«sharq» nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi bosh tahririyati
Download 1.23 Mb. Pdf ko'rish
|
|
34-rasm. Qandning suvda erishi. maydi. Bunday eritma to‘yingan eritma deb ataladi, chunki unda ortiqcha miqdor qandni eritib bo‘lmaydi. Eruvchanlik o‘lchami moddaning ma’lum sharoitda to‘yingan eritmadagi miqdori bilan belgilanadi. To‘yingan eritma – ayni haroratda eruvchi moddadan ortiqcha erita olmaydigan eritma. Eruvchanlik 100 g erituvchida moddadan qancha erishi bilan bel- gilanadi. Agar 100 g erituvchida modda 10 g dan ortiq erisa – yaxshi eruv chan, 10 g dan kam erisa – oz eruv chan, 0,01 g dan kam erisa – amalda erimaydigan modda hi sob lanadi. Ko‘pchilik qattiq moddalar ning eruv chanligi harorat ortishi bilan orta- di. Buni grafik tarzda ifodalash mum - kin (35-rasm). Masalan, ayni haroratda tuzning eruv chanligi 30 ga teng. Bu degan so‘z 100 g suvda ayni haroratda shu tuzdan 30 g eriy oladi degan ma’noni anglatadi. Demak, moddaning ayni sha roitdagi to‘yingan eritmasini haroratni oshirish bilan to‘yinmagan eritmaga yoki aksin- cha, haroratni ka maytirish bilan to‘yin- magan eritmani to‘yingan eritmaga aylantirish mum kin. Gazlarning eruvchanligi harorat ortishi bilan kamayib boradi (suv qay- naganda undagi erigan gazlar chiqib ketadi). Lekin bosim ortishi ularning eruvchanligi ortishiga olib keladi (mineral suvli idish ochilsa, idish ichida- gi bosim kamayadi va erigan karbonat angidrid shiddat bilan ajra lib chiqa boshlaydi). 1-misol: 20°C dagi 500 g to‘yingan eritma bug‘latilganda 120 g kaliy nitratning quruq tuzi olindi. Kaliy nitratning shu haroratdagi eruvchanligi- ni toping. Yechish: 1) 500 g eritmadagi eruvchi va erituvchining massasini topish: 35-rasm. Turli tuzlarning eruvchanlik egri chiziqlari. Er uv ch an lik , g/ l Er uv cha
nl ik,
g/ l Temperatura 88 89 m/eruvchi/ = 120 g. m/erituvchi/ = 500 – 120 = 380 g. 2) 380 g erituvchida 120 g eruvchi erib to‘yingan eritma hosil qilgan. Shunday to‘yingan eritmadagi eruvchining (KNO 3 ) eruvchanligini topish. 380 g suvda 120 g tuz erigan 100 g suvda x g tuz erigan 100⋅120 x = ——— = 31,6 g. Javob: 31,6. 380 2-misol: Bariy xloridning 40°C dagi eruvchanligi 50 ga teng. Shunday sharoitda 125 g bariy xloridni eritib to‘yingan eritma hosil qilish uchun qancha suv kerak? Yechish: 1) Bariy xloridning 40°C dagi eruvchanligi 50 ga teng – ya’ni 100 g suvda 50 g bariy xlorid tuzi eriy oladi. 2) 125 g bariy xloridni eritish uchun: 50 g BaCl 2 uchun 100 g suv kerak 125 g BaCl 2 uchun x g suv kerak 125 · 100 x = ——— = 250 g. Javob: 250 g suv kerak. 50 Tayanch iboralar: eruvchanlik, eritma, to‘yingan eritma. Savol va topshiriqlar: 1. Xona haroratidagi 660 g qandning to‘yingan eritmasi bug‘latil- sa, idish tubida qancha qand qoladi? 2. KCl ning 10ºC dagi to‘yingan eritmasini qanday yo‘llar bilan to‘yinmagan eritmaga aylantirish mumkin? 3. Natriy nitritning 10ºC dagi eruvchanligi 80,5 g ga teng. Shu haroratda 500 g suvda qancha natriy nitrit erishi mumkin? 31-§. ERITMALAR Eritma – erituvchi, erigan modda va ularning o‘zaro ta’sirlashuv mahsulotlaridan iborat bir jinsli tuzilmadir. Eritmada modda molekula yoki atom o‘lchamlarida bo‘lgani uchun erituv chi molekulalari orasida taqsimlangan va tarqalgan bo‘ladi. Masalan, dorixo na lardagi yodning spirtdagi eritmasida yod molekulalari spirt molekulalari orasida tarqalgan bo‘ladi. Bu eritma tiniq, filtrdan o‘tganda hech narsa qolmaydi. Bunday eritmalar haqiqiy eritmalar deb ataladi. Eritmalar suyuq, qattiq, gazsimon bo‘ladi. Suyuq eritmalarga: tuz, qand, spirtning suvdagi eritmasi; qattiq eritmalarga: metallarning qotish- malari, tilla buyumlar, duralumin; gazsimon eritmalarga: havo yoki gazlarning boshqa aralashmalari misol bo‘ladi. Eritmalar hosil bo‘lishida issiqlik yutilishi yoki chiqishi kuzatiladi. Eritmalar elektr tokini o‘tkazishi yoki yaxshi o‘tkazmasligi mumkin. Eritmalar mexanik aralashmalarning ham, kimyoviy birikmalarning ham xossalariga ega bo‘ladi. 8-jadval Eritmalarning xossalari Mexanik aralashma Eritmalar Kimyoviy birikma O‘zgaruvchan tarkib O‘zgaruvchan tarkib Doimiy tarkib Eritmalarni amaliyotda qo‘llashda erigan modda shu eritma massasi - ning qancha miqdorini tashkil qilishini bilish muhim ahamiyatga ega. Eritma tarkibini turli usullar bilan o‘lchash yoki o‘lchamli (konsentra - tsiyalar) kattaliklar bilan ifodalash mumkin. Eritmaning tarkibiy qismlari deganda ara lashtirilishidan eritma hosil bo‘ladigan toza moddalar tushuniladi. Bunda ko‘proq miqdordagisi eri - tuvchi, ozroq miqdorda gisi erigan modda deb qabul qilinadi. Toza suyuqlik va qattiq moddadan eritma hosil qilishda, odatda, suyuq komponent erituv chi deb qabul qilinadi. Ma’lum massa yoki hajmdagi eritmada erigan moddaning miqdoriga uning konsentra tsiyasi de yiladi va uni ifodalashda turli kattaliklardan foydalaniladi. Odatda, kimyoda konsentratsiya 1 og‘irlik qism eritmada mavjud erigan modda massa ulushlarida, 100 g eritmada mavjud erigan modda foiz larida, 1 l eritmada mavjud erigan moddaning mollar soni bilan ifodalanadi. Hosil bo‘lganda issiqlik chiqishi yoki yutilishi kuzatilmaydi Hosil bo‘lishi issiqlik chiqishi yoki yutilishi bilan sodir bo‘ladi Tarkibiy qismlarini fizik usullar yordamida ajratish mumkin Tarkibiy qismlarini fizik usullar yordamida ajratib bo‘lmaydi 90 91 Tayanch iboralar: eritma, erituvchi, erigan modda, konsentra - tsiya.
Savol va topshiriqlar: 1. Eritma ta’rifini izohlab bering. 2. Eritma qanday tarkibiy qismlardan tashkil topadi? 3. Eritmalar mexanik aralashmalar va kimyoviy birikmalardan nimasi bilan farq qiladi va o‘xshaydi? 32-§. ERITMADA ERIGAN MODDANING MASSA ULUSHI, FOIZ, MOLAR KONSENTRATSIYASI Oldingi mavzuda aytib o‘tilganidek, eritma tarkibini ifodalashda kom- ponentlar tabiati va miqdori ko‘rsatilishi lozim. Kimyoda ko‘pincha to‘yinmagan erit- malardan foydalaniladi. To‘yinmagan eritma – ayni haroratda to‘yingan eritmada mavjud erigan mod- dadan kam miqdorini tutuvchi eritma. Erigan modda miqdori juda oz bo‘lsa, suyulti rilgan eritma deb ataladi. Erigan modda miqdori yetarlicha yuqori bo‘lsa, konsentrlangan eritma deb ataladi (36-rasm). Kimyoviy amaliyotda eritmada erigan modda miqdorini ifodalovchi quyidagi katta- liklardan ko‘p foydalaniladi: 1. Massa ulushi ( ) – erigan modda massasini (m 1 ) eritma massasiga (m 2 )
m 1 nisbati bo‘lib, odatda 1 dan kichik sonlarda ifodalanadi: 1; = ——. m 2 2. Foiz konsentratsiya (C, %) – erigan modda massasining (m 1 ) eritma massasiga (m 2 ) nisbatining foizlarda ifodalanishi. Bunda eritma massasi 100% ni tashkil etadi deb olinadi, demak C %<100. m 1 C% = —— · 100% yoki
C% = ·100% m 2 Eritmaning massasi eruvchi va erituvchi massalarining yig‘indisiga teng 36-rasm. Ruxning turli konsentratsiyali sulfat kis - lotasi eritmasi bilan ta’sir- lashuvi. bo‘lganligi sababli formulani quyidagi ko‘rinishda ham yozish mumkin: m eruvchi
C% = –––––––––– ⋅100%. Eritmalar suyuq holatda bo‘lganligidan ularning m eruvchi
+ m erituvchi massasini tarozida tortgandan ko‘ra, uning hajmini o‘lchash osonroq. Shuning uchun eritmaning zichligi asosida hajmiy birlikka o‘tib olinadi. Eritmaning massasi, hajmi va zichligi asosidagi bog‘lanish quyidagi for- mulaga mos keladi. m = V ⋅ ρ. Bunda m – eritma massasi, V – eritmaning hajmi, ρ – eritmaning zichligi. Hosilaviy formulalar: m m
ρ V m 1 bilan zichligining ko‘paytmasiga tengligini bilgan holda C% = — ⋅100% for- m 2
2 = V · ρ
m 1 m 1 C% = — ⋅ 100% yoki w = — V.ρ V.ρ 3. Molar konsentratsiya (C M ) – erigan modda miqdorining (mollarda – M) eritma hajmiga (V) nisbati, ya’ni 1 l (1000 ml) eritmada 1 mol modda m · 1000 erigan bo‘lsa, 1 M (bir molar) li eritma deb ataladi: C M = ———— . Bu M · V yerda M – moddaning molar massasi. ERITMALARNING INSON HAYOTIDAGI AHAMIYATI Eritmalar inson hayotida juda muhim ahamiyatga ega. Eritmalarning eng katta sinfi, albatta, suvli eritmalardir. Suv tirik organizmda erituvchi, ozuqa moddalarni tashuvchi, hayotiy faoliyatni ta’minlovchi turli jarayonlar amal- ga oshuvchi muhit (tana haroratini me’yorlashtirish, tanadan turli zararli moddalarni chiqarib yuborish kabi) sifatida alohida o‘ringa ega. Inson tanasining uchdan ikki qismi turli eritmalar shaklidagi suvdan iborat. Qon 83%, miya va yurak 80%, suyaklar 20–25% atrofida suv tutadi. Baliqlar tanasining 80%, meduzalar tanasining 95–98%, suvo‘tlari tanasining 95–99%, quruqlik o‘simliklari tanasining 50–75% qismini turli eritmalar shaklidagi suv tashkil etadi. Tirik organizmlar hujayrasining asosiy komponenti suvli eritmalar bo‘lib, ular tiriklikni ta’minlovchi hayotiy jarayonlar borishi uchun muhit yoki bevosita ishtirokchi sifatida ahamiyatga ega. 92 93 Asosiy ozuqa manbalarimizdan bo‘lgan o‘simliklarga suv asosan tuproq orqali o‘tadi. Hosildorlikning asosiy sharti ham suvdir. Suv tuproq - dagi organik va mineral moddalarni eritib, o‘simlikka yetkazib beradi. Suvsiz sanoat jarayonlarini ham tasavvur qilish qiyin. Suv juda ko‘plab kimyoviy reaksiyalar amalga oshishi uchun ajoyib muhit bo‘lib hisoblana- di. Suvsiz terini oshlash va qayta ishlash, gazlamalarni ohorlash va bo‘yash, sovun va boshqalarni ishlab chiqarish mumkin bo‘lmay qolar edi. Suv tibbiyotda turli dorivor eritmalar tayyorlashda qo‘llaniladi. Oddiy mi nerallashtirilgan suv har xil dorivor tuzlar eritmasi bo‘lib, bir qancha kasalliklarni davolash, oldini olish uchun iste’mol qilinadi. Turli moddalarning suvli eritmalari inson hayotini turli qulayliklar bilan ta’minlashda keng ishlatiladi, masalan, kislota va asoslar eritmalari oddiy energetik akkumulatorlarda qo‘llanilib, harakat vositalari, avtomo- billarni elektr energiyasi bilan ta’minlash imkonini beradi. Suvdan tashqari benzin, turli spirtlar va organik kislotalar eritmalari ham inson hayotida alohida o‘ringa ega. Turli xil spirtlardan tayyorlanadi- gan oziq-ovqat mahsulotlari, dorivor preparatlar, turli mexanizmlarni sovi- tishda ishlatiladigan antifrizlar turmushda keng foydalaniladi. Kiyimlarni turli dog‘lardan kimyoviy tozalashda benzin va shu kabi erituvchilar ish- latiladi. Turli pardoz vositalari, bo‘yoqlar, loklar asosini ham erituvchilar tashkil etadi. Ularning barchasi eritmalardir. Umuman olganda, inson hayoti eritmalar bilan bog‘liqdir. Tayanch iboralar: to‘yingan eritma, to‘yinmagan eritma, suyul- tirilgan eritma, konsentrlangan eritma, konsentratsiya, massa ulushi, foiz konsentratsiya, molar konsentra tsiya. Savol va topshiriqlar: 1. Eritma tarkibini ifodalovchi o‘lchamsiz kattaliklarni izohlang. 2. Eritma tarkibini ifodalovchi o‘lchamli kattaliklarni izohlang. 3. 30 g shakarni 170 g suvda eritish yo‘li bilan necha foizli eritma olinadi?
4. 50 g eritmani bug‘latish yo‘li bilan 10 g quruq tuz olindi. Bug‘latish uchun olingan eritmani foiz konsentratsiyasini aniqlang. 5-amaliy mashg‘ulot. 1. ERIGAN MODDANING KONSENTRATSIYASI MA’LUM BO‘LGAN ERITMALARINI TAYYORLASH Osh tuzi eritmasini tayyorlash. 1. Massa ulushi 0,06 bo‘lgan osh tuzining eritmasidan 50 g tayyorlash uchun zarur bo‘lgan osh tuzi va suvning massalari hisoblab topiladi. (Izoh: Laboratoriya imkoniyatlaridan foydalanib, turli moddalarning har xil kon - sentra tsiyalardagi eritmalarini tayyorlash mumkin). 2. Hisoblab topilgan tuz miqdori tarozida, suv esa o‘lchov probirkasi yordamida o‘lchab olinadi (37-rasm). (Izoh: Tarozida tortish qoidalari va suyuqliklarni o‘lchash qoidalarini eslang). 3. Tortib olingan tuzni kolbaga solib, ustiga o‘lchangan suv quyiladi va bir jinsli eritma hosil bo‘lguncha aralashtiriladi. 4. Tayyorlangan eritma idishga quyiladi. Idishga tuzning formulasi, eritmaning konsentratsiyasi va tayyorlangan vaqti yozilgan yorliq yopishtiriladi. 5. Olib borilgan hisoblashlarni kiritgan holda bajarilgan ish yuzasidan hisobot tayyorlanadi. 37-rasm. Modda eritmasini tayyorlash.
94 95 2. TUPROQNING SUVLI ERITMASINI TAYYORLASH VA UNDA ISHQOR BORLIGINI ANIQLASH Tuproq ko‘pincha kislotali muhitga ega bo‘lib, qishloq xo‘jalik ishlari- da kislotali tuproq ohak yordamida neytrallanadi, ba’zida esa ortiqcha olingan ohak tuproqning ishqorlashishiga olib keladi. Tuproq eritmasini tayyorlash. 5 g atrofida tuproq namunasi tarozida tortib olinadi va probirkaga soli- nadi. So‘ngra 1 molarli kaliy xlorid eritmasidan 12,5 ml olib probirkaga quyiladi. Probirka og‘zi tiqin bilan berkitilib, ichidagi aralashma yaxshilab aralashishi uchun bir muddat to‘xtovsiz silkitiladi. 10 minut tindirib qo‘yilgan probirka devoridagi tuproq qoldiqlarini yuvib idish tubiga tushirish uchun u o‘z o‘qi atrofida qiyalatilgan holda aylantiriladi. Shundan so‘ng probirka ertasi kungacha shtativga mahkamlangan holda qoldiriladi. Tuproq eritmasini filtrlash yo‘li bilan olish. Filtr qog‘oz tayyorlang, tayyorlangan filtrni shtativ halqasiga o‘rnatilgan stakanga qo‘ying. Sekin- astalik bilan tuproqning suvli eritmasini quying. Tuproqni suvda erimaydi- gan qismi filtrda qoladi. Voronka ostidagi stakanga o‘tgan tiniq filtrat tuproq eritmasidir. Tuproq eritmasidan namuna olib fenolftalein yoki lak- mus qog‘ozi bilan tekshirib ko‘ring. Olingan natijani izohlang. Tuproq muhitini aniqlash. Bir kun turgandan so‘ng probirka tubidagi cho‘kmani qo‘zg‘atib yubormagan holda tinib qolgan eritmadan pipetka yordamida 5 ml olinadi va boshqa probirkaga quyiladi. Shu probirkaga maxsus universal indikator qog‘ozi tush i riladi. Natijada uning rangi sariqdan pushtiga, lakmus qog‘ozi esa binafshadan ko‘k rangga o‘tishi bu – tuproq ishqoriy muhitga ega ekanligini bildiradi. IV BOBGA DOIR MASALALAR YECHISH Eritmada erigan moddaning massa ulushini (foiz miqdorini) topish 1. 50 g osh tuzining 450 g suvda eritib olingan eritmasining konsentra - t siyasi qanday bo‘ladi? Yechish: m 1 C% = —— · 100% formula yordamida eritmada erigan moddaning foiz m 2 konsentratsiyasini topamiz. Buning uchun erigan 50 g osh tuzi va erituv - chi 450 g suv ning massasini qo‘shib, 500 g eritma hosil bo‘lganligini hisoblab topib olamiz: m 1 50 m 1 =50; m 2 =450+50=500; C% = —— · 100 = —— ·100 = 10%. m 2
Javob: 10%. 2. Orol dengizi atrofidagi ayrim ko‘llar suvidagi tuzlar konsentratsiyasi 4% ni tashkil qiladi. 10 kg shunday ko‘l suvi bug‘latilganda qancha miq- dor tuz qoladi? Yechish: 1-usul. 4% li degani 100 g eritmada 4 g (100 kg eritmada 4 kg) tuz borli gini bildiradi. 100 kg eritmada 4 kg tuz bo‘lsa, 10 · 4 10 kg eritmada x kg tuz bo‘ladi: x = ———= 0,4 kg yoki 400 g. 100 Javob: 0,4 kg yoki 400 g. m 1
2 ·C%
10 ·4 2-usul. C% = —— · 100% formuladan m 1 = ———— = ——— = 0,4 kg yoki 400 g. m 2 100% 100
Javob: 0,4 kg yoki 400 g. Ma’lum hajm eritmadagi erigan moddaning molar konsentratsiyasini topish. Molar konsentra tsiya 1. Natriy gidroksidning suvdagi eritmasining 2 litrida 16 g NaOH bor. Shu eritma ning molar konsentratsiyasini hisoblang. Yechish:
1) Ma’lumki, natriy gidroksidning nisbiy molekular massasi: M r = 40. 1 mol NaOH = 40 gramm. Uning molar massasi 40 g/mol. 96 97 2) 2 litr (2000 ml) eritmada 16 gramm NaOH erigan holda mavjudligi masala shartidan ma’lum. 1 litr (1000 ml) shunday eritmada erigan NaOH ning massa sini bilish kerak. 2000 ml eritmada – 16 g NaOH erigan. 1000 ml eritmada – x g NaOH erigan. 1000 · 16 x = —————= 8 g NaOH bor. 2000 m · 1000
3) C M = ————— = formuladan foydalanib eritmaning molar konsentratsiyasi M · V
topiladi. m · 1000 8 · 1000 C M
0,2 mol/l. 0,2 M li. M · V
40 · 1000 Ushbu masalani yechishda ikkinchi ishni bajarmasdan ham, masala shartida berilganlardan foydalanib formula asosida yechish mumkin. m · 1000 16 · 1000 C M
0,2 mol/l. Javob: 0,2 mol/l. 0,2 M li. M · V
40 · 2000 2. Kalsiy xloridning konsentratsiyasi 2 mol/l bo‘lgan 500 ml eritmasini tayyorlash uchun qancha tuz kerak? Bunday eritmani qanday tayyor- lash mumkin? Yechish: 1) M (CaCl 2 ) = 111 g/mol. 2) 2 mol CaCl 2 = 222 g.
3) 2 mol/l degani 1 l (1000 ml) eritmada 2 mol, ya’ni 222 g CaCl 2 borligini bildiradi. Endi 500 ml eritma uchun qancha tuz kerakligini topib olamiz. 1000 ml da 222 g tuz bo‘lsa, 500·222 500 ml da x g tuz bo‘ladi: x = ———— = 111. Javob: 111 g. 1000 4) 111 g CaCl 2 tuzini tarozida tortib olib, 500 ml li o‘lchov kolbasiga solinadi. Tuz erib ketguncha oz-ozdan suv quyiladi. Tuz erib bo‘lgach, kolba ning o‘lchov belgisigacha, ya’ni 500 ml bo‘lguncha suv quyiladi. Eritma yaxshilab aralashtirilib, maxsus yorliq yopishti - rilgan idishga quyiladi va og‘zi tiqin yoki qopqoq bilan berkitiladi. Mustaqil yechish uchun masalalar 1. Dorixonalarda sotiladigan yodli eritma yodning spirtdagi 10% li erit- masidir. 500 g shunday eritma tayyorlash uchun qancha yod va erituvchi kerak? 4 – Kimyo, 7-sinf 2. Natriy sulfat tuzining 7,1% li 200 g eritmasiga mol miqdor bariy xlorid eritmasi quyilganda hosil bo‘lgan cho‘kmaning massasini hisoblang. 3. 5 litr 0,1 M li eritma tayyorlash uchun qancha aluminiy sulfat olish kerak?
4. Nitrat kislotaning 10% li eritmasining (zichligi 1,056 g/sm 3 ) molar konsentratsiyasini toping. 5. 200 g 10% li tuz eritmasi shu tuzning 300 g 20% li eritmasi bilan aralashtirilganda hosil bo‘lgan yangi eritmadagi tuzning massa ulushini % larda aniqlang. 6. 5 g osh tuzi 35 g suvda eritildi. Natijada hosil bo‘lgan eritmadagi eruv chining massa ulushini va eritmaning foiz konsentratsiyasini aniqlang. 7. Natriy sulfat tuzining 6,5 foizli 50 g eritmasi tarkibida qancha tuz bo‘ladi? 8. 3 foizli 200 g kalsiy xlorid tuzi eritmasini tayyorlash uchun qancha quruq tuz va qancha hajm suv kerak? IV BOB YUZASIDAN TEST TOPSHIRIQLARI 1. A g tuz B g suvda eritildi. Eruvchini eritmadagi massa ulushini foiz konsentratsiyada topish imkonini beradigan formulani ko‘rsating. A + B
A A. C%
= ———— · 100%.
B. C% = ———
· 100%. B A + B A + B A C. C% = ———— · 100%.
D. C% = —
— — — · 100%. A B 2. Molar konsentratsiya qanday formula bilan hisoblanadi? m ·1000
E ·1000 A. C
M = ————. B. C M
M · V M · V
M ·1000 m ·1000
C. C M = ———— . D. C M = ————. m · V E · V
3. Gazlarning suvda eruvchanligi quyidagi qaysi hollarda ortadi? A. Harorat ortganda. B. Bosim ortganda. C. Aralashtirib turilganda. D. A, B, C hollarning barchasida.
98 99 4. Quyidagi qaysi moddalar suvda juda oz eriydi? 1. Shakar. 2. Osh tuzi. 3. Gips. 4. Soda. 5. Kislorod. A. 1, 2, 4. B. 3, 5. C. 2, 3.
D. 4. 5. Eruvchanlik nima? A. 100 g erituvchida eruvchining erishi mumkin bo‘lgan qiymati. B. 1000 g erituvchida eruvchining erishi mumkin bo‘lgan qiymati. C. 10 g erituvchida eruvchining erishi mumkin bo‘lgan qiymati. D. 1 g erituvchida eruvchining erishi mumkin bo‘lgan qiymati. 6. 100 g eritmada 34 g tuz erigan holatda bo‘lsa, uning foiz konsentra tsiyasi nechaga teng? A. 0,34. Download 1.23 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|