Sanoq sistemalari. Sanoq sistemasi tushunchasi. Pozitsion va nopoz

O`ngdan boshlab mos xona birliklari qo`shilib, shu xona ostiga yozib boriladi. Masalan,

• O`ngdan boshlab mos xona birliklari qo`shilib, shu xona ostiga yozib boriladi. Masalan,
• 8324
• 525
• 8849
• Agar bir xona birliklarini qo`shganda ikki xonali son hosil bo`lsa, u holda o`nliklar ajratilib, uning raqami navbatdagi xonaga qo`shib hisoblanadi. Masalan,
• 1725
• 2118
• 3843

2. O`nli sanoq sistemasida sonlarni ayirish algoritmi.

• 2. O`nli sanoq sistemasida sonlarni ayirish algoritmi.
• Bir xonali sonlarni qo`shish jadvali va ayirish amalining ta’rifidan foydalangan holda, ayirish jadvalini tuzish mumkin.
• 1 ni ayirish jadvali.
• 2 – 1 = 1 6 – 1 = 5
• 3 – 1 = 2 7 – 1 = 6
• 4 – 1 = 3 8 – 1 = 7
• 5 – 1 = 4 9 – 1 = 8
• 5 ni ayirish jadvali.
• 5 – 5 = 0 8 – 5 = 3
• 6 – 5 = 1 9 – 5 = 4
• 7 – 5 = 2 va hakazo.

Ko`p xonali sonlarni og`zaki ayirish yig`indi va ayirmaning xossalaridan foydalanib amalga oshiriladi.

• Ko`p xonali sonlarni og`zaki ayirish yig`indi va ayirmaning xossalaridan foydalanib amalga oshiriladi.
• 862 – 241 = (8 yuzlik + 6 o`nlik + 2 birlik) – (2 yuzlik + 4 o`nlik + 1 birlik) = (8 yuzlik – 2 yuzlik) + (6 o`nlik – 4 o`nlik) + (2 birlik – 1 birlik) = 6 yuzlik + 2 o`nlik + 1 birlik = 621.
• Yozma ayirishda kamayuvchi va ayiriluvchi ustun tarzda mos xona birliklari bir-birining tagiga yoziladi va tagiga chizilib, uning tagiga mos xonalar ayirmalari natijalari eng kichik xona birliklaridan boshlab yoziladi:
• 862
• 241
• 621

Ayirishning quyidagi holini ko`raylik:

• Ayirishning quyidagi holini ko`raylik:
• 862 – 245 = (8 yuzlik + 6 o`nlik + 2 birlik) – (2 yuzlik + 4 o`nlik + 5 birlik) = (8 yuzlik – 2 yuzlik) + (6 o`nlik – 4 o`nlik) + (2 birlik – 5 birlik) = (8 yuzlik – 2 yuzlik) + (5 o`nlik + 1 o`nlik – 4 o`nlik) + (2 birlik – 5 birlik) = (8 yuzlik – 2 yuzlik) + (5 o`nlik – 4 o`nlik) + (12 birlik – 5 birlik) = 6 yuzlik + 1 o`nlik + 7 birlik = 617.
• Demak, agar biror xona birligida kamayuvchining raqami ayiriluvchi raqamidan kichik bo`lsa, undan oldingi katta xona birligi raqamidan bir birlik olib, kamayuvchining raqamiga o`n birlik qilib qo`shiladi va ayirish bajariladi. 862
• 245
• 617