Serpantinalar loyihalash

Serpantinalar loyihalash

Reja;
1.Serpantina asosiy elimentlari

2.Simmetrik serpantina hisoblash
3.Serpantinalarni rejalash
4.Hulosa
5.Foydalangan adabiyotlar

Serpantinalarning asosiy elementlari. Tik qiyalik joylarda yo‘llarni trassalashda ko‘pincha o ‘tkir ichki burchakli egribugri ko‘rinishdagi chiziq hosil qilishga to‘qri keladi. Bunday hollarda yo‘lning to ‘g‘ri qism larini an ’anaviy qayrilm alar yordamida tutashtirishga imkoniyat yo‘q. Bu qayrilmalarning boshi bilan oxiri orasidagi balandliklar farqining kattaligi va ular orasidagi masofaning kichikligi hisobiga, yo‘l qo‘yarlidan kattaroq bo‘lgan bo‘ylama nishablik hosil bo‘ladi. Shu sababli, bunday uchastkalardagi chiziqlarni tutashtirish serpantina deb nomlangan murakkab qayrilmalar yordamida amalga oshiriladi (76-rasm). Tog‘li joylardagi trassalarda serpantinalar jarlik, soylik, mustahkam bo‘lmagan joylar va boshqa to ‘siqlarni aylanib o‘tishda loyihalanadi. Serpantinaning asosiy elementlari quyidagilar hisoblanadi: 1) R radiusli asosiy aylanma qayrilma FDE; 2) r, va r2 radiusli ikkita yordamchi qayrilmalar AP va BG\ 3) ikkita to ‘g‘ri kiritm a yoki PE = FG = l2 o ‘tish qayrilmasi. Agarda serpantinaning yordam chi radiuslari va to ‘g‘ri kiritmalari teng bo‘lsa, ya’ni r, = r2 va /, = l2 bo‘lsa, u holda u simmetrik serpantina deyiladi (77-rasm). Serpantinalarni barpo qilish III—V darajali yo‘llarda ruxsat etiladi. H arakat tezligi 30—25 km /soat b o ‘lganda serpantinaning asosiy qayrilm a radiusi 30—20 m , o ‘tish qayrilmasining radiusi 30—25 m, virajning ko‘ndalang nishabligi 60°/oo, eng katta bo‘ylama nishabligi 30—35°/oo, yordamchi qayrilmalar radiuslari 150—100 m bo‘lishiga yo‘l q o ‘y ila d i.

Simimetrik serpantinalar ni hisoblash. Serpantinalarni hisoblashda, odatda, asosiy qayrilma ra d iu si R, y o rd a m c h i qayrilm alar radiuslari r ham da o ‘tish qayrilm a q iy m a ti / b e rila d i. cp burchak (77-rasm) joyda o ‘lchanadi. Serpantinani joyga ko‘chirish uchun kerakli b o ‘lgan boshqa elem entlar: p, d, у, ф0 hisoblanadi. Yordamchi qayrilmalarning burilish burchagi P ONF yoki OME to ‘g‘ri burchakli uchburchakdan topiladi, tgp = OF/NF. OF = R, NF = I + T ekanligini hisobga olib, bu yerda T — yordamchi qayrilma tangensi uzunligi, 76-rasm. 76-rasm. T = r tg p/2, u holda tg p = R/(l + 7) = R/(l + r tg p/2). (X.3) ifoda tgp/2 m a’lum bo‘lgani sababli quyidagi (2r + R) tg2 p/2 4- 2 / tg p /2 — R = 0 kvadrat tenglamani yechish orqali aniqlanadi. Bundan: 185 (X.3) -l+Jl2+(2r+R)R tg B /2 = — * - (X .4) 2 r+R ONF uchburchakdan ON masofa quyidagicha hisoblanadi: ON = d{ = R/ sinp. (X.5) Tekshirib ko‘rish uchun d quyidagicha qayta hisoblanadi: /)=(/+ 7)/cosp. (X.6) Serpantina markazidagi burchak У = 90° - p, (X.7) asosiy qayrilmaning markaziy burchagi (p0 = 360° — 2y — cp, (X .8) asosiy qayrilma uzunligi К = ( V 0) 180° (X.9) ifodalar yordamida hisoblanadi. Serpantinalarni rejalash. Serpantinani joyda rejalashda burilish burchagi uchi О ga (77-rasm) teodolit o ‘rnatiladi va OA, OB stvorlar bo‘ylab d masofa q o ‘yiladi. Natijada joyda yordamchi qayrilmalar uchlari M va N nuqtalar hosil qilinadi. Bu yo‘nalishlar bo‘ylab tangens qiymati T o ‘lchab qo‘yilsa, seфantinaning boshlang‘ich A va В nuqtalari topiladi. Keyin OA tomonga nisbatan у burchak o ‘lchanadi. Topilgan OE yo‘nalish bo‘ylab asosiy qayrilma radiusi R o ‘lchab qo‘yiladi va joyda asosiy qayrilmaning boshi E nuqta belgilanadi. Xuddi shu tarzda OB tom on orqali asosiy qayrilmaning oxirgi F nuqtasi topiladi. Asosiy qayrilm alarni batafsil rejalash 3—5 m oraliqda bajariladi. Buning uchun

О nuqta (78-rasm ) trassaning qayrilish burchagi uchi bo‘lsin. S nuqta serpantinaning tanlangan markazi. Joyda О nuqtada burchagidan tashqari, qo‘shimcha ЛОС = 0 burchak va ОС = S masofa o ‘lchanadi. Berilgan R, r, I qiym atlar yordam ida serpantinaning asosiy elementlari p, T, a, y, cp0 hisobanadi. Lekin serpantinani rejalash uchun qo‘shim cha t p t 2 va r\ burchaklar qiymatlari aniqlanishi kerak. 187- MOC va NOC uchburchaklardan quyidagi ifodalarni yozish mumkin: sinx, = (S/d )sin(ф + 0),sinx2= (S/d) sin 0. Xj va x2 burchaklar qiymati yordamida ф mumkin: ф = Ф + Xj — ф2. (X.12) Y ordam chi qayrilm a radiuslari /*, va r2 quyidagicha ifodalanadi: T . T rl = Щ /2 ’ r2 = tg|32/2
Yo‘lning burama qismi (serpantina) va uning elementlari. Tog'li yerlarda yo'lni joylashtirish ancha qiyinchiliklar sodir etadi. Undagi tik qiyaliklarni yengib o ‘tishda yo'lning bo'ylama qiyaliklarini talab darajasida t a ’minlash uchun yo'lni uzaytirib loyihalash talab qilinadi. Bunda 180° ga yaqin buramalarni o ‘tkir burchak holatini tashkil qiluvchi ACva CB yo‘nalishida qurishga to ‘g‘ri keladi (13- a rasm). Bunday burilishni burchak ichida hatto eng kichik radiusda ham bajarish mumkin bo'lmaydi (13-6 rasm). Shuning uchun yo'lga kerakli bo'ylama qiyalikni ta ’minlagan holda ikki xil balandlikda joylashtirib tutashtirish 13-d rasmdagi tasvirli usulda, burchakdan tashqi tomonda qurish ko'zda tutiladi. Bunda С nuqtasi aylanasimon yoyning markazi deb qabul qilinadi. Bu yoyni A C va CB to'g'ri yo'nalishlar bilan mn va m}n} egriliklari bilan tutashtiriladi. Bunday burilishlardan tashkil topgan qurilma yo'lning burama qismi (serpantina) deb ataladi. Buramani loyihalash va qurish jarayonidagi bo'laklash ishlari murakkab bo'lib, sinchkovlikni talab qiladi. Burama burchak bissektrisasi (y)ga nisbatan simmetrik (13-d rasm) — birinchi tur va nosimmetrik (14-e rasm) — ikkinchi tur holatlarida yer tuzilishiga qarab joylashtiriladi. Quyidagi shartlar bajarilganida burama talabga javob beradi: — buramadagi bo'ylama qiyofa qiyaligi belgilangan m e ’yoridan ortiq bo'lmasligi lozim (1-jadval); — yo'l poyining ko'ndalang qiyofasi kam hajmdagi tirkash holatni egallashi lozim; — eng qisqa joyda buramaning yuqori va pastki bo'g'inlarini joylashtirish kerak; — buramaning o'zida suv qochirish t a ’minlanishi lozim;
— hisobiy tezlikka mos ravishdagi qarshi kelayotgan avtomobilni ko‘rish masofasi, ya’ni harakatni to'xtata olish masofasining ikki barobari bo'lishi kerak; — asosiy va tutashuvchi egriliklar oralig‘iga yo'naltiruvchi egri bo‘lagi joylanishi lozim. Buramaning barcha elementlari iqtisodiy jihatdan tanlanib, joyiga mos holda joylashtiriladi (15-rasm). Simmetrik burama quyidagi elementlardan tashkil topgan: Markaziy burchakka ega b o ‘lgan r radiusli E {E2 asosiy egrilik I5-rasm . Yo'lning buramali bo'lagining simmetrik joylashuvidagi elementlari. y = 180° - a - 2/3 + 2(5; (20) /, uzunlikdagi tutashtiruvchi egriliklar BlE] va E 2Br Tuzilgan loyihaga asosan buramani b o £laklab olish uchun burchak kengligi va OM x = OM2 aniqlanadi. Bundagi a burchagi qurilish joyida teodolit bilan o'lchanadi; r, /, /3, p, t lar jadvaldan olinadi. R ni tajribadan kelib chiqqan holda tanlab A xM ]Bl va A2M2B2 lar (8) va (9) ifodalar kabi aniqlanadi. Ularning qiymatlari jadval holida ham berilgan. M x va M2 burchak cho'qqilari О burchagidan OM l = OM2 - OC,/sina masofada joylashadi. Burama A x ning boshlanishi burchak cho'qqisi О dan OAt masofada joylashadi. Buramalarni loyihalash tartibi maxsus tavsiyalarda batafsil yoritilgan va ularga taalluqli m e ’yorlovchi miqdorlar 1-jadvalda keltirilgan.