Sharq mamlakatlarda oilaviy munosabatlar

Sharq mamlakatlaridagi xalqaro munosabatlarning zamonaviy transformatsiyasi” mavzusidagi onlayn ilmiy-amaliy konferensiya yuqorida qayd etilgan vazifalarni amalga oshirish yoʻlida oʻziga xos amaliy qadamga aylandi, deb aytsak mubolagʻa boʻlmaydi. Mazkur tadbirni Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti rektori G.Rixsiyeva kirish soʻzi bilan ochib berar ekan, Sharq mamlakatlari siyosiy taraqqiyoti xususiyatlari va rivojlanish modellarini kompleks tadqiq etish va Oʻzbekistonning Sharq davlatlari bilan oʻzaro munosabatlarini rivojlantirish jarayonlarida ilmiy-amaliy tavsiyalar ishlab chiqish koʻp jihatdan “Sharq siyosati va xalqaro munosabatlar” kafedrasi professor-oʻqituvchilari, doktorantlari, tadqiqotchilari tashabbusi asosida tashkil etilgan yuqoridagi singari ilmiy anjumanlar tashkil etilishiga, Sharq davlatlari tarixi va siyosatini chuqur tadqiqot izlanishlarida aks ettirilishiga, qolaversa iqtidorli talabalarni bu jarayonlarga yana-da kengroq jalb etilishiga chambarchas bogʻliq, deya taʼkidladi. Universitet Yosh olimlar Kengashi raisi D.Sayfullayev tadbir avvalidagi kirish nutqida mamlakatimizning Sharq makonidagi tashqi siyosiy faoliyati xususiyatlaridan kelib chiqqan holda, ushbu konferensiya oʻz nomi bilan Sharq mamlakatlarining tillari, siyosati va tarixidan chuqur xabardor, zamonaviy bilimlarni mukammal egallagan ham sharqshunos, ham siyosatshunos olimlar, tadqiqotchilar va soha ekspertlarini bir joyda toʻplagan anjuman ekanligini alohida eʼtirof etdi. Konferensiya yalpi majlisining maʼruzalar qismida soha olimlari oʻzlarining qiziqarli ilmiy maʼruzalari bilan ishtirok etishdi. Xususan, Oʻzbekiston Xalqaro islom akademiyasi birinchi prorektori Sh.Yovqochev Oʻzbekistonda dunyoviy jamiyat shakllanishi jarayonlarida islomning oʻrni va roli, Toshkent axborot texnologiyalar universiteti prorektori X.Umarov Xitoy “aqliy markazlari” haqida dolzarb va qiziqarli maʼlumotlarni taqdim etishgan boʻlsa, Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Davlat boshqaruv akademiyasi “Davlat boshqaruvining siyosiy asoslari” kafedrasi mudiri A.Jalilov, Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti professori I.Mavlanov va Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti “Sharq siyosati va xalqaro munosabatlar” kafedrasi professorlari N.Qosimova va R.Jumayev maʼruzalarida pandemiyaning global xususiyatlari va hozirgi jahon tartiboti transformatsiyasi xususida atroflicha soʻz yuritildi. Jumladan, siyosiy fanlar doktori, professor R.Jumayev oʻz maʼruzasida quyidagi masalalarga eʼtiborni qaratdi: “Hozirgi vaqtda pandemiya transformatsiyasi natijasida uning oqibatlari qanday boʻladi, uni qanday prognozlashtirish, modellashtirish zarur, bu sharoitda qanday optimal qarorlar qabul qilish muhimligi ustida fikr yuritish lozim. Siyosiy fanlar tizimida paradigmalarni qayta koʻrib chiqish, ayniqsa bu borada rivojlangan Sharq mamlakatlar tajribasi asosida yangi ilmiy modellar ishlab chiqish zarur”. Konferensiyaning xorijlik mehmoni Ural Federal universiteti “Xalqaro munosabatlar tarixi va nazariyasi” kafedrasi dotsenti K.Muratshina Oʻzbekiston va Rossiya gumanitar aloqalari turli jabhalarda rivojlangani sayin nafaqat bu aloqalarni har birini oʻrganish, balki ularni rivojlanish darajasini baholash akademik jamiyatlar uchun nihoyatda muhim ekanligini taʼkidlab, bunga asosiy sabab sifatida ushbu sohalarda ilmiy tadqiqotlar va OAVlarida maʼlumotlar almashinuvi tanqisligi sezilarli boʻlganiga alohida urgʻu berdi. Siyosiy fanlar doktori, professor S.Joʻrayev esa Oʻzbekiston mintaqaviy siyosati xususida soʻz yuritar ekan, “Oʻzbekiston xalqaro imijini mustahkamlashga qaratilgan eng asosiy omillardan biri bu uning yangi mintaqaviy diplomatiyasidir”, deb oʻz fikr-mulohazalarini tizimli tarzda bayon etdi.
Bundan tashqari, anjumanda Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi deputatlari, Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Strategik va mintaqalararo tadqiqotlar markazi ilmiy xodimlari, mamlakatimizda faoliyat yuritayotgan siyosiy partiyalar vakillari, Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti, Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti professor-oʻqituvchilari, doktorantlari, mustaqil tadqiqotchilar, sohaning yetuk mutaxassislari, yosh olimlar va talabalar onlayn tarzda ishtirok etishdi.
Alohida taʼkidlash kerakki, anjumanning “Mintaqaviy va global tahdidlar sharoitida Sharq davlatlarining siyosiy transformatsiyasi muammolari va istiqbollari”, “Xorijiy Sharq mamlakatlari raqamli tashqi siyosati” hamda“Oʻzbekiston Respublikasi tashqi siyosatidagi yangi tendensiyalar” singari dolzarb shoʻbalarda ish olib borishi va maʼruzalardan soʻng savol-javob va muhokamalarning qizgʻin davom etishi konferensiyaning ahamiyatiga sezilarli ravishda ilmiy jilo bagʻishladi. Konferensiya yakunida anjuman ishtirokchilari hozirgi kunda Oʻzbekiston Respublikasi tashqi siyosatida Sharq mamlakatlari bilan aloqalarni yana-da rivojlantirishga doir oʻz ilmiy-amaliy tavsiya va takliflari boʻyicha qarorlar qabul qilishdi va tegishli idora hamda vazirliklarga oʻrganib chiqish uchun taqdim etildi. Sharq mamlakatlaridagi xalqaro munosabatlarning zamonaviy transformatsiyasi boʻyicha tadqiq etilgan tezislar va maqolalar asosida konferensiya toʻplamini nashr etishga kelishib olindi.
Umuman olganda, Oʻzbekistonning Sharq mamlakatlari bilan munosabatlari jadal rivojlanib bormoqda. Bu esa oʻz-oʻzidan zamonaviy Sharq dunyosi tillari, tarixi va siyosiy tafakkurini puxta va sinchiklab oʻrganishni taqozo etadi. Shu nuqtayi nazardan, sharqshunos-siyosatshunoslar ilmiy jamoatchiligi oldida ham bunday munosabatlar bilan hamohang tadqiqotlarni izchil davom ettirish vazifasi tobora dolzarblashib boradi.
Sharq g'arbiy madaniyatda Osiyo qit'asini egallagan hududlar odatda aniqlanadigan kundalik va pedagogik foydalanish atamasi bo'lib, ularni o'z navbatida Yaqin Sharq, Yaqin Sharq (yoki Yaqin Sharq) va Uzoq Sharq (yoki Uzoq Sharq) ga ajratadi. .
Bu atama qadimgi asrda paydo bo'lgan, yunonlar sharqiy xalqlarni yoki hududlarni o'zlarining geografik joylashuvidan sharqda bo'lganlarning barchasini chaqirishgan; ya'ni Egey dengizining sharqiy qirg'og'idan Quyosh ko'tarilgan nuqtagacha cho'zilgan barcha hududlar.
Dunyo haqidagi bu tushuncha qabul qilindi, chunki o'sha paytda dunyo asosan ikkita katta qit'aga: Osiyo va Evropaga bo'lingan. Shuning uchun G'arb Osiyo mintaqalarini Sharqiy deb nomlashi qulay edi.

Tarix
1685 yilda nemis tarixchisi Kristobel Cellarius tarixiy davrlarning birinchi klassik bo'linishini joriy qildi: ularni qadimiy, o'rta va zamonaviy deb ajratdi. Keyinchalik XVIII asr o'rtalaridan to hozirgi kungacha bo'lgan tarixga murojaat qilish uchun zamonaviy zamon qo'shildi.

Qadimgi zamon tarixda dunyodagi birinchi tsivilizatsiyalar paydo bo'lgan va keyinchalik zamonaviy tsivilizatsiyalarga yo'l ochgan davr sifatida taqdim etilgan. Uning boshlanishi dunyoning paydo bo'lishidan va miloddan avvalgi IV ming yillikda, yozuvni yaratish bilan boshlangan.
Qadimgi asrlarda biz insoniyatning birinchi tsivilizatsiyasi deb atalmish paydo bo'lishini aniqlashimiz mumkin: shumerlar. Uning kelib chiqishi miloddan avvalgi IV ming yillikning ikkinchi yarmida. S, ilgari Mesopotamiya deb nomlangan va bugungi kunda Iroq Respublikasi bo'lgan mintaqada.
Sivilizatsiyalarning o'sishi va rivojlanishi bilan shaharsozlik va shaharlar birlashtirildi va shu bilan o'z shaharlari yaqinidagi hududlarni egallashga intilgan mahalliy hokimlar tomonidan boshqariladigan monarxiya tizimi paydo bo'ldi.
Shumerlar xalqi taraqqiyoti insoniyat madaniyatiga bergan birinchi o'zgarishlardan ilohiy shaxslarga faqat shu uchun mo'ljallangan joylarda ibodatxonalar, ibodatxonalar, shahar tushunchasi va hukumat shakli sifatida monarxiya tizimi kiradi. , shuningdek, mix yozuvlari bilan yozma tilning boshlanishi.
Misr tsivilizatsiyasining ko'tarilishi
Mesopotamiyada tsivilizatsiya avj olayotgan bir paytda, hozirgi Afrika qit'asining shimoli-sharqidagi Nil daryosi atrofida bir vaqtning o'zida tsivilizatsiyaning yana bir turi rivojlana boshladi: Misrliklar.
Shumerlar singari, misrliklar ham o'zlarini monarxiya tizimida tashkil qilib, bir necha qo'shni hududlarni birlashtirdilar va davlat tuzdilar.
Misr davlatining boshqaruv tizimi ham monarxiya xususiyatiga ega edi. Bu bizning tariximizda eng qadimgi me'morchilik inshootlari: piramidalar, qabrlar va ibodatxonalar bilan o'chmas meros qoldirgan birinchi sulolalarning paydo bo'lishiga sabab bo'ldi.

Mesopotamiya tsivilizatsiyasi singari, misrliklar ham yozma ifoda shaklini, iyerogliflarni yaratdilar. Yozuvning bu turi ob'ektlar va mavjudotlarni ramzlar yordamida tasvirlashdan iborat edi.

Miloddan avvalgi II ming yillikda. C. janubi-g'arbiy Osiyo (Yaqin Sharq) hududlarida semit tsivilizatsiyalari rivojlanib, bu buyuk imperiyalarning konsolidatsiyasiga olib keldi.
18-asrda a. Ossuriya xalqi hozirgi Turkiya, Anadolu hududida savdo-sotiqni boshqarish huquqiga ega bo'lgan imperiya sifatida birlashdi. Bir vaqtning o'zida G'arbiy tsivilizatsiyalarga tegishli bo'lgan Hammurapi amoritlar sulolasi Mesopotamiyadan Shumer va Akkad hududlarini oldi.
Yaqin Sharqdagi kengayishlar
XVI asrda a. C. Anatoliyaning Xet imperiyasi o'z ekspansiyasini boshladi. Shu bilan birga, bugungi kunda Suriya hududi - Evfrat mintaqasida joylashgan Mitanni xalqi o'zlarining imperiyasini rivojlantirishni boshladilar va yaqin hududlarda mustahkamlanib borayotgan boshqa sulolalarga duch kelishdi.
Miloddan avvalgi 1-ming yillik yakunlanadi. C. temir metallurgiyasidan foydalanish (Filistlar singari yangi aholi mahsuloti) joriy qilindi va Finikiya Sidon va Tir shaharlari yaratildi.
Yaqin Sharq bo'ylab kengayganliklari tufayli, 9-asrning boshlarida Ossuriyaliklar o'sha paytgacha eng yirik birlashgan davlatlardan birini tashkil qildilar. Uning zabt etilishi Zagros tog 'tizmasining g'arbiy qismida tarqaldi.
Miloddan avvalgi VI asrning boshlarida. C., Nabukondosor II (Bobil shohi) Ossuriya hududlarini bo'ysundirishga muvaffaq bo'ldi.
Fors imperiyasining paydo bo'lishi
Miloddan avvalgi VI asrda. Fors imperiyasi paydo bo'ldi. Misr va Yaqin Sharq hududlarini egallab, Eron va Iroq bo'ylab Zagros tog 'tizmalarigacha cho'zildi. Ushbu harakat tufayli u satrap (gubernator) qo'lida qolgan tijorat birlashmasini amalga oshirdi.
334 yilda a. C. Makedoniya qiroli Aleksandr Makedonskiy Fors imperiyasi qo'lida bo'lgan sharqiy hududlarni bosib olishni boshladi.
Magno muvaffaqiyatga erishdi va miloddan avvalgi 323 yilda vafotidan keyin generallar tomonidan vahshiyona bo'linib ketgan antik davrning eng buyuk imperiyasini mustahkamlashga muvaffaq bo'ldi. Ushbu voqea Ellinistik podsholiklarning davri boshlandi.
Ikkinchi asrda allaqachon. Rim imperiyasi janubiy Evropa mintaqasi va O'rta er dengizi bo'ylab tarqaldi. Bu Sharqiy Evropani va u erdagi hududlarni zabt etishni boshlashga imkon berdi. Natijada Sharqiy Rim imperiyasining va keyinchalik Vizantiya imperiyasining konsolidatsiyasi bo'ldi.
Sharq madaniyati va urf-odatlari
Bugungi kunda 48 ta davlatdan iborat bo'lgan Osiyo qit'asining hududlari dunyoning qolgan qismidan birmuncha izolyatsiya qilingan. Geografik mavqei tufayli Sharqiy Osiyo (Uzoq Sharq) kabi hududlar G'arb madaniyatining hech qanday ta'sirisiz rivojlanishi mumkin edi.
Shu sababli ular o'zlarining madaniy xususiyatlarini birlashtirdilar va boshqa g'arbiy hududlardan ajralib turdilar. Ular o'zlarining aholisida o'zlarining qadriyatlari va e'tiqodlariga nisbatan katta ildiz otdilar va bir necha avlodlar orqali o'zlariga tegishli bo'lish hissi paydo bo'ldi.
Sharq madaniyatining asosiy xususiyati uning o'zini sevishga, shuningdek, visseraldan tashqari baxtning oqilona tushunchasiga katta ahamiyat berishida; Boshqacha qilib aytadigan bo'lsak, ushbu madaniyat baxtning ichki mavjudotni qabul qilishida va aql-idrokida bo'lishini belgilaydi.