Sharof rashidov nomidagi samarqand davlat

Tadqiqotning respublika fan va texnologiyalari rivojlanishining ustuvor yo‘nalishlariga mosligi. Mazkur tadqiqot respublika fan va texnologiyalar rivojlanishining I. “Axborotlashgan jamiyat va demokratik davlatni ijtimoiy, huquqiy, iqtisodiy innovatsion g‘oyalar tizimini shakllantirish va ularni amalga oshirish yo‘llari” nomli ustuvor yo‘nalishiga muvofiq bajarilgan.
Muammoning o‘rganilganlik darajasi. Liberal-demokratik g‘oyalarning shakllanishi va tarqalishi bilan davlat hokimiyatini qonun chiqaruvchi, ijro va sud hokimiyati tizimlariga bo‘lish, shu asosda esa davlat institutlarini xalqqa yaqinlashtirishga harakat boshlandi. Bu o‘rinda avvalo G‘arb mutafakkirlari J.J.Russo¹, Sh. Monteskyo², G.V.F. Gegel, G.Zimmel, O.Kont³, Y.Shumpeter⁴, keyinchalik yashab, ijod qilgan K.Popper⁵, S.Xantington⁶, E.Fromm⁵, P.Sloterdayk⁶ kabi olimlarning ilmiy izlanishlarini eslash mumkin. Ushbu mutafakkirlar va olimlarning chiqargan ilmiy xulosalari, real demokratik qadriyatlarni shakllantirishga oid tavsiyalari va muammoga oid fundamental fikrlari bizning tadqiqotimiz uchun muhimdir. Biroq ular liberal-demokratik g‘oyalarning ilk shakllanish bosqichlari (J.J.Russo, Sh.Monteskyo, I.Kant, Gegel) va demokratiya hamda g‘ayridemokratiya o‘rtasidagi kurash jiddiy tus olgan (E,Dyurkgeym, G.Zimmel, Y.Shumpeter va boshqalar) davrlarni tahlil qilishganini esdan chiqarib bo‘lmaydi.
Muammoning ayrim ijtimoiy-falsafiy va ayrim huquqiy jihatlari Platon⁷, Aristotel⁸, B.Spinoza⁹, F.Nisshe¹⁰, G.Lebon¹¹ asarlarida tilga olinadi. Sovetlar totalitar tuzumining yemrilishi bilan MDH olimlari ham liberal-demokratik g‘oyalar ta’sirida davlat hokimiyatining uchga bo‘linishi, boshqaruv institutlari faoliyatida xalqchillik tamoyilining qaror topishi, konstitutsionalizm va demokratizmni rivojlantirish muammolari keng tadqiq etila boshlandi. Bu borada A.Nudenko¹², I.Bestujev-Lada¹³, D.Olshanskiy¹⁴, G.Pochepsov¹⁵, S.Jekshenqulov¹ kabi juda ko‘plab tadqiqotchilarning ilmiy izlanishlarini, asarlarini keltirish mumkin. Posttotalitar davr tahliliga bag‘ishlangan ushbu ilmiy izlanishlar bir tomondan, “sovet demokratiyasi”ni keskin tanqid qilishga qaratilgan, ikkinchi tomondan, mustaqil davlatlardagi ziddiyatli rivojlanishning milliy xususiyatlarini, demokratik qadriyatlarning ijtimoiy ong va turmush tarzi, boshqarish institutlari faoliyatidan joy olishidagi murakkab jarayonlarni ochib beradi. Bu jarayonlarni ijtimoiy-falsafiy anglash va baholash, milliy demokratik taraqqiyotning ustuvor yo‘nalishlarini ko‘rsatib berish maqsadida deyarli barcha respublikalarda maxsus ilmiy markazlar va tadqiqot institutlari tashkil etilgan.
O‘zbekistonda ham muammoning ayrim ilmiy jihatlari tadqiq etilgan. Bu o‘rinda O‘zbekiston Fanlar akademiyasining akademiklari A.Valiyev², S.Shermuxamedov³, R.Ubaydullayeva, M.Sharifxo‘jayev⁴, professorlar
S.Norqulov⁵, Sh.Mamadaliyev⁶, N.Jo‘rayev⁷, J.Y.Mavlonov⁸, F.Musayev⁹, M.Y.Aytboyev¹⁰, S.Norqulov¹¹ kabi tadqiqotchilarning ilmiy izlanishlarini misol qilib keltirish mumkin. Ta’kidlash joizki, ushbu izlanishlar o‘tgan o‘n yilliklardagi tajribalarni o‘z ichiga oladi. Yangi O‘zbekistonda amalga oshirilayotgan demokratik islohotlar, davlat institutlarini xalqqa xizmat qildirishni asosiy vazifasi qilib qo‘ygan o‘zgarishlar, shakllantirilayotgan davlat xizmatlari ko‘rsatish institutlarining tizimi yangicha yondashuvlar va maxsus izlanishlarni taqozo etmoqda.