Sharipova g., Xodjayeva z

6. 
Talaffuz 
— kuylashdagi talaffuz nutq talaffuzidan farq 
qiladi. Kuylashdagi talaffuz artikulyatsiya organlari (lab, til, 
jag)ning faol hamjihatligi vositasida amalga oshiriladi. Bolalar 
nutqida zaiflik, noa, ovoz apparatini siqib gapirish natijasida xorda 
baqirib kuylash nuqsonlari uchraydi. Bunday bolalarga e ’tibomi 
kuchaytirish va ular bilan uzoq vaqt yakka tarzda mashqlar olib 
borish, shoshmasdan erkin gapirish va kuylashga o'rgatish lozim. 
Nafasni to'gri olib, jum oxirigacha yetkazishda, unli tovushlami 
cho'zib, undosh tovushni burro, dona-dona qilib kuylashga o'rgatib 
borish talab etiladi. Bunda o g 'iz shaklini, tilning harakatlariga, 
o'zgarishiga katta aham iyat berish kerak. Eng muhimi, bolalami 
mashq va qo'shiqlar matnini vouslublariga muvofiq talaffuz 
etishga o'rgatib borish lozim.
Mavzuni mustahkamlash uchun savollar
1. Musiqa darslarida vokal — xor malakalarini mazmuni va 
maqsadi nimalardan iborat?
2. Vokal — xor malakalarini turlari va ulaming vazifalari.
3 .Bolalar ovozini shakllantirish va asrash uslublari.
4. Mutatsiya necha yoshdan boshlanib, necha yoshdan 
tugatiladi va unga qanday e ’tibor beriladi?
1.10 U mumta’lim m aktablarida musiqa darslarini rejalashtirish
O'zbekiston Respublikasining T a’lim to'g'risidagi Qonuni, 
Kadrlar tayyorlash milliy dasturi talablari asosida ta’lim tizimida 
ro'y berayotgari o'zgarishlarga ko'ra, 2017— 2018-yilida 11 yillik 
umumiy o'rta ta’lim joriy etildi.
Musiqa predmetiga Davlat ta’lim standartini joriy etilishi, 
milliy, musiqiy merosimizdan foydalanishni hamda hududiy 
vohalami san’ati va madaniyati, u yerdagi mahalliy xalq an’analari
46

---

o 'z ifodasini topgan.
Shuningdek, ta‘lim stanozining tuzilishi va mazmuniga ko'ra 
davlat, hudud, maktab manfaatlari va vositalari muvozanatini aks 
ettiradi, o'quvchi shaxsi, uning intilishlari, qobiliyati va qiziqishini 
hisobga olgan holda (1— 7) sinflar uchun yangi dastur tuzildi.
Dastur asosida darsliklar, metoqo'llanmalar, tavsiyanomalar 
yaratilmoqda. Yetti yillik musiqa o'qitish davrida o'quvchilam i 
go'zallikni his eta oladigan, musiqaga mehr va xavas bilan 
qaraydigan, milliy musiqa merosimizga vorislik qila oladigan 
barkamol inson qilib tarbiyalash asosiy maqsad qilib qo'yiladi. 
Yangi dastur asosida musiqa madaniyati darslarini sifatli, 
pedagogik va metodik jihatdan yuqori talab darajasida olib borish 
uchun o'qituvchi, ijodkor, o 'z kasbini va o'quvchilam i sevuvchi, 
yaxshi cholg'uchi, metodikani puxta o'zlashtirgan inson bo'lishi 
kerak.
Musiqa ta ‘limining milliy asosini tarkib topishida fortepiano 
asbobi bilan birgalikda, o'zbek xalq cholgu asboblaridan ham 
foyolishi zarur. Shuningdek ozbek xalq musiqa merosimizni tarixi 
va hozirgi kun talablarini kuzatib, o'rganib borishi shart.
Chunki, maktabda musiqa ta’limining asosiy maqsadi 
o'quvchilarda «M usiqa madaniyatini» tarkib toptirishdir.
Musiqa 
o'qituvchisi 
darslarga 
mavzulami 
tanlab, 
rejalashtirishda ko'rgazm ali qurollardan, texnika vositalaridan ham 
foydalanishi kerak.
Umumiy ta’lim maktablarida jumladan, boshlang‘ich (I— IV) 
sin f musiqa fani bo'yicha, quyidagi vazifalami amalga oshirishni 
o 'z oldiga maqsad qilib qo'yadi.
Chunki boshlang‘ich sinflarda musiqa ta’limi poydevori 
qo'yiladi va shakllanadi.
Yuqoridagilardan ko'rinib turibdiki, har bir darsga ijodiy 
yondashib, yangi dastur talablariga muvofiq dars o 'tish lozim. 
M usiqa fanidan bir yilda 2 marta yarim yillik taxminiy — mavzuli 
ish rejasi va shunga qarab, har bir dars uchun reja — konspekt 
tuziladi.
47

---

Yarimyillik ish rejasi boshlang'ich va o 'rta sinflar u ch u n
alohida-alohida tuziladi.
Bunda o'quvehilam i yoshi (sinfi), ovoz diapazoni, m usiqaga 
qiziqishi va qobiliyati, yil fasllari, bayramlar, yil, chorak d ars 
mavzuhisobga olinib, yangi dasturdan foydalanib, dars strukturasi 
asotuziladi.
Ba’zi qo'shiqlam i tinglash uchun asarlami 
o'q itu v chi 
o'quvchilar istagi va yangi zam onaviy qo'shiqlar bilan dars rejasiga 
mos keladigan asarlarga o'zgartirishi mumkin.
Musiqa darslari asosan, bir haftada bir soat o'tiladi. O 'quv yili 
davomida esa quyidagi tartibda o'tadi:
I chorak 9 soat.
П chorak 7 soat.
П1 chorak 10 soat.
IV chorak 8 soat.