Ш. Р. Қобилов, доцент, Ўзбекистон Республикаси иив академияси

15 
www.iqtisodiyot.uz 
2-жадвал 
Собиқ Иттифоқдаги ўртача ҳаёт даражасига нисбатан Ўзбекистондаги 
оғир ва аянчли ижтимоий-иқтисодий манзара 
№ 
Аҳоли жон бошига 
1 
2 
3 
1 
Ялпи ижтимоий маҳсулот ишлаб чиқариш 
12-ўрин 
2 
Миллий даромад ишлаб чиқариш 
2 ҳисса паст 
3 
Халқ истеъмоли моллари ишлаб чиқариш 
40 фоиз 
4 
Саноатдаги меҳнат унумдорлиги 
40 фоиз 
5 
Қишлоқ хўжалигидаги меҳнат унумдорлиги
50 фоиз 
6 
Гўшт, сут ва сут маҳсулотлари, тухум истеъмоли 
50 фоиз 
7 
Ойига 75 сўмдан кам ялпи даромад оладиганлар улуши 
(45 фоиз аҳоли) 
2 ҳисса паст 
Шу ўринда қуйидаги маълумотларни ҳам келтиришни лозим топдик. 
 
3-жадвал 
1989 йилда Ўзбекистон аҳолиси жон бошига истеъмол қилинган
қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари миқдори
(1 кишига килограмм ҳисобида) [17; 31-б.] 
№ 
Маҳсулот турлари 
СССР 
ЎзССР 
1 
2 
3 
4 
1 
Гўшт ва гўшт маҳсулотлари 
67 
31 
2 
Сут ва сут маҳсулотлари 
363 
201 
3 
Тухум (дона) 
268 
119 
4 
Картошка 
98 
25 
5 
Сабзавот ва полиз 
95 
95 
6 
Мева ва резаворлар 
41 
27 
7 
Нон ва нон маҳсулотлари 
129 
167 
Болтиқбўйи республикаларида ўша даврда йилига аҳоли жон бошига гўшт 
ва гўшт маҳсулотлари истеъмол қилиш 95 – 110 килограммни ташкил 
қилганлигини ҳам мисол келтириш мумкин [18; 18-21-б.]. 
1-жадвал 
маълумотлари таҳлили шуни кўрсатадики, Ўзбекистон 
иқтисодиёти асосан хом-ашё ишлаб чиқаришга ихтисослашганлиги боис 
қўшимча қийматга эга бўлган маҳсулот ишлаб чиқариш улуши жуда кам эди. 
Масалан, мамлакатда пахта етиштирадиган етакчи республика Ўзбекистон ўз 
ҳудудида етиштирилган хом-ашёнинг 8 фоизинигина қайта ишларди. Табиийки, 
бу аҳолининг турмуш даражасида, айниқса истеъмолида акс этар эди. 2-
жадвалда акс этган маълумотлар таҳлилига кўра Ўзбекистонда аҳоли жон 
бошига Иттифоқ кўрсаткичига нисбатан 46,3 фоиз, қарийб 2 баравар, илмий 
асосланган меъёрлардан эса 2,5 баравар кам эди. Паст калорияли нон 
маҳсулотларини истеъмол қилиш эса Иттифоқ даражасидан 33 фоиз юқори эди 

---

“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 6, ноябрь-декабрь, 2016 йил 
16 
www.iqtisodiyot.uz 
[19; 22-б.]. БМТ тараққиёт дастури маълумотларига кўра, 90-йилларнинг 
ўрталарига келиб Марказий Осиё жаҳоннинг энг қашшоқ минтақалари 
қаторидан ўрин олди. Айрим ҳисоб-китобларга кўра, қашшоқлик даражаси 
Қозоғистон ва Ўзбекистонда тахминан 30-35 фоиз, Туркманистонда – 50 фоиз, 
Қирғизистонда – 60 фоиз, Тожикистонда – 70 фоизни ташкил этган [19; 10-б.]. 
Ислоҳотларимизнинг меъмори Ислом Каримов 1991 йил 7 мартда 
«Комсомольская правда» газетасининг мухбири саволларига жавобларида: