Sana “ ” 201 yil

Yangi dars bayoni: 
Fizik kimyo – fizika va kimyo bilan bog’liq barcha umumiy qonunlarni o’rganadi. Kimyo va 
fizikaning nazariy va eksperimental usullari fizik kimyoda kimyoviy ta’sirlarni o’rganishda qo’llaniladi. 
Fizik kimyo – kimyoviy jarayonlarning mohiyatini o’rganuvchi fan. Kimyoviy reaktsiyalar fizik jarayonlar 
– issiqlik uzatish, issiqlikni yutish yoki chiqarish, yorug’likni yutish va nurlantirish, elektr hodisalari, 
hajmining o’zgarishi va boshqalar natijasida yuzaga kelishi bilan bog’liq. Masalan, har qanday kimyoviy 
reaksiyada tashqi muhitga energiya beriladi yoki tizimni tashkil etuvchi moddalar molekulalarining 
o’zaro ta’siri natijasida energiya tashqaridan so’riladi. Bug’lanish va sublimatsiya jarayonlarida, 
O‘quvchilarda shakllantiriladigan tayanch kompetensiyalar elementlari: 
Kommunikativ kompetensiya: 
B1 
Jamiyatda o‘zaro muloqotga kirishish uchun kundalik hayotda uchraydigan kimyoviy birikmalar va 
mazkur birikmalarning nomini faqatgina ona tilida emas, balki xorijiy tillarda ham bilish.
B1+ 
o‘zaro samarali muloqotga kirisha olish layoqati. 
Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi: 
B1 
mediamanbalardan zarur ma’lumotlarni izlab topa olish. Xavfsizlik choralari haqida bilish. 
B1+
mediamanbalardan olingan ma’lumotlarni saralash va ulardan samarali foydalana olish. 
O‘zinio‘zi rivojlantirish kompetensiyasi: 
B1 
kimyo fani va undagi asosiy qonuniyatlar haqida bilish, doimiy ravishda o‘zini o‘z rivojlantirib, 
kamolotga intilish, kimyo bo‘yicha bilimlarni mustaqil ravishda oshirib borish.  

---

2 
shuningdek, har xil parchalanish reaktsiyalarida, moddaning haroratining ko’tarilishi molekulyar 
zarrachalarning kuchayishi fizik-kimyoviy jarayon natijasidir. 
Galvanik elementlardagi elektrodlarda oksidlanish-qaytarilish jarayonlari elektr tokining paydo 
bo’lishiga olib keladi. Qattiq jismlar yuzasida yuqori haroratda adsorbsiya va desorbtsiya jarayonlari 
natijasida gidrogenlash, degidrogenlash, izomerlanish, polimerlanish va h.k. reaktsiyalar davom 
etmoqda. Bu holatlarning barchasida fizik va kimyoviy jarayonlar, ularning o’zaro ta’siri o’rtasida 
chambarchas bog’liqlik mavjud. Bunday o’zaro ta’sirlardan tashqari, fizik kimyo turli xil kimyoviy 
o’zgarishlarning umumiy qonunlarini, kimyoviy muvozanat qonunlarini, moddalarning tuzilishi va 
xossalari nazariyalarini, kimyoviy hodisalar va jarayonlarning asoslarini o’rganadi. 
1752 yilda M.V.Lomonosov fizik kimyo haqida shunday degan: 
«Fizik kimyo – bu fizik tajribalarga asoslanib, ob’ektlar aralashmasida sodir bo’ladigan 
kimyoviy reaktsiyalarni tushuntiruvchi fan». 
Agar fizik kimyoning zamonaviy ta’rifini Lomonosov ta’rifi bilan solishtirsak, quyidagi natijaga 
erishamiz: 
«Fizik kimyo – bu kimyoviy hodisalarni fizikaning umumiy tamoyillari asosida tushuntirib 
beradigan va ularning qonuniyatlarini aniqlaydigan fan». 
Ko’rinib turibdiki, bu ta’riflar tashqi ko’rinishga o’xshash. Lomonosov fizika fanlari 
muammolarini muntazam o’rganib chiqdi. U kimyo fanini o’rganishda fizikavey bilim va usullardan 
foydalanish muhimligini tushundi. 
1752 yilda M.V.Lomonosov talabalarga birinchi marta «Haqiqiy fizik kimyo kursi» ( rus. 
Введение в истинную физическую химию ) haqida ma’lumot berdi. Lomonosov kimyoning asosiy 
qonunlaridan birini – kimyoviy o’zgarish paytida massaning saqlanish qonunini ishlab chiqdi. 
Fizika asta -sekin kimyoni aniq fanga aylantirdi. Moddalarning sifat xususiyatlari va ularning 
o’zaro ta’siri miqdoriy xususiyatlar bilan to’ldirildi. 
Fizik kimyoning keyingi rivojlanishi issiqlik va elektr energiyasining kimyoviy jarayonlar 
jarayoniga ta’sirini o’rganuvchi olimlarning tadqiqotlari bilan bog’liq. Kimyoviy reaktsiyalarda issiqlik 
chiqarish yoki yutilish jarayonlarini o’rganish termokimyoning boshlanishini ko’rsatdi. Rus olimi 
K.I.Gess fizik kimyoning asosiy qonunlaridan birini – kimyoviy transformatsiyalar paytida issiqlikni 
ushlab turish qonunini shakllantirdi.