Semiotika (yun semiotikos belgilar haqidagi taʼlimot), semiologiya 1)

---

Semiotika
Semiotika (yun. semiotikos — belgilar
haqidagi taʼlimot), semiologiya — 1)
axborot, maʼlumotlarni saqlash va
uzatish uchun xizmat qiladigan belgilar
va belgi tizimlarining umumiy
xususiyatlarini oʻrganadigan fan sohasi;
2) u yoki bu obyektning bir maʼnodagi S.
nuqtai nazaridan oʻrganiladigan tizimi
(mas, muayyan film yoki badiiy asar S.si,
muayyan xalqdagi muomala-murojaat
S.si va boshqalar).

---

Lingvistik S.dagi asosiy tushuncha lisoniy
belgi boʻlib, u muayyan matnlardagi va
muomala vaziyatidagi shakl va
mazmunning dialektik birligi sifatida
namoyon boʻladi. Belgi oʻzi shartli
ravishda aloqador boʻlgan narsa haqida
muayyan jamiyat vakillariga xabar beradi.
Belgilarning eng muhim va murakkab
tizimi tilshunoslik oʻrganadigan tildir.
Belgi tizimlari tabiiy (inson tili,
xayvonlarning belgi tizimlari) va sunʼiy
(yasama, sunʼiy tillar, dasturlash tili, fizika,
kimyo, matematika va mantiqdagi
ramzlar tizimi) boʻladi. Belgilar va belgi
tizimlarini oʻrganishda sintaktika,
semantika va pragmatika oʻzaro
ajratiladi. Sintaktika nutq zanjirida yoki

---

muayyan matnda ketma-ket, izchil
qoʻllanadigan til birliklari oʻrtasidagi
oʻziga xos munosabatlarni oʻrganadi.
Semantika belgilarning ular ifodalaydigan
obʼyektlar bilan munosabatini oʻrganadi.
Pragmatika esa belgilar, ular
ifodalaydigan obʼyektlar hamda belgilar
tizimidan foydalanuvchilar oʻrtasidagi
munosabatni oʻrganadi.
S.ning "belgilar haqidagi fan" sifatida
umumiy kridalari, xususiyatlari dastlab
amerikalik mantiqshunos Ch.S. Pirs va
shveysariyalik tilshunos F. de Sossyur
asarlarida bir vaqtning oʻzida va mustaqil
ravishda qayd etilgan. Ushbu tushuncha
uchun Ch.S. Pirs "S." terminini. F. de

---

Sossyur esa "semiologiya" terminini,
qoʻllagan. S. gʻoyasi keyinchalik
amerikalik faylasuf Ch. U. Morris
tomonidan tartibga solinib rivojlantirildi.
Bir qancha yevropa va rus olimlari ham
S.ning rivojiga hissa qoʻshganlar. Falsafiy
fanlardan hisoblanadigan umumiy S. va
maxsus semiotik fanlar, jumladan, til S.si
(glottosemiotika yoki lingvosemiotika)
farqlanadi. S. taraqqiyoti funksional
struktur tilshunoslik taraqqiyoti bilan
uzviy bogʻliqdir
. S. muammolarini ishlab chiqish
matematik mantiq, matematik lingvistika,
informatika va boshqa uchun ham muhim
ahamiyatga ega.

---

Stepanov Yu. S, Semiotika, M., 1971.
Abduvahob Madvaliyev, Ibodulla
Mirzayev.
[1]
1. OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
Ko‘proq o‘rganish Ushbu maqolada
Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-
2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.
Adabiyot
Manbalar

---

Bu sahifa oxirgi marta 19-Dekabr 2022, 09:55 da
tahrir qilingan.
•
Matndan 
CC BY-SA 3.0
litsenziyasi boʻyicha
foydalanish mumkin (agar aksi koʻrsatilmagan
boʻlsa).
Ushbu maqola chaladir. Siz uni boyitib, (ht
tps://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=
Semiotika&action=edit) Vikipediyaga
yordam berishingiz mumkin.
Bu andozani aniqrogʻiga almashtirish kerak.
"https://uz.wikipedia.org/w/index
.php?
title=Semiotika&oldid=3503155" 
dan olindi