Sharq Uyg’onish davrida pedagogik fikrlarning rivojllanishi
Abu Ali ibn Sinoning tarbiya va ta’lim
Download 1.39 Mb. Pdf ko'rish
|
Sharq Uyg’onish davrida pedagogik fikrlarning rivojllanishi (1)
- Bu sahifa navigatsiya:
- Kaykovusning tarbiya va ta’lim haqidagi qarashlari (XI asr)
Abu Ali ibn Sinoning tarbiya va ta’lim
haqidagi qarashlari Abu Ali Ibn Sino (980 -1037) Abu Ali ibn Sinoning tarbiya va ta’lim haqidagi qarashlari Asarlari: «Tadbir al-Manozil» , «Tib qonunlari» «Axloq haqida risola» , «Burch haqida risola» , «Al-konun» , «Ishq hakida risola» , «Xay ibn. Yakzon» , «Donishnoma» va boshqalar. Ta’lim-tarbiyaga doir qarashlari: Ibn Sinoning fikricha insonlar xulq-atvorida birmuncha nuqsonlar bor. Bular: aldash, rashk, o’ch olish, adovat, bo’xton, irodasizlik kabilardir. Ibn Sino bilim olishda bolalarni jamoa bo’lib maktabda o’qitish zarurligini ko’rsatadi va ta’limda quyidagilarga rioya etish zarurligini ta’kidlaydi: 1) bolaga bilim berishda birdaniga kitobga band qilib qo’ymaslik; 2) ta’limda yengildan qiyinga borish orqali bilim berish; 3) olib boriladigan mashqlar bolalar yoshiga mos bo’lishi; 4) o’qitishda jamoa bo’lib maktabda o’qitishga e’tibor berish; 5) bilim berishda bolalarning mayli, qiziqishi va qobiliyatini hisobga olish; 6) o’qitishni jismoniy mashqlar bilan qo’shib olib borish. 17 Kaykovusning tarbiya va ta’lim haqidagi qarashlari (XI asr) Kaykovus (XI asr) To’liq ismi – Unsurul Maoliy Kaykovus. Hayoti haqida to’liq ma’lumot yo’q. U G’arbiy Eron podshohi Shamsul Maoniy Qobusning nabirasi bo’lgan. Asarlari: Kaykovus o’g’li Gilonshohga atab «Qobusnoma» asarini 60 yoshida yozadi. Asar pand-nasihat tarzida yozilgan bo’lib, unda yoshlar tarbiyasida juvonmardlik talablaridan eng muhimi axloq tarbiyasiga alohida e’tibor beradi. Kaykovus yoshlarda yuksak axloqiy fazilatlarni tarkib toptirishni istaydi, yoshlarni doimo to’g’rilikka, yaxshilikka, adolatlilikka undaydi. Asarda asosan o’zgalarga nisbatan insoniy munosabatda bo’lishlik uqtiriladi. Kaykovus odamlarning xislatlarini uch xilga bo’ladi: biri aql, biri rostlik, yana biri juvonmardlikdir. U bilim va aqlning ahamiyatini ulug’lar ekan, uni mol-dunyodan ham yuqori qo’yadi. Asarda yoshlar tarbiyasida – juvonmardlik talablaridan eng muhimi – axloq tarbiyasi, deb ko’rsatiladi. U yoshlarda insonga nisbatan insoniy munosabatda bo’lish, adolatlilik, samimiylik, saxiylik kabi xislatlarni tarkib toptirishni istaydi va asarning boshidan oxirigacha ana shu ezgu maqsadini amalga oshirishga harakat qiladi. Ko’rinib turibdiki, Kaykovus qarashlarida inson tarbiyasi omili muhim o’rin tutadi. U axloqlilikning birinchi belgisi suxandonlik deb biladi. U notiqlikda rost so’zlash kerakligini ta’kidlaydi. Kaykovusning axloqiy ugitlari kitobda ota-ona haqqini bilish bilan boshlanadi. Unda Kaykovus Qur’on va Hadislardagi talablardan kelib chiqqan holda o’zining nuqtai nazarlarini bayon qiladi: «O’z farzanding sening haqingda qanday bo’lishini tilasang, sen ham ota-onang haqida shunday bo’lg’il, nedinkim sen ota- onang haqida ne ish qilsang, farzanding ham sening haqingda shundoq ish qilur, chunki farzand mevaga, ota-ona daraxtga o’xshaydir». Kaykovus oilada ota vazifasi va burchiga alohida e’tibor beradi. Farzand tug’ilganda avvalo unga yaxshi ot qo’yish, undan so’ng aqlli va mehribon murabbiyga topshirish, o’qitish, ulg’aya boshlaganda kasb-hunar o’rgatish, harbiy ish bilan tanishtirish, so’ng suvda suzishni o’rgatish kerak, deydi. Kaykovus otaning burchi yana o’z farzandiga adab ham o’rgatishda, deb ta’kidlaydi. U ilm, hunar va adabni farzandga meros qoldirish har bir otaning farzandi haqqini bajargani, deb hisoblaydi. Kaykovus otalarning o’z farzandlariga nisbatan qattiqqo’l bo’lishini talab etadi. Lekin bolalarni jazolashni otaning o’zi emas, murabbiy tomonidan bajarilishini istaydi. Chunki otaning o’z qo’li bilan farzandini jazolashi unda adovat hissini paydo qaladi. Lekin otadan farzand hayiqib tursin, agar u hayiqmasa, ota-onani xor qiladi, deb ta’lim berad 17 |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling