SaqarTvelos agraruli universiteti marina TurmaniZe sarkocistozis SemTxvevaSi epidemiologiisa da dakvlis produqtebis veterinariul-sanitariuli eqspertizis zogierTi sakiTxi

2. mik ro sar ko cis te biT msxvil fe xa rqo sa ni 
pi ruty vis, Ro ri sa da cxvris nak la vis kun Te bis 
Se da re bi Ti da in va zi e ba. sa sof lo-sa me ur neo 
cxo ve le bis sar ko cis t ma ta reb lo ba nak la vis 
na su qo bis mi xed viT
mik ro sar ko cis tebiT  msxvil fe xa  rqo sa ni  pi ruty-
vis,  Ro ri sa  da  cxvris  nak lavis  kun Te bis  Se da re bi Ti 
da in va zi e bis  dad ge ni sa  da  nak lavis  na su qobis  mi xed-
viT  pi ru tyvis  sar ko cis t ma ta reb lobis  maC ve neb le bis 
gan saz Rvris  miz niT,  ro gorc  uk ve  aR v niS neT,  vik v lev-
diT yo ve li nak la vis kis ris, mxris, zur gis, muc li sa da 
dun du la  kun Tebs,  amas Tan  viT va lis wi neb diT  msxvil-

 58
fe xa rqo sa ni pi ruty vi sa da cxvris nak la vis ka te go ri-
as (umaR le si, sa Su a lo, jan da gi), Ro ris nak la vis mi mar-
Tu le bas.  
sul  ga mo vik v li eT  msxvil fe xa  rqo sa ni  pi ruty vis 
nak la vis 570 sin ji, Ro ri sa da cxvris nak la vis, Se sa ba-
mi sad,  635  da  315  sin ji.  ga mok v le u li  msxvil fe xa  rqo-
sa ni  pi ruty vis  114  nak lavidan  27  (23,4%)  mi e kuT v ne bo-
da umaR le si na su qo bis ka te gorias, xo lo 69 (60,5%) da 
18 (15,8%), Se sa ba mi sad, – sa Su a lo da jan da gi na su qo bis 
ka te go ri as.  ga mok v le u li  cxvris  63  nak lavidan  15-15 
(23,8-23,8%)  iyo  umaR le si  da  jan da gi  na su qo bis  ka te-
goriis, xo lo 33 (52,4%) – sa Su a lo na su qo bis ka te go ri-
is.  ga mok v le u li  Ro ris  127  nak la vi  mi e kuT v ne bo da  sa-
xor ce mi mar Tulebas. ga ir k va, rom mik ro sarkocistebiT 
upi ra te sad  da in va zi e bu li  iyo  msxvil fe xa  rqo sani  pi-
ruty vis kis ri sa da muc lis kun Te bi. ma Ti da in va zi e bis 
eq s ten si u ro bis maC ve ne bel ma, Se sa ba mi sad, 41,2 da 43,8% 
Se ad gi na. igi ve kun Te bi, sxva kun Teb Tan Se da re biT, uf-
ro  in ten si u ra dac  iyo  da in va zi e bu li.  ker Zod,  mik ro-
sar ko cis te biT  ma Ti  da in va ziebis  maC ve ne be li,  Se sa ba-
mi sad, 12-63 da 8-36 eg zem p la ris far glebSi mer ye ob da. 
mik ro sar ko cis te biT yve la ze nak le bad da in vaziebuli 
aR moC n da msxvil fe xa rqo sa ni pi ruty vis nak la vis zur-
gis  kun Te bi  (da in.  eq s ten.  –  28,1%;  da in.  in ten.  –  4-12 
egz.).
Se da re bi Ti da in va zi e bis ana lo gi u ri su ra Ti da fiq-
sir da cxvris nak la vis kun Te bis ga mok v le vi sas. ker Zod, 
am  Sem Tx ve vaSic  upi ra te sad  da in va zi e bu li  aR moC n da 
kis ri sa  da  muc lis  kun Te bi,  mag ram  ma Ti  da in va zi e bis 
eq s ten si u ro bi sa da in ten siurobis maC ve neb le bi aRe ma-
te bo da msxvil fe xa rqo sa ni pi ru tyvis nak la vis kis ri sa 
da muc lis kun Te bis da in va zi e bis maC veneblebs. ker Zod, 
maT, Se sa ba mi sad, 60,3%; 10-68 egz. da 71,4%; 17-49 egz. Se-

 59
ad gi nes.  mik ro sar ko cis te biT  da in va zie bis  eq s ten siu-
robisa (22,2%) da in ten si u ro bis (16-25 egz.) yve la ze da-
ba li maC ve neb le bi ase ve zur gis kun Teb Si da fiq sir da.      
Ro ris  nak la vis  ga mok v le vi sas  mik ro sar ko cis te biT 
upi ra tesad da in va zi e bu li aR moC n da muc lis (da in. eq s-
ten. – 40,9%; da in. in ten. – 4-32 egz.), mxri sa (da in. eq s ten. 
– 51,2%; da in. in ten. – 9-27 egz.) da kis ris (da in. eq s ten. 
– 63,7%; da in. in ten. – 12-36 egz.) kun Te bi. aR sa niS na via, 
rom am je ra dac yve la ze da ba li iyo zur gis kun Te bis da-
in va zi e bis maC ve neb le bi (da in. eq s ten. – 20,5%; da in. in-
ten. – 8-18 egz.). 
am ri gad,  am  mi mar Tu le biTY  Ses ru le bul  ga mok v le va-
Ta  Se degebis  mi xed viT  dad gin da,  rom  Cvens  pi ro beb Si 
mik ro sar ko cis tebi upi ra te sad lo ka li zo ben mcox na vi 
cxo ve le bis kis ri sa da muc lis kun Teb Si da Ro ris muc-
lis, mxri sa da kis ris kun Teb Si. yve la ze nak le bad isi ni 
gvxvde bi an  sa mi ve  sa xeobis  cxo ve le bis  nak la vis  zur-
gis  kun TebSi.  Cven T vis  Zne lia  av x s naT  Tu  ra  ka non zo-
mi e re biT aris ga mow ve u li cxo ve lebis or ga nizmSi sar-
kocistebis lo ka li ze bis ase Ti su ra Ti.   
nak la vis  na su qo bis  mi xed viT  sar ko cis t ma ta reb lo-
bis  gan saz Rvris  miz niT  Ses ru le bul  sa mu Sa o Ta  Se de-
ge bis mi xed viT ki dev er Txel gvin da aR vniSnoT, rom aR-
mo sav leT sa qar T ve los pi ro beb Si mik ro sar kocistebiT 
sa sof lo-sa me ur neo  cxo ve le bi  upi ra te sad  sus ti  xa-
ris xiT  ari an  da in va zi e bu li.  cxri li  10-is  mo na ce me-
biT ase Ti xa ris xiT Zi ri Ta dad da in va zi e bu li aR moC nda 
sa Su a lo  na su qo bis  ka te go ri is  msxvil fe xa  rqo sa ni  pi-
rutyvisa (93,7%) da cxvris (75,0%) nak la vi. sa Su a lo xa-
ris xiT da in vaziebuli iyo yve la ka te go ri is na su qo bis 
msxvil fexa  rqo sa ni  pi ruty vis  xu Ti  (21,7%)  da  cxvris 
12  (27,3%)  nak lavi.  mik ro sarkocistebiT  Zli e ri  xa ris-

 60
xiT da in va zi e ba ga movlinda jan dagi ka te go ri is cxvris 
or da msxvil fexa rqo sani pi ru tyvis erT nak lav Si. rac 
Se e xe ba Ro ris nak lavs, am Sem Tx ve va Si da in va zi e bis ori 
xa ris xi ga mov lin da – sus ti da sa Su a lo, rom li Tac da-
in va zi e bu li  iyo  ga mok v le u li  sa xor ce  mi mar Tu lebis 
Ro re bis nak la vis, Se sa ba mi sad, 71,0 da 29,0%.
3. mik ro sar ko cis te biT msxvil fe xa rqo sa ni 
pi ruty vis, Ro ri sa da cxvris da in va zi e bis 
eq s ten si u ro bi sa da in ten si u ro bis 
se zo nu ri di na mi ka
in va zi ur  da a va de ba Ta  epi de mi o lo gi is  sa kiTxe bis 
Ses wav lisas Zal ze di di mniS v ne lo ba aqvs cxo ve lis da-
in va zi e bis  eq s ten siu robisa  da  in ten si u ro bis  se zo nu-
ri  di na mi kis  dad ge nas.  ami tom  kvle viT  sa mu Sa o Ta  Ses-
ru le bis dros yu radRe bas va max vilebdiT ga mok v le vis 
se zon ze. 2009-2010 wleb Si msxvil fexa rqo sa ni pi ruty-
vis nak lavs vik v lev diT yo vel T vi u rad; Ro ris nak la vi 
ar ga mog vik v le via mxo lod ag vis to Si. cxvris nak la vis 
ga mok v le va seq tem b ri dan mar tis CaT v liT mo xer x da. 
dad gin da, rom sar ko cis te biT da in va zi e bu li msxvil-
fexa rqo sa ni pi ruty vis nak la vis ga mov le na oq tom b ri-
dan iwye ba da es ra o de no ba ga nux re lad ma tu lobs zam T-
ris Tve e bis gan mavlobaSi. wlis Tbi li se zo nis dad go mis 
Sem deg da in va zi e bu li nak la vis ra o de no ba kle bu lobs, 
xo lo zafxu lis Tve eb Si xorc produqtebi Ta vi su fa lia 
sar ko cis to zu ri  in va zi i sa gan.  igi ve  su ra Ti  ik ve Te ba 
da in va zi e bis in ten si u ro bis maC ve neb le bis mi xed viTac. 
ker Zod, Tu oq tom ber Si msxvil fe xa rqo sa ni pi ruty vis 
ori nak la vis si jeb Si xu Ti dan rva mik ro sar ko cis tam de 
ga mo vavlineT,  no em ber Si  da in va zi e bis  in ten si u ro bis 

 61
maC ve ne be li  33-63  eg zem p la ris  far g leb Si  mer ye ob da, 
Te ber val Si  man  4-25  eg zem plari  Se ad gi na,  xo lo  ma is Si 
Svid  eg zem p la ram de  Sem cir da.  mi Re bu li  Se de gis  ga mo 
ga dav wy vi teT  da in va zi e bis  ga mov le nis  maC ve neb le bis 
ga an ga ri Se ba  wlis  ci vi  (no em be ri,  de kem be ri,  ian vari, 
Te ber va li,  mar ti,  ap ri li)  da  Tbi li  (ma i si,  iv ni si,  iv-
li si,  ag vis to,  seq temberi,  oq tom be ri)  pe ri o de bis  mi-
xed viT. ga ir k va, rom 2009-2010 wle bis no em ber-ap ril Si 
mik ro sar ko cis te biT  da in vaziebuli  iyo  ga mok v le u li 
msxvil fe xa rqo sa ni pi ruty vis 30,8%, xo lo ma is-oq tom-
ber Si – mxo lod 6,5%. ama ve pe ri o deb Si da in va zi e bis in-
ten si u ro bis maC ve neb le bi, Se sa ba mi sad, 4-63 da 5-17 eg-
zem p la ris far g leb Si mer ye ob da.
mik ro sar ko cis te biT  da in va zi e bis  se zo nu ro bis  da-
ax lo e biT ana lo gi u ri su ra Ti ga mo ik ve Ta Ro ris nak la-
vis ga mok v le vi sas, Tum ca am Sem Tx ve va Si uf ro Tval sa-
Ci no iyo da in vaziebis in ten si u ro bis maC ve neb le bis ma-
te ba: oq tom ber Si – 9-24 eg zem p la ri; no em ber Si – 17-27; 
de kem ber Si – 12-31; ian var Si – 7-36. mi u xe da vad imi sa, rom 
Te ber val-mar t Si da fiq sir da am maC ve neblis kle ba, aR-
niS nul  Tve eb Si  igi  ma inc  sak ma od  ma Ra li  dar Ca  da,  Se-
sa ba mi sad,  3-33-sa  da  5-24  eg zem p la ris  far g leb Si  mer-
yeobda. sul, 2009-2010 wle bis no em ber-ap ril Si ga mok v-
le ul iq na Ro ris 92 nak la vi, ro mel Ta gan mik ro sar ko-
cis te biT da in va ziebuli aR moC n da 24 (26,1%). ma Ti da in-
va zi e bis  in ten si u ro bis  maC ve ne bel ma  3-36  sar ko cis ti 
Se ad gi na.  ama ve  wle bis  ma is-oq tomberSi  ga mo vik v li eT 
Ro ris  35  nak la vi,  ro mel Ta gan  sar ko cistozuri  in va-
zia Svid nak lav Si ga mov lin da. mik ro sar ko cis tebiT da-
in va zi e bis eq s ten si u ro bi sa da in ten si u ro bis maC ve neb-
lebma, Se sa ba mi sad, 20,0% da 5-24 eg zem p la ri Se ad gi na.  
sa kiTxis Ses wav lis Tval saz ri siT rTu li mdgo ma re-
o ba Seg veqmna cxvris nak la vis ga mok v le vi sas. imis ga mo, 
rom sa qar T ve loSi odi dan dam k vid re bu lia cxvris mom-

 62
Ta ba re pi ro beb Si Se naxva da ap ri li dan seq tem b ris CaT v-
liT wvril fe xa rqo sa ni pi ruty vi zafxu lis sa Zov reb ze 
im yo fe ba, am Tve eb Si Cven ver Sev Ze liT cxvris nak la vis 
ga mok v le va. ki dev sxva sir Tu le e bis ga mo (zam Ta ris sa-
Zov reb ze rCe ba mxo lod ga mo sa zam T re be li su ladoba), 
de kem bridan mar tis CaT v liT mxo lod Svi di cxvris nak-
lavis  ga mok v le va  mo xer x da.  sa qar T ve lo Si  cxvris  ma-
sob ri vi  dak vla  Se mod go mis  Tve eb Si  xde ba.  aR niS nu lis 
ga mo mi si nak lavis ga mok vleva upi ra te sad am dros Sev-
Ze liT. 
vi na i dan  sa kiTxis  Ses wav li sas  Cven  yo vel T vi u rad 
vik v lev diT  msxvil fe xa  rqo sa ni  pi ruty vi sa  da  Ro ris 
nak lavs, mi Re bu li Se de ge bis ana li ziT im das k v nam de mi-
ve diT,  rom  aR mo sav leT  sa qar T ve los  kli ma tur  pi ro-
beb Si  sar ko cis te biT  pi ruty vis  da in   vazieba  upi ra te-
sad zafxu lis Tve eb Si xde ba, Zi ri Ta dad, mi si aras ta ci-
o na rul pi ro beb Si Se nax vis dros, xo lo TviT da a va de ba, 
aR m Z v re lis gan vi Ta re bis va de bis gaT va liswinebiT mog-
vi a ne biT vlin de ba da da in va zi e bu li cxo ve le bis ricx vi 
zam Tar Si ma tu lobs. 
es mo saz re ba ga nam t ki ca cxvris nak la vis ga mok v le vis 
Se de gebma, ro mel Ta mi xed viT 2009-2010 wlis seq tem ber-
no em ber Si  ga mo vik v li eT  56  nak la vi.  maT gan  da in va zi e-
bu li  aR moCnda  41.  da in va zi e bis  eq s ten si u ro bis  maC ve-
ne bel ma 73,2% Se ad gina. ama ve pe ri od Si cxvris nak la vis 
sin jeb Si ga mov le nil iq na mik ro sar ko cis te bis maq si ma-
lu ri ra o de no ba – 11-dan 68 eg zem plaramde. cxvris nak-
la vis  da in va zi e bis  eq s ten si u ro bi sa  da  in ten siurobis 
gan sa kuT re biT  ma Ra li  maC veneblebi  ga mov lin da  oq-
tom bersa da no em ber Si, Se sa ba mi sad, 81,8%; 11-43 egz. da 
60,0%; 17-68 egz.  

 63
4. ZaR le bis ro li sar ko cis to zis 
epi zo o ti ur pro ces Si
sar ko cis to zi  mi e kuT v ne ba  im  in va zi ur  da a va de ba Ta 
ricxvs, ro mel Ta aR m Z v re le bi grov de bi an ga re mo Si, sa-
dac  xel Sem wyo bi  pi ro be bis  ar se bo bis  Sem Tx ve va Si  isi-
ni  xan g r Z li vi  dro is  gan mavlobaSi  inar Cu ne ben  in va zi-
ur  Tvi se bebs  anu  sxva das x va  cxo velebis  da in vaziebis 
unars.E
li te ra tu ris  mi mo xil va Si  aR v niS neT,  rom  sar ko-
cistozs  upi ra te sad  ZaR le bi  av r ce le ben,  rom lebic 
am  pro to zoozis  aR m Z v re lis  naw la vu ri  sta di is  for-
miT  ari an  da in va zie bulebi.  isi ni  fe kal Tan  er Tad  ga-
mo yo fen  oocis tebs,  rom le bic  spo ru lirebis  Sem deg 
in va zi ur Tvi se bebs iZe nen. sak vebTan an wyal Tan er Tad 
spo ru li rebuli  oocis te bis  ga day lapvis  Sem TxvevaSi 
pi ruty vi avad de ba sar ko cis to zis qso vi lovani sta di-
is for mebiT. es pro ce si in ten si u rad mim di na re obs sa-
Zov reb ze,  pi ru tyvis  ga da sarek  tra seb ze,  sof lis  mim-
de ba re  te ri to ri eb ze,  rom lebic  wlis  Tbil  pe ri od-
Si  in ten si u rad  aris  dat vir Tu li  sxva das x va  sa xe o bis 
sa sof lo-sa me ur neo  cxo ve le biT.  msxvil fe xa  rqo sa ni 
pi rutyvis na xir Tan da cxvris fa ras Tan er Tad ki mud-
mivad  moZ raoben  fer mi sa  da  mecx va ris  ZaR le bi.  Ta vis 
mxriv, sar ko cistebiT ZaR lis da in va zi e ba xde ba Tu mas 
sak ve bad  aZ le ven  sar ko cis te bis  qso vi lo va ni  sta di is 
cis te biT  da in va zi e bu li  da  Ter mulad  da u mu Sa ve bu-
li  dak lu li  cxo ve lis  xorcs  an  dak vlis  pro duq tebs. 
am de nad,  sar ko cis to zu ri  in va zia  mud mi vad  bru navs 
sa sof lo-sa me ur neo  cxo ve leb sa  da  ZaRls  So ris.  aq ve 
xaz gas miT  un da  aR v niS noT,  rom  sar ko cis to zi  mi e kuT-
v ne ba an Tropozoonozur da a va de ba Ta ricxvs da ze moT 
aR we ril epi zoo tiur pro cess udi de si epi de mi o lo gi-
u ri mniS v ne lo ba aqvs.

 64
sar ko cis to zis,  ise ve  ro gorc  mra va li  in va zi u ri 
da a va de bis  aR m Z v re liT  sa Zov re bi sa  da  pi ruty vis  ga-
da sa re ki tra se bis te ri to ri e bis da in va zi e ba Si mniS v ne-
lo van rols as ru le ben ZaR lisebrTa oja xis war mo mad-
ge ne li  mta ce be li  cxo ve le bi.  da sax lebuli  pun q te bis 
te ri to ri a ze da a va de bis gav r ce le ba Si Zal ze di dia ma-
wan wa la ZaR le bis ro li, rad gan isi ni Ta vad mo i po ve ben 
sak vebs, Zal ze xSi rad – sak la vi pun q te bi sa da mo ed ne-
bis te ritoriaze. rac Se e xe ba ka tebs, ma Ti ro li sar ko-
cis to zis  gav rcelebaSi  uf ro  pi ruty vis  sta ci o na ru-
li Se nax vis pi ro beb Si aris ga mo xatuli. 
Cven T vis Zal ze sa in te re so iyo sar ko cis te bis naw la-
vu ri sta di is for me biT ZaR le bis da in va zi e bis sa kiTxi-
sa  da  aR niS nu li  pro to zo o zis  epi zo o ti ur  pro ces Si 
ZaR lis  faq to ris  Ses wavla.  aR sa niS na via,  rom  Cve nam de 
es  sa kiTxi  sa qar T ve lo Si  Se us wavleli  iyo.  am  miz niT, 
yvar lis, ax me tis, la go de xi sa da Te lavis ra i o ne bis zo-
gi erT so fel Si, am sof le bis mecxo ve lo bi sa da mecx va-
re o bis fer meb Si kop ro lo gi u rad (fi u le bor nis me To-
di)  ga mo vik v li eT  fer mis,  mecx va ris,  mo sax le o bi sa  da 
ma wan wa la ZaR le bi. ana lo gi u rad, Tbi lis Si ga mo vik v li-
eT mo sax le o bis 16 da ma wan wa la 10 ZaR li. 
sul  ga mo vik v li eT  72  ZaR li,  ro mel Ta gan  sar ko cis-
te biT da in va zi e bu li aR moC n da 25 (34,7%). sar ko cis to-
zi  ga mov lin da  Cven  mi er  ga mok v le u li  oTxi ve  jgu fis 
ZaR leb Si. ga ir k va, rom sar ko cis te biT upi ra te sad da-
in va zi e bu le bi  ari an  ax me tis  raio nis  so fel  ze mo  al-
va ni sa  da  la go de xis  ra i o nis  so fel  le lianis  mecxo-
ve le o bis  fer me bis,  ag reT ve  le li a ni sa  da  Te lavis 
ra i o nis  sof le bis  sa ni o res,  ar Ta na sa  da  na fa re u lis 
mecx va reobis  fer me bis  ZaR le bi,  ro mel Ta  da in va zi e-
bis eq s ten siurobis sa er To maC ve ne bel ma 73,1% Se ad gi-
na. aR niS nu li ima ze mi u Ti Tebs, rom  fer meb Si ZaR lebs 
sak ve bad  aZ le ven  Ter mu lad  da u mu Sa ve bul  dak vlis 

 65
pro duq te bis  kon fis ka tebs,  rac  sxva das xva  in va ziuri 
da a va de be bis  aR m Z v re le biT,  maT  So ris  sar ko cis tebiT 
ma Ti da in vaziebis risk-faq tors war mo ad gens.
ase ve  ga mo ik ve Ta  sar ko cis to zis  epi zo o ti ur  pro-
ces Si  ma wanwala  ZaR le bis  ro lic.  sar ko cis te biT  ma Ti 
da in va zi e bis  eq stensiurobis  maC ve ne bel ma  29,4%  Se ad-
gi na. isi ni Zi ri Ta dad sof lebisa da maT mim de ba re te ri-
to ri ebs  ain va zi e ben.  sar ko cis toziT  das ne bov nebuli 
ma wan wa la ZaR le bi ga mov lin da q.Tbi lis Sic.    
rac Se e xe ba mo sax le o bis kuT v nil ZaR lebs, ma Ti ro-
li  sar ko cis to zis  gav r ce le ba Si  Zal ze  mci rea,  Tum ca 
isi nic  Se saZ loa  da in va zi e bu li  iy v nen  sar ko cis te biT, 
rac ga mov lin da erT Sem Tx ve va Si so fel ar Ta na Si. 
am ri gad, Tu ga viT va lis wi nebT, rom Cven mi er Ses ru-
le bu li ga mok v le ve bis Se de ge bis mi xed viT aR mo sav leT 
sa qar T ve los ra i o neb Si sa sof lo-sa me ur neo cxo ve lebs 
So ris  mik ro sar ko cis tebiT  upi ra te sad  cxvre bi  ari an 
da in va zi e bu li (69,8%) da ama ve re gi on Si sar ko cis te biT 
mecx va ris ZaR le bis da in va zi e bis eqs ten siurobis maC ve-
ne be li 78,9%-s Se ad gens, un da da vas k v naT, rom sa qar T-
ve los pi ro beb Si sar ko cis to zis epi zo o ti ur pro ces Si 
wam y va ni  faq to ria  `ZaR li-cxva ris~  rgo li.  swo red  es 
Sta mi  gan sazRvravs  Cvens  qve ya na Si  aR niS nu li  pro to-
zo o zis gav r ce le bas. 

 66
Ta vi II.
 sar ko cis te biT da in va zi e bu li           
xor cis ve te ri na ri ul-sa ni ta ri u li
eq s per ti za
1. xor cis or ga no lep ti ku ri, 
bi o qi mi u ri da pa To mor fo lo gi u ri 
cvli le be bi sar ko cis te biT   
da in va zi e bis xa ris xis mi xed viT
   
sar ko cis te biT  da in va zi e bu li  msxvil fe xa  rqo sa ni 
pi ruty vis, Ro ri sa da cxvris xor cis ve te ri na ri ul-sa-
ni ta ri u li  xa ris xis  dad ge nis  miz niT  Cven  Se vis wav leT 
am  sa xe o bis cxo ve le bis xor cis or ga no lep ti ku ri, bi-
o qi mi u ri  da  mik ro bi o lo gi u ri  maC ve neb le bi  da in va-
zi e bis  xa ris xis  gaT va lis wi ne biT.  2009-2010  wleb Si  su-
per mar ket    “ulev sa”  da  sxva das x va  ag ra ru li  baz re bis 
ve te ri na ri ul-sa ni ta ri u li ze dam xed ve lo bis la bo ra-
to ri eb Si  Cven  mi er  ga mok v le u li  iq na    aR mo sav leT  sa-
qar T ve los  sxva das x va  ra i o ne bi dan  Se mo ta ni li  sar ko-
cis to ziT  da a va de bu li  msxvil fe xa  pi ruty vis,  Ro ris 
da cxvris nak la vi.
or ga no lep ti ku ri  maC ve neb le bis  gan sazR v ri sas  yu-
radRe bas vaq cev diT xor cis fers, suns, kon sis ten ci as, 
sim S ra lis  fufxis  ar se bo bas,  sis x l gar T me vis  xa risxs, 
kis ris  ga daW ris  ad gi li sa  da  Zvlis  tvi nis  mdgo ma re o-
bas. gar da ami sa vdgam diT mo xar S vis sinjs, rom lis dro-
sac yu radRe bas va max vi leb diT bu li o nis gam W vir va lo-
ba ze, aro ma tu lo ba sa da mis ze da pir ze cxi mis wve Te bis 
ar se bo ba ze. sul or ga no lep ti ku ri ga mok v le va Ca u tar-
da  23  msxvil fe xa  rqo sa ni  pi ruty vis,  31  Ro ri sa  da  44 
cxvris sxva das x va da in va zi e bis xa ris xis mqo ne nak lavs.
yve la sa xis nak la vis ga re ga ni Se xe du le ba da kon sis-
ten cia, da in va zi e bis xa ris xis mi u xe da vad, ak ma yo fi leb-

 67
da  axa li,  jan m r Te li  cxo ve li sa gan  mi Re bul  xor cis 
maC ve neb lebs.  ker Zod,  yve la  nak la vi  ga re dan  da fa ru-
li iyo e.w.  `sim S ra lis fufxiT~, msxvil fe xa rqo sa ni pi-
ruty vis  xor cis  Sem Tx ve va Si  mi si  fe ri  Ria  var dis f ri-
dan muq var dis f ram de mer ye ob da; Ro ris xor ci sa – Ria 
wi Te li dan muq wi Tel fe ram de, xo lo cxvris nak la vi sa 
- wi Te li dan wi Tel-Sin dis f ram de. ga na Wer ze kun To va ni 
qso vi li od nav na mi a ni iyo da fil t ra tis qa Ral d ze nak-
va levs ar  to veb da.
xor cis  suns  vsazR v rav diT  ro gorc  mis  ze da pir ze, 
ase ve ga na Wer ze, ker Zod, Zval Tan ax los. yve la nak lavs 
ga aC n da spe ci fi ku ri, aro ma tu li su ni, da ma xa si a Te be li 
am sa xe o bis cxo ve le bis xor ci saT vis, ucxo su nis ga re-
Se.
kon sin s ten ci is gan sazR v ris miz niT xor cis ze da pirs 
vaw ve bo diT Ti TiT da vak vir de bo diT war mo So bi li fo-
sos amov se bis sis w ra fes. yve la Sem Tx ve va Si Ti Tis da We-
riT war mo So bi li fo so swra fad iv se bo da, rac xor cis 
si ax le ze mi u Ti Tebs.
bu li o nis gam W vir va lo bi sa da aro ma tis gan sazR v ris 
miz niT vdgam diT e.w. `mo xar S vis sinjs~. yve la Sem Tx ve-
va Si bu li o ni gam W vir va le iyo da mas spe ci fi ku ri aro-
ma tu li su ni hqon da. mxo lod erT Sem Tx ve va Si (msxvil-
fe xa rqo sa ni pi ruty vis xor cis Zli e ri da in va zi e bi sas) 
bu li on Si war mo iq m na fif qe bi, rac mi u Ti Tebs, rom xor-
ci mi Re bu lia avad m yo fi cxo ve li sa gan.
bi o qi mi u ri  ga mok v le ve bis  Se de ge bi  asa xu lia  cxri-
leb Si 3 da 4.
 

 68
cxrili 3
sarkocistebiT dainvaziebuli msxvilfexa rqosani pirutyvis, cxvrisa da 
Roris naklavis bioqimiuri gamokvlevebis Sedegebi
cxov.
saxe-
oba
dain.
xarisxi
sin.
ra-
od.
pH
benzidinis sinji
formolis sinji
5,7-6,2
6,3-6,5
6,6 da 
↑ 
dade
-
biTi
saeWvo
uar
-
yof.
dade
-
biTi
saeWvo
uaryof.
r.
%
r.
%
r. 
%
r.
%
r.
%
r.
%
r.
%
r.
%
r.
%
msxv.
rqos.
pirut.
susti
17
16
94,1
1
5,9
-
-
15
88,2
2
11,8
-
-
-
-
3
17,6
14
82,4
saSual.
5
3
60,0
2
40,0
-
-
4
80,0
1
20,0
-
-
-
-
2
40,0
3
60,0
Zlieri
1
1
100
-
-
-
-
-
-
1
100
-
-
-
-
1
100
-
-
Rori
susti
22
20
90,0
2
9,1
-
-
19
86,4
3
13,6
-
-
-
- 
1
4,5
21
95,5
saSual.
9
9
77,8
2
22,2
-
-
8
88,9
1
11,1
-
-
-
-
3
33,3
6
66,7
Zlieri
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
cxva-
ri
susti
30
29
96,7
1
3,3
-
-
30
100
-
-
-
-
-
-
2
6,7
28
93,3
saSual.
12
9
75,0
3
25,0
-
-
10
83,3
2
16,7
-
-
-
-
1
8,3
11
91,7
Zlieri
2
1
50,0
1
50,0
-
-
1
50,0
1
50,0
-
-
-
-
2
100
-
-
sakon-
trol.
5
5
100
-
-
-
-
5
100
-
-
-
-
-
-
1
20,0
4
80,0
   SeniSvna: r. – raodenoba 

 69
cxrili 4
sarkocistebiT dainvaziebuli msxvilfexa rqosani pirutyvis, cxvrisa da 
Roris naklavis bioqimiuri gamokvlevebis Sedegebi
cxovelis
saxeoba
D
dainva
-
ziebis
xarisxi
sinje-
bis 
rao-
denoba
reaqcia 
CuSO4-
iT bulionSi
 
aqroladi cximovani mJavebi
axali
saeWvo
Zveli
axali 
saeWvo
Zveli
raod.
%
raod.
%
raod.
%
raod.
%
raod.
%
raod.
%
msxvilfexa
rqosani
pirutyvi
susti
17
15
88,2
2
11,8
-
-
16
94,1
1
5,9
-
-
saSualo
5
4
80,0
1
20,0
-
-
4
80,0
1
20,0
-
-
Zlieri
1
-
-
1
100
-
-
-
-
1
100
-
-
Rori
susti 
22
19
86,4
3
13,6
-
-
21
95,5
1
4,5
-
-
saSualo
9
8
88,9
1
11,1
-
-
9
100
-
-
-
-
Zlieri
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
cxvari
susti
30
24
80,0
6
20,0
-
-
28
93,3
2
6,7
-
-
saSualo
12
11
91,7
1
8,3
-
-
12
100
-
-
-
-
Zlieri
2
1
50,0
1
50,0
-
-
-
-
2
100
-
-
sakon
-
trolo
-
5
5
100
-
-
-
-
4
80,0
1
20,0
-
-

 70
am  cxri le bis  mo na cem Ta  ga a na li ze biT  ir k ve va,  rom 
sar ko cis te biT da in va zi e bu li cxo ve lis xor cis bi o qi-
mi u ri maC ve neb le bi praq ti ku lad ar gan s x vav de ba sa kon-
t ro lo  anu  jan m r Te li  cxo ve lis  xor cis  ana lo gi u ri 
maC ve neb le bi sa gan. ma ga li Tad, wyal bad-ioni a ni kon cen-
t ra cia  (pH)  sus tad  da in va zi e bul  msxvil fe xa  rqo sa-
ni  pi ruty vis  xor c Si  94,1%  Sem Tx ve va Si  Se e sa ba me bo da 
axal xor cis  maC ve neb lebs da mxo lod 5,9% Sem Tx ve va Si 
es maC ve neb le bi sa eW vo iyo. sa Su a lo da in va zi e bi sas ga-
mok v le u li sin je bi dan sa mi Se e sa ba me bo da axa li xor cis  
maC ve ne bels (60%), xo lo ori – sa eW vos (40%).
Ro ris xor cis sin je bis ga mok v le vi sas, 22 sus tad da-
in va zi e bu li  sin ji dan  20  (89,9%)  Se e sa ba me bo da  axa li 
xor cis pH-is maC ve ne bels, xo lo ori (9,1%) sa eW vo iyo. 
sa Su a lo  da in va zi e bis  dros  cxra  ga mok v le u li  sin ji-
dan DSvidSi (77,8%) wyal bad-ioni a ni kon cen t ra cia Se e sa-
ba me bo da axa li xor cis maC ve ne bels, xo lo or Sem Tx ve-
va Si (22,2%) igi sa eW vo iyo.
cxvris xor cis ga mok v le vi sas 30 sus tad da in va zi e bu-
li sin ji dan 29-Si (96,7%) pH-is maC ve neb le bi Se e sa ba me-
bo da axa li xor cis pa ra met rebs, xo lo erT Sem Tx ve va Si 
(3,3%)  saW vo  iyo.  sa Su a lo  da in va zi e bis  12  ga mok v le u-
li  sin ji dan  cxra  Sem Tx ve va Si  (75%)  pH-is  maC ve ne be li 
nor mis  far g leb Si  iyo,  xo lo  sam  Sem Tx ve va Si  (25%)  es 
ma xa si a Te be li si ax le ze sa eW vo xor cis maC ve ne bels Se-
e sa ba me bo da. Zli e ri da in va zi e bi sas (ori sin ji) erT Sem-
Tx ve va Si es maC ve ne be li axa li xor cis  pa ra met rebs Se e-
sa ba me bo da, xo lo me o re sin j Si si ax le ze sa eW vo xor cis 
pa ra met reb Si mo eq ca.
xor cis si ax lis xa ris xis dad ge nis miz niT vsazR v rav-
diT ci le bis pir ve la di daS lis pro duq tebs bu li on Si 
Sa bi am nis  5%-iani  xsna ris  sa Su a le biT.  ro gorc  Se de-
ge bi dan  Cans,  am  kom po nen tis    mi xed vi Tac    sar ko cis te-
biT  da in va zi e bu li  xor ci  Zi ri Ta dad  pa su xob da  axa li 

 71
xor cis  kri te ri u mebs.  ker Zod,  sus tad  da in va zi e bu li 
msxvil fe xa  rqo sa ni  pi ruty vis  xor cis  17  ni mu Si dan  15 
(88,2%)  Se e sa ba me bo da  axa li  xor cis  maC ve ne bels,  xo lo 
ori  (11,8%)  –  sa eW vo  iyo.  Zli e ri  da in va zi e bi sas  (er Ti 
Sem Tx ve va) re aq ci is Se de gi sa eW vo iyo. Ro ris xor cis 22 
sus tad  da in va zi e bu li  niS ne bi dan  19  (86,4%)  ak ma yo fi-
leb da axa li xor cis kri te ru mebs da re aq cia spi len Zis 
Sa bi a man ze  da de bi Ti  iyo,  xo lo  sa mi  ni mu Si dan  (13,6%) 
sa eW vo  re aq cia  mi vi ReT.  sa Su a lo  da in va zi e bi sas,  cxra 
ni mu Si dan  rva  Sem Tx ve va Si  (88,9%)  xor ci  Se e sa ba me bo da 
axa li xor cis moTxov nebs, xo lo erT Sem Tx ve va Si (11,1%) 
re aq cia sa eW vo iyo. cxvris xor cis 30 sus tad da in va zi-
e bu li xor cis ni mu Se bi dan 24 (80%) spi len Zis Sa bi am nis 
5%-iani  xsnar ze  re aq ci is  mi xed viT  ak ma yo fi leb da  axa-
li  xor cis  maC ve neb lebs,  xo lo  eqvs  Sem Tx ve va Si  (20%) 
re aq cia sa eW vo iyo. sa Su a lo da in va zi e bis dros 12 ni mu-
Si dan 11 (91,7%) ak ma yo fi leb da axa li xor cis kri te ru-
mebs,  xo lo  erT  Sem Tx ve va Si  (8,3%)  re aq cia  sa eW vo  iyo. 
Zli e ri da in va zi e bi sas (sul ori ni mu Si) Ti To-Ti To da-
de bi Ti da sa eW vo re aq cia mi vi ReT.
TiT q mis  ana lo gi u ri  Se de ge bi  iq na  mi Re bu li  aq ro-
la di cxi mo va ni mJa ve bis gan sazR v ri sas. aqac,  sus ti da 
sa Su a lo da in va zi e bis dros xor cis ni mu Se bi um rav les 
Sem Tx ve va Si  ak ma yo fi leb d nen  axa li  xor cis  maC ve neb-
lebs.  mxo lod  Zli e ri  da in va zi e bi sas  xor cis  ni mu Se bi  
iZ le od nen sa eW vo re aq ci as aq ro lad cxi mo van mJa veb ze.
ben zi di nis  sin jis  mi xed viT  msxvil fe xa  rqo sa ni  pi-
ruty vis xor cis sus tad da in va zi e bu li 17 ni mu Si dan 15 
ni mu Si (38,2%) jan m r Te li cxo ve li sa gan mi Re bu li xor-
cis maC ve neb lebs Se e sa ba me bo da da  mxo lod or Sem Tx ve-
va Si (11,8%) Se de ge bi sa eW vo iyo.  sa Su a lo da in va zi e bis 
dros xu Ti ni mu Si dan oTxi (80%) ak ma yo fi leb da jan m r-
Te li cxo ve lis xor cis kri te ru mebs da er Ti Sem Tx ve va 
(20%) sa eW vo iyo. TiT q mis ana lo gi u ri Se de ge bi mi vi ReT 

 72
Ro ris  xor cis  kvle vi sas.  rac  Se e xe ba  cxvris  xor cis 
sust da in va zi e bas, aq yve la 30-ve ni mu Si  ak ma yo fi leb da 
jan m r Te li cxo ve lis xor cis maC ve ne bels, xo lo sa Su a-
lo da in va zi e bi sas da de bi Ti Se de ge bi mi Re bul iq na  12-
dan 10 ni muS Si (83,3%). Zli e ri da in va zi e bi sas Se de ge bis 
50% sa eW vo iyo. 
for mo lis sin jis mi xed viT 17 sus tad da in va zi e bu li 
sa qon lis xor cis ni mu Se bi dan 14 ak ma yo fi leb da (82,4%) 
jan m r Te li cxo ve lis xor cis maC ve ne bels, xo lo sa Su a-
lo da in va zi e bi sas -- xu Ti dan   sa mi ni mu Si (60%). Ro ris 
xor cis sus ti da in va zi e bi sas 22 ni mu Si dan 21 (95,5%) em-
Tx ve o da jan m r Te li cxo ve lis xor cis mo na ce mebs, xo lo 
sa Su a lo da in va zi e bi sas -- cxri dan eq v si ni mu Si (66,7%). 
ana lo gi u ri Se de gi mi vi ReT cxvris xor cis ga mok v le vi-
sas. rac Se e xe ba Zli er da in va zi e bas, aq yve la Sem Tx ve va-
Si re aq cia sa eW vo iyo.
mi Re bu li  Se de ge bis  ga a na li ze bis  sa fuZ vel ze  Se-
iZ le ba  da vas k v naT,  rom  sar ko cis to ziT  da a va de bu-
li  cxo ve li sa gan  mi Re bu li  xor ci  Ta vi si  bi o lo gi u ri 
maC ve neb le biT  mkveT rad  ar  gan s x vav de ba  jan m r Te li 
cxo ve lis  xor cis  ana lo gi u ri  maC ve neb le bi sa gan,  xo-
lo si ax lis xa ris xis mi xed viT Se e sa ba me ba axa li xor cis 
moTxov nebs.  mxo lod  Zli e ri  da in va zi e bis  Sem Tx ve va Si  
xor cis  sin je bi iZ le od nen sa eW vo re aq ci ebs, Tum ca sin-
je bis ra o de no bis sim ci ris ga mo aR niS nu li mo na ce me bi 
sar w mu no ver iq ne ba.
kun To van  qso vil Si    gan vi Ta re bu li  pa To mor fo lo-
gi u ri  cvli le be bi  da mo ki de bu lia  in va zi is  in ten si u-
ro ba ze.  sus ti  in va zi i sas  (ara  ume tes  20  pa ra zi ti sa  12 
ana Tal Si)  kar gad  Se sam C ne via  im  kun To va ni  boW ko e bis 
grZi vi  da  ga ni vi  mo xa zu lo ba,  sa dac  lo ka li ze bu lia 
pa ra zi ti.  ag reT ve,  ir g v liv  mde ba re  da u zi a ne bel  boW-
ko eb Si  sar ko cis te bi xSi rad ika ve ben kun To va ni boW kos 
mTel sig r Zes, ri Tac mi o fib ri lebs ga das we ven pe ri fe-

 73
ri i sa ken. he ma toq si lin-eozi niT Se Reb vi sas bir T vi iRe-
be ba muq iis fer Si, xo lo van-gi zo nis me To diT Se Reb vi-
sas - muq nac ris fer Si, ga aC nia kar gad ga mo xa tu li sazR-
v re bi.
sar ko cis te biT sa Su a lo xa ris xiT da in va zi e bi sas (21-
40 pa ra zi ti 12 ana Tal Si)  kun To va ni boW ko e bi Tan da Tan 
kar ga ven  ga niv,  xo lo  Sem deg  -  ga niv zo li an  mo xa zu lo-
bas.  kun To va ni  boW ko e bis  Zli e ri  de for ma ci is  ga mo, 
rac ga mow ve u lia maT Si pa ra zi tis ar se bo biT, aRi niS ne-
ba ko a gu la ci u ri nek ro zis mov le ne bi. uj re de bis bir-
T vi  ara Ta nab rad iRe be ba, mas ar ga aC nia zus tad ga mo xa-
tu li sazR v re bi.
Zli e ri xa ris xis da in va zi e bi sas (41-ze me ti pa ra zi ti 
12  ana Tal Si)    aRi niS ne ba  kun To va ni  qso vi lis  Se Su pe ba, 
kun To va ni  boW ko e bis  daS la  da  mi o fib ri le bis  ga SiS-
v le ba.  kun To va ni  uj re de bis  bir T vi  qre ba,  xde ba  kun-
Teb So ri si  Se ma er Te be li  qso vi lis  in ten si u rad  Caz r-
da. sar ko cis te bis lo ka li za ci is ad gi leb Si vi Tar de ba 
kun To va ni  boW ko e bis  cal ke u li  mo nak ve Te bis  at ro fia 
da  nek ro zi.  kun To va ni  qso vi lis  daT va li e re bi sas  Se i-
niS ne ba mi si mo nac ris fe ro-moy vi Ta lo Se fe ri lo ba, ga-
fer m k r Ta le ba, du ne kon sis ten cia.