiqat havoga o’xshaydi. Nafas olib turasizu o’zini ko’rmaysiz. Onam aytgan afsonalar ham hayotdek oddiy, hayotdek chuqur haqiqat ekan.
  
• 
  — Nimaga birovning bolasi bo’lar ekan! – to’satdan onamning jahli chiqib ketdi. – Yig’lab turgan bolaning begonasi bo’ladimi? Uyalmaysanmi shunaqa degani? Yig’lab turgan norasidaga rahmi kelmagan odam – odammi?
  
• 
  Indamadim. Ammo baribir o’shanda onamni nohaq hisoblagan edim. Yo’q, chamamda, onalarning biz tushunmaydigan, bizning o’lchovimizga sig’maydigan o’z olami borga o’xshaydi.
  
• 
  Har kim har kimning ko’ziga cho’p solishi mumkin, har kim har kimga xiyonat qilishi mumkin. Faqat ona o’z bolasiga hech qachon xiyonat qilmaydi. Ehtimol, inson hayotining shuncha yillardan buyon davom etib kelayotgani shundandir.
  

Ehtimol, dunyoning bu chetida turib bir odam aytgan qo’shiqni dunyoning narigi chekkasidagi boshqa bir odam tushunmas. Ehtimol, dunyoning bu chekkasida turib bir odam aytgan eng oqilona fikrni dunyoning narigi chekkasidagi boshqa bir odam tushunmas. Biroq dunyoning bu chekkasida turib ona aytgan allaga dunyoning narigi chekkasidagi go’dak bemalol orom oladi. Nega shunaqa? Nahotki, go’dak tushungan narsaga biz tushunmasak? Ehtimol, buning boisi boshqa joydadir. Ehtimol ona tushungan narsani bizlar tushunmasmiz. Balki shuning uchun ham ona – tabiatning eng buyuk ixtirosidir.

• 
  Ehtimol, dunyoning bu chetida turib bir odam aytgan qo’shiqni dunyoning narigi chekkasidagi boshqa bir odam tushunmas. Ehtimol, dunyoning bu chekkasida turib bir odam aytgan eng oqilona fikrni dunyoning narigi chekkasidagi boshqa bir odam tushunmas. Biroq dunyoning bu chekkasida turib ona aytgan allaga dunyoning narigi chekkasidagi go’dak bemalol orom oladi. Nega shunaqa? Nahotki, go’dak tushungan narsaga biz tushunmasak? Ehtimol, buning boisi boshqa joydadir. Ehtimol ona tushungan narsani bizlar tushunmasmiz. Balki shuning uchun ham ona – tabiatning eng buyuk ixtirosidir.
  
• 
  Oq marmar, qora marmar… Bu so’zlarning har bitta harfiga qanchadan qancha ko’zyoshi tomganini bilaman. Ehtimol bular inson bolasining hayotda eng rost so’zlaridir. Faqat… har gal ularni o’qiganda bir narsani o’ylayman: mana shu so’zlarni yurak-yurakdan, iztirob bilan aytgan farzand onasi hayot ekanligida qanchalik ko’nglini ololdi ekan?
  
• 
  Faqat bir narsani aniq aytishim mumkin. Mabodo Tangri marhumlarga qayta jon
  

ato qilsa-yu onalar tirilib qolsa, hayot paytida mehr berganmi, bermaganmi – baribir farzandlarini maqtab gapirgan bo’lardi. Onalar hatto vafotidan keyin ham onaligicha qoladi.
Bahor devorining oftobro’ya etaklaridan boshlanmaydi. Bahor ariqlarning kungay sohillaridan boshlanmaydi. Bahor mana shu yerdan boshlanadi. Qabrlar ustida qo’ng’iroq chalgan chuchmomalar, lovillab yongan qizg’aldoqlar onalarning farzandini yupatish uchun taqdim etgan chechaklari bo’lsa ajab emas…

• 
  Bahor devorining oftobro’ya etaklaridan boshlanmaydi. Bahor ariqlarning kungay sohillaridan boshlanmaydi. Bahor mana shu yerdan boshlanadi. Qabrlar ustida qo’ng’iroq chalgan chuchmomalar, lovillab yongan qizg’aldoqlar onalarning farzandini yupatish uchun taqdim etgan chechaklari bo’lsa ajab emas…
  

Tinglovchining malaka oshirish davrida ingliz tilida o’zlashtigan so’z (tarjimasi bilan)

LUG’AT

№	O’zbekcha	Inglizcha
1.	Metod	Method
	Innavatsion ta’lim	Innavation education
	Ta’lim	Education
2.	Dars	Lesson
3.	Bilim	Knowledge
	Ko’nikma	Skill, practice
	Burchak	Angle
	Yoy	Arc
	Yuza	Area
	Qavariq	convex , concave up
	Xulosa	Corollary
	Yechim	Decision
	Gradus	degree
	Yasalgan burchak	developed angle
	O’lchov	dimension
	Nuqta	dot, point
	Teng tomonli	equilateral
	Geometriya	geometry
	Gipotenuza	hypotenuse
	Kesma	intercept, segment, line segment
	Teng yonli	isosceles
	Katet	Leg
4.	Uzunlik	Length

5.	( to’g’ri ) chiziq	Line
6.	Perpendikulyar	normal, perpendicular
7.	Og’ma	oblique
8.	Isbot	proof
9.	Matematika	Mathematics
10.	Axborot	information
11.	Texnalogiya	Texnalogy
12.	Mustaqil ta`lim	Independent education
13.	Kompyuter	computer
14.	Chizma	Draft
15.	Mavzu	Theme
16.	Obyekt	Obyekt
17.	O’quv yili	School year
18.	Til	Language
19.	Savol	Question
20.	Javob	Ansver

Tinglovchi o‘z kasbiy mahoratini uzluksiz
a o

d

oshirib borishga qaratilgan YO‘L XARITASI

№	Amalga oshiriladigan tadbir (muammo)			Amalga oshirish mexanizmi		Amalga oshirish muddati (yil, oy)		Kutilayotgan natijalar diagnostikasi
1-yil
1	M							O’quvchilarga interfaol metodlar yordamida matematik savodxonligini oshirish
	metodlarni qo’llab dars rejasini loyihalash mavzusi
2	n	dars o’taman.	o’tkazaman		yil br		O’qituvchilar bilan o’zaro fikr almashish
2-yil
3	8 –sinf o’quv tadq maqsad vazifalari haqida ma’lumotlar berish			Onlayn yoki		2021 yil		O’quvchilarining
						r,		Pisa tadqiqoti
						r		bo’yicha
								savodxonligini
								oshirish
4	Maktabning 10-11			Onlayn yoki		2021 yil		O’quvchilarda
	sinflariga ochiq			namoyishli		fevral		bilim ko’nikma
	darslarni							va malaka hosil
	noan’anaviy tarzda							qilish
	o’tkazish

’

O l

3-yil
5								arning larini li sh, li o’quvchilar bilimini oshirish
	m
	ishlash. “Matematika” to’garagi faoliyatini yuritish
6	Maktab			AKT		2022 yil		O’quvchilarning
	o’quvchilariga			texnologiyasi va		fevral		bilimini oshirish
	interfaol			zamonaviy ped
	metodlardan			texnologiyalar
	foydalanib ochiq			asosida
	darslar o’tish
4-yil
7	o	tayyorlash			l , ,		Fan olimpiadalari uchun iqtidorli o’quvchilarni tayyorlash
8	PISA tadqiqotlari va			Onlayn va		2023 yil		Matematikadan
	PISA topshiriqlari			namoyishli		fevral oyi		o’quvchilarni
	asosida noan’anaviy							funksional
	ochiq dars o’tkazish							savodxonligini
								oshirish
5-yil
9	“ mavzusida viloyatimizdagi namunali ixtisoslashtirilgan maktablarga sayohatlar o’tkazish					el		Matematika faniga iqtidorli o’quvchilarni yanada qiziqtirish
10	Iqtidorli o’quvchilar			Onlayn yoki		2025 yil yil		Maktabda
	bilan mukammal			namoyishli		davomida		iqtidorli
	ishlash OTM ga							o’quvchilar
	kirishi uchun							bilimini oshirish
	tayyorlash

MUNDARIJA

Irrasional ifodalarni ayniy almashtirish metodikasi REJA:

1. 
   Kirish 3
   
2. 
   Funksiya Tushunchasi 6
   
3. 
   Funksiyalar girafiklarini o`rganish 10
   
4. 
   O`quvchilarda funksional tafakkarini rivojlahtirish 22
   

5. 
   Xulosa 36
   
6. 
   Foydalanilgan adabiyotlar 38
   

0