«scientific progress» Scientific Journal issn: 2181-1601 ///// \\\\\ Volume: 1, issue: 6

 
1260 
 
𝑓 =
60 ∗ 𝑛
𝑝
Bu yerda n-rotorning aylanishlar soni(ayl/min); p-statorning juft qutblar soni; 
MUHOKAMA VA NATIJALAR 
Xuddi shunga o`xshash misolni elektr stansiyalarining ochiq taqsimlash 
qurilmalarida ham ko`rib chiqamiz.Bugungi kunda ochiq taqsimlash qurilmalarida 
asosan ikki xil yuqori kuchlanishdagi taqsimlash shinalari mavjud.Bular 110 kv li 
taqsimlash shinalari hamda 220 kv li taqsimlash shinalari hisoblanadi.Bu ikkala shinani 
avtoransformatorlar bog`lab turadi.Qaysi shinaga quvvat yetishmayotgan bo`lsa aynan 
shu avtotransformator orqali yetishmayotgan tomonga quvvat oqib o`tadi.Bu oqib 
o`tuvchi quvvat miqdori yetishmayotgan quvvat miqdori deb yuritiladi.Agar 
avtotransformator yoki uni shinalarga ulovchi o`chirgichlarda nosozlik chiqib qolsa 
avtotansformatordan quvvat oqib o`tishi to`xtaydi.Bu jarayonda quvvat yetishmayotgan 
shinada iste`molchilar yuklamasi ortib ketadi va buning oqibatida shinada chastota 
pasayishni boshlaydi.Bunday holda tarmoqni barqaror saqlab qolishni yagona yo`li 
ortiqcha yuklamani o`chirish hisoblanadi.Yuqorida ko`rib chiqqan ikkala holimizda 
ham chastotaning standart qiymatdan pasayishiga guvoh bo`lyapmiz. 
Energotizimda chastotaning ruxsat etilgan og`ish chegarasi ±0.1 Hz deb qabul 
qilingan.Agarda chastota bu ruxsat etilgan standart qiymatdan ko`proq og`ishsa bu 
avariya holatini keltirib chiqaradi. Shinalarni avtomatik yuksizlantirish (АРШ) 
avtomatikasi yuqori kuchlanishli shinalarda o`rnatiladi va bunday avariyaviy 
jarayonlarda ortiqcha yuklamani o`chirish orqali energosistemaning barqaror ishlashini 
ta’minlaydi. 
 
XULOSA 
Biroq hozirgi kunga kelib energotizimning barcha sohalari yangilanish va 
takomillashishni talab qilmoqda.Oldingi rejimni nazorat qilish avtomatikasi shinalarni 
avtomatik yuksizlantirish avtomatikasiga qaraganda ancha tezkor va ishonchlidir.Bu 
avtomatikaning ishlashida inson omilining o`rni juda kam. Oldingi rejimni nazorat 
qilish avtomatikasida o`chirishi kerak bo`lgan tarmoq oldindan buyruq asosida bu 
avtomatikaga yuklanib qoyiladi. Oldingi rejimni nazorat qilish avtomatikasi eng 
zamonaviy relelar yordamida tayyorlanadi.Shuning uchun oldingi rejimni nazorat qilish 
avtomatikasi shinalarni avtomatik yuksizlantirish avtomatikasiga o`xshab yolg`on xabar 
orqali ishlab ketmaydi. Masalan, oldingi rejimni nazorat qilish avtomatikasi 400 Mvt 
quvvat ga o`rnatilgan deb olsak, qachonki shinadan 400 Mvt dan katta quvvat yoqotilsa 
shundagina avtomatika ishga tushadi.Agar shinadan 400 Mvt dan kam quvvat yoqotilsa 
bu avtomatika ishga tushmaydi.Bundan tashqari bu avtomatikaning shinalarni avtomatik 

---

www.scientificprogress.uz 
«SCIENTIFIC PROGRESS» Scientific Journal
ISSN: 2181-1601 ///// \\\\\ Volume: 1, ISSUE: 6