SB-21tja kurs loyihasi

2- rasm . Trubalarni teshikli panjaralarga mahkamlash usullari 
Kipincha, isituvchi trubalar pilat, legirlangan pilat, mis a.ikkita ariqchaga razvalsofka 
qilish b. bitta ariqchaga razvalsofka qilish d. payvandlash va zarvalsofka qilish e. 
payvandlash f. ariqchali va tishli payvandlash g. kirish qismini konussimon 
razvalsofka qilish h. buklash i. kavsharlash j. yelimlash k. salnik bilan zichlash l. 
portlatib payvandlash m. teshikni konussimon payvandlash n. panjarani tashqi 
tomondan silliqlash. Bu esa, iz navbatida kirish qismining emirilish oldini oladi. Agar, 
trubalar tebranish, tsiklik qizishga, temperaturalar katta izgarishi yoki ularning uchlari 
issiqlik ta`sirida ita isib ketish hollari yuz beradigan bilsa, unda trubalarning uchi 
albatta teshikli panjaraga payvandlanish zarur. Payvandlash choki chiktirilgan, valik va 
ariqchada valik holadi, hamda ariqcha va tishli kirinishlarda bilishi mumkin.Odatda, 
qalin devorli trubalarni payvandlash maqsadga muvofiqdir. Agar, trubalar kuchlanish 
ostida ishlatiladigan bilsa, portlatib payvandlash tavsiya etiladi. Ushbu usulda 
trubalarni mahkamlash uchun portlatish zaryad quvvati katta, teshikli panjaraning 
tashqi yuzasi razzenkovka qilishini va panjara tashqarisiga truba uchlari kip chiqib 
turishi kerak. Bu usulda truba teshikli panjaraga ita mustahkam holatda biriktiriladi.
Agar, trubaning bir uchi panjaraga quyidagi usulda portlatib payvandlansa, ikkinchi 
uchi esa portlatib razvalsofka qilinsa, eng yuqori mustahkamlikka erishsa biladi.

---

9 
O`zg. 
Varaq 
Hujjat 
Imzo 
Sana 
60711400 – 39sB-21TJA 
 KURS LOYIHASI
Bet 
Qobiq - trubali issiqlik almashinish qurilmalarida truba teshikli panjaraga
quyidagi usullarda joylashtirilishi mumkin (3-rasm): 
- to`g’ri oltiburchak cho’qqi va qirralari yoki teng yonli uchburchak bo’ylab; 
- kontsentrik aylanalar bo’ylab; 
- kvadrat cho’qqi va tomonlari bo’ylab; 
- shaxmatli ko’rinishda (bir va har xil ko’ndalang qadamli). 
3-rasm. Truba teshikli panjarasida trubalarni joylashtirish sxemasi 
Hozirgi kunda trubalarni teshikli panjaraga mahkamlashning eng zamonaviy, 
ilg’or texnologiyasi - bu portlatib valsofka qilishdir. Bunda, portlatuvchi zaryad truba 
ichida, ya`ni uchida joylashtiriladi. Keyin zaryad kapsula yordamida portlatiladi. 
Natijada, portlash energiyasi trubani radial yo’nalishda deformatsiya qiladi va teshikli 
panjara bilan truba mustahkam birikma hosil qilib ulanadi. Bu usuldagi birikma, 
razvalsofka usuliga qaraganda ancha mustahkamroq bo’ladi. Portlatib payvandlash 
usulini trubalarni ta`mirlash uchun ham qo’llash mumkin. Trubalarni teshikli 
panjaraga elektrogidravlik mahkamlash va biriktirish usuli ham mavjud. 

---

10 
O`zg. 
Varaq 
Hujjat 
Imzo 
Sana 
60711400 – 39sB-21TJA 
 KURS LOYIHASI
Bet 
Ushbu usullarda trubalarni issiqlik almashinish qurilmasida joylashtirish, 
qurilmaning ixcham bilish sharti bilan belgilanadi. Undan tashqari, har bir qurilmaga 
iloji boriga kiproq truba joylashtirishga harakat qilinadi. Kimyo mashinasozligida 
to`g’ri oltiburchak tomonlari va chiqqalarida trubalarni joylashtirish keng tarqalgan. 
Bu usul uchun, trubalar sonini aniqlashga 
quyidagi formula tavsiya etiladi: 
n = 3a 
⋅(a −1)+1 (1) 
bu erda a - eng katta oltiburchak tomonidagi trubalar soni; v = 2a-1 - eng kata 
oltiburchak diagonalidagi trubalar soni. Agar, trubalar teshikli panjaraga razval’tsovka 
usulida mahkamlansa, unda trubalarni joylashtirish qadami t ni, ularning tashqi 
diametriga dt qarab, ushbu oralikdan tanlanadi: 
t= (1.3……1.5 )*dТ (2) 
Payvandlab mahkamlashda esa – t = 1,25
⋅dT. 
Issiqlik almashinish qurilmasining diametri quyidagi tenglamadan topiladi: 
D = t 
⋅ b −1 + 4dT (3) 
Trubalarning uzunligi zarur issiqlik almashinish yuzasi F va trubaning irtacha 
diametri dur lardan kelib chiqqan holda ushbu formulada hisoblanadi: 
(4) 
Qobiq - trubali issiqlik almashinish qurilmalarida issiqlik eltkichlarning yinalishi 
parallel yoki qarama - qarshi biladi. 
Issiq eltkich qurilmaning yuqori qismidan trubalararo bo’shliqqa, sovuq eltkich 
esa, pastki qismidan trubalar ichiga yuboraladi. Natijada, bug’ issiqligini beradi va 
soviydi, ya`ni kondensatga aylanadi va pastga qarab harakatlanadi. Temperaturasi 
ortishi bilan sovuq eltkichning zichligi kamayadi va u yuqoriga qarab ko`tariladi. 
Agar, suyuqliklar sarfi ko’p bo’lsa, ularning tezligi ham yuqori va issiqlik almashinish 

---

11