Shaharlarning va shahar yo‘l-ko‘Chalarining tasniflanishI

Keskichning geometrik parametrlari keskichni charxlash burchaklari. Keskich ishchi qismida oldingi - 1, asosiy - 2 va yordamchi - 3 ketingi yuzalar, asosiy - 4 va yordamchi - 5 kesuvchi qirralar va cho‘qqi-6 joylashgan bo‘ladi (shakl-9). Keskichni ishchi yuzasi va kesuvchi qirralarining fazoviy joylashishini aniqlovchi burchaklar uning geometrik parametrlarini yoki geometriyasini tashqil etadi.
P assiv xolatda (sta-tistik burchaklar, charxlash burchaklari) va aktiv xolatda (kinematik burchaklar, ishchi burchaklar) keskichni geomet-rik parametrlari xaqidagi tushunchalar mavjuddir. Bun-day tushunchalarni kiritishda ko‘pchilik ishlov berish tur-lari statik va kinematik geo-metriyali kattaligi bo‘yicha farqlanishi bilan boliq bo‘ladi.
Keskichni statik bur-chaklari uni tayyorlashda va charxlashda foydalaniladi. Kinematik burchaklar kesish jarayonida amalga oshiriladi.
Keskichning burchakla-rini aniqlash uchun ikkita koordinata (I va II) va ikkita kesuvchi (III va IV) tekis-liklaridan foydalaniladi (shakl-10). Koordinata tekisligi (I) bo‘ylama (S_bo‘y) va ko‘ndalang (S_ko‘n) surishlarga parallel qilib o‘tkaziladi. Bu tekislikni asosiy tekislik deb yuritiladi. Koordinata tekisligi (II) asosiy kesuvchi qirradan o‘tib, asosiy tekislikka pependikulyar bo‘ladi.

Kesish yuzasi vintli yuzani tashqil etadi. Bu o‘z o‘rnida asosiy kesuvchi qirraga urinib o‘tadi va asosiy tekislikka perpendikulyar bo‘lishi mumkin. Kesuvchi qirraning barcha nuqtalarida kesish tekisligi o‘zining xolatiga ega. Bu xolat kesuvchi qirralarning o‘zaro joylashishi va zagotovkaning aylanish o‘qi va shu bilan bir qatorda zagotovkaning aylanish tezligi va keskichni surishning o‘zaro munosabatidan iborat bo‘ladi.
Asosiy III va yordamchi IV kesuvchi tekisliklar, asosiy tekislikdagi, asosiy va yordamchi kesuvchi qirralar proektsiyalariga perpendikulyar o‘tkaziladi.
Asosiy tekislikda plandagi burchaklar o‘lchanadi: -asosiy, ₁-yordamchi, -cho‘qqidagi burchak. Plandagi asosiy va yordamchi buchaklar, asosiy tekislikdagi kesuvchi qirralar proektsiyalari va surish yo‘nalishi orasida o‘lchanadi. CHo‘qqidagi burchak esa asosiy tekislikdagi kesuvchi qirralar proektsiyalari orasida o‘lchanadi.
Koordinata tekisligida (II) asosiy kesuvchi qirraning qiyalik burchagi-  o‘lchanadi, bu kesuvchi qirra va keskichni cho‘qqisidan o‘tgan asosiy tekislikka paralel tekislik orasidagi burchakdir (shakl-10). Burchak musbat, manfiy va nolga teng bo‘lishi mumkin (shakl-11). Asosiy kesuvchi tekislikda oldingi burchak o‘lchanadi (shakl-10). Bu keskichni oldingi yuzasi va keskichni cho‘qqisi asosiy tekislikka paralel tekislik. Ketingi burchak - asosiy keyingi yuza va II koordinata tekisligi orasidagi burchak. O‘tkirlik burchagi -oldingi va keyingi yuzalar orasidagi burchak, kesish burchagi -oldingi yuza va II koordinata tekisligi orasidagi burchak.

Asosiy burchaklar deb ataluvchi bu burchaklar quyidagi munosabatlar orqali bir-biri bilan bolangan:

= -=+.
Oldingi burchak musbat va manfiy bo‘lishi mumkin (shakl-12). IV tekisligida yordamchi ketingi burchak o‘lchanadi. Bu burchak asosiy tekislikga perpendikulyar bo‘lgan yordamchi kesuvchi qirra orqali o‘tgan tekislik yordamchi ketingi yuza orasidagi burchakdir.

A yrim xollarda bo‘ylama V va ko‘ndalang VI kesuvchi tekisliklarda o‘lchangan oldingi va keyingi burchaklar kattaliklarini bilish shart bo‘lib qoladi. (shakl. 13). II tekislikka parallel va asosiy I tekislikga ko‘ndalang VII tekislikni o‘tkazamiz.
A, S, F nuqtalar III, V, VI, tekisliklar bilan VII tekislikning kesib o‘tuvchi chiziida yetadilar, V, D, K nuqtalar esa keskichni oldingi yuzasida yetadilar.
O S D uchburchagidan:

SD=SEDE tuzilgandan so‘ng bu yerda SE=AV=OA tg (AVO uchburchagidan), DE= VEtg=AStg=OAtgtg (VDE va ASO uchburagidan) va OS = (ASO uchburchagidan) quyidagini tenglikni olishimiz mumkin: