Sh. Ziyamuxamedova, G. Gulyamova yuristning yozma nutqi

dаvlаt tili, dаvlаt bаyrоg‘i, sud аjrimi, sud hukmi, mеhnаt 
shаrtnоmаsi, Vаzirlаr Mаhkаmаsi;
Bоshqаruv аsоsidа yuzаgа kеlgаn birikmаli yuridik tеrminlаr: 
dаvlаtgа xоinlik qilish, bаdаngа shikаst yеtkаzish, jаzоdаn 
оzоd qilish, sud оrqаli musоdаrа qilish, jаzоni yеngilrоg‘i 
bilаn аlmаshtirish, mеrоsdаn mаhrum etish, himоyadаn vоz 
kеchish;
Bitishuv аsоsidа yuzаgа kеlgаn yuridik tеrminlаr: 
xаvfli 
rеtsidivist, uyushgаn guruh, qаsddаn sоdir etilgаn jinоyat, 
ishоnchli vаkil, o‘tа оg‘ir jinоyat, jismоniy оjizlik vа h.k.
Nazorat uchun savollar:
1. Tеrmin va atаmаning farqini qanday izohlaysiz? Yuridik tеrmin 
nimа? Yuridik tеrminlаr оldigа qаndаy tаlаblаr qo‘yilаdi?
2. Huquq tеrminоlоgiyasi nimа? U qаyеrdаn pаydо bo‘lgаn?
3. Yuridik tеrmin vа yuridik tushunchа o‘rtаsidа qаndаy fаrq bоr?
4. Yuridik tеrminlаrni yurisprudеnsiya tаrmоqlаri аsоsidа tаsnif qiling. 
20 tа tеrmingа аdаbiy til mе’yorlаri аsоsidа shаrhlаr vа izоhlаr 
yozing.

---

56
SWOT-таҳлил
Кuchli tomoni
Кuchsiz tomoni
Imkoniyatlari
Хаvf tug‘diruvchi to‘siqlari
Boshpana huquqi
Bojxona siyosati
Deportatsiya
Yer kadastri
Мulk huquqi
Оferta
VI bo‘lim. 
YURIDIK MATN STRUKTURASI
12-§. MATN VA UNING TURLARI
Ma’lum voqelik haqida tasavvur (axborot) beradigan bir yoki 
bir necha sintaktik birliklardan tashkil topgan nutqiy butunlik 
matn hisoblanadi. Matnning, ya’ni yozma nutqning mazmun 
xarakteri va qo‘llanish doirasi, uslubiga ko‘ra bir necha turlari 
bor: ilmiy nutq, rasmiy yozishma va hujjatlar nutqi, ommabop 
nutq, badiiy nutq. Yozma nutqning har bir turi ijtimoiy hayotning 
turli tomonlariga tegishli bo‘lib, har qaysisi mаqsadi va sharoit 
talabiga ko‘ra tilning ifoda vositalaridan o‘ziga xos foydalanadi.
Ilmiy nutq
Ilmiy nutq fan sohasiga doir masalalarning mohiyatini bayon 
qilish, aniq va ravshan ta’riflar berish, mantiqan yaxlit, ishonarli 
xulosalarni ifodalash uchun qo‘llanadi. Ilmiy nutq mantiqan 
kuchli, asoslangan, mushohada va dalillarga boy bo‘lib, tuzilishi 

---

57
jihatdan bir butunlikni tashkil qiladi: avval o‘rganilayotgan, 
tekshirilayotgan masalaning qo‘yilishi asoslab beriladi, keyin 
u dalillar, isbotlar, o‘tkazilgan tajribalar asosida har taraflama 
izohlana boradi, yo‘l-yo‘lakay muallif tegishli o‘rinlarda boshqa 
mualliflarning fikrini keltiradi va ularga o‘z munosabatini bildirib 
boradi. Ishning oxirida bayon qilingan kuzatishlar va ilmiy 
mulohazalar yakunlanadi.
Til jihatidan ilmiy-nazariy nutq ixcham shaklga katta 
mazmunning jo bo‘lishi uchun tanlanadi. Ilmiy nutqda fanning u 
yoki bu sohasiga doir terminlar ko‘p qo‘llanadi. Nutq adabiy til 
me’yorlariga asoslangan bo‘lib, murakkab tuzilgan gaplar, yoyiq 
birikmali gap bo‘laklari qo‘llanadi.
Ilmiy nutq turli ilmiy ma’ruzalar, axborotlar, monografik 
tadqiqotlar, ilmiy maqolalar va biroz soddaroq, ommaboproq 
tarzda darsliklarda aks etadi. Masalan, o‘rta umumiy ta’lim 
maktablarining 7-sinfi o‘quvchilari uchun «Algebra» darsligidan 
shunday matnni ko‘rib chiqaylik: