Segnetoelektriklar

Aim.Uz

Segnetoelektriklar
Dielektriklarning shunday alohida turlari borki, ular tashqi elektr maydoni bo’lmaganda ham, o’z – o’zidan to`yunish darajasigacha qutblangan elementar hajm (domenlar)ga bo’lingan bo`ladi (4.3-rasm). Domenlar dipol momenti vektori tartibsiz yo’nalganligi sababli, segnetoelektrik jism dipol momentining algebraik yig’indisi nolga teng bo’ladi.

Elektr maydoniga kiritilgan segnetoelektriklar qator xossalari bilan dielektriklardan farq qiladi:

1) Normal sharoitda segnetoelektriklarning dielektrik singdiruvchanligi dielektriknikidan 10⁴-marta katta bo’ladi;

2) Segnetoelektriklarning dielektrik singdiruvchanligi ularning nafaqat kimyoviy tabiati, balki temperaturasi hamda qutblanish darajasiga ham bog’liq bo’ladi;

3) Segnetoelektriklar gisterezis xossasiga egadir.

4.3-rasm

Dastlab segnetoelektriklar tashqi elektr maydonida P₁-to`yinish darajasigacha qutblanadi. Tashqi maydon kuchlanishi (E) kamayishi bilan qutblanish P sekin-asta kamayib, E=0 da P₀-qoldiq qutblanishni vujudga keltiradi (4.4-rasm).

4.4-rasm

Qoldiq qutblanishni yo’qotish uchun jismga teskari yo’nalishda kuchlanish berilishi lozim. Qoldiq qutblanish nolga teng bo’lganda segnetoelektrikka qo’yilgan teskari kuchlanishning qiymati konservativ kuch deb yuritiladi.

4) Elektr maydonining gisterezis sirtmog`i bo’yicha davriy o’zgarishida energiyaning yutilishi kuzatiladi. (Bu yo’qotilgan energiya segnetoelektrikni qizdirish uchun sarflanadi).

5) Har bir segnetoelektrik uchun o’ziga xos temperatura T_k-mavjud bo’lib, u Kyuri nuqtasi deb yuritiladi. T_K-dan yuqori temperaturada segnetoelektriklar o’z xususiyatlarini yo’qotib, qutbli dielektriklar kabi bo’lib qoladi.

Quyida ba’zi segnetoelektriklarning Kyuri-temperaturasi ko’rsatilgan:

4.1-jadval

Segnetol.nomi	Xim.tarkibi	Kyuri temp.
Titanat bariy	BaTiO3	406^0K (133^0C)
Niobit litiy	LiN6O3	1488^0K (1210^0C)
Cignit tuzi	NaKC4H4O64H2O	255^0K (-18^0C)-297^0K (24^0C)