Shartli va shartsiz reflekslarning tormozlanishini tushuntiring. Bolalarning oliy asab faoliyatining voyaga yetgan odamlarnikidan qanday farqi bor?

Shartli, yoki ichki tormozlanishlar. Ichki tormozlanishlar, tashqi tormozlanishlardan farqli ravishda, shartli reflekslar yoyi ichida rivojlanadi, ya’ni ushbu reflekslarni bajarilishida ishtirok etuvchi nerv hujayralarida yuzaga keladi.Agar tashqi tormozlanishlar birdaniga, ya’ni tormozlovchi agent ta’sir etganidan keyinoq yuzaga kelsa, ichki tormozlanishlarni hosil qilish zarur, ular ma’lum sharoitlarda hosil bo’ladi va bu uchun ayrim vaqtda uzoq muddat talab qilinadi.

• Shartli, yoki ichki tormozlanishlar. Ichki tormozlanishlar, tashqi tormozlanishlardan farqli ravishda, shartli reflekslar yoyi ichida rivojlanadi, ya’ni ushbu reflekslarni bajarilishida ishtirok etuvchi nerv hujayralarida yuzaga keladi.Agar tashqi tormozlanishlar birdaniga, ya’ni tormozlovchi agent ta’sir etganidan keyinoq yuzaga kelsa, ichki tormozlanishlarni hosil qilish zarur, ular ma’lum sharoitlarda hosil bo’ladi va bu uchun ayrim vaqtda uzoq muddat talab qilinadi.
• So’nish, ichki tormozlanishlarning bir turi hisoblanadi. Agar shartli refleks ko’p marta shartsiz qo’zg’atuvchilar bilan mustahkamlanmasa, u rivojlanadi. Shartli refleks so’nganidan keyin biroz vaqt o’tgach u tiklanishi mumkin, bunday holat shartli qo’zg’atuvchi ta’siri shartsiz qo’zg’atuvchi bilan mustahkamlansa yuz beradi.Mustahkam bo’lmagan shartli reflekslar juda qiyin tiklanadi. So’nishni ish qobiliyatini vaqtinchalik yo’qotilishi, musiqa asboblarida o’ynay olmaslik, darslik materiallarini yaxshi o’zlashtirilmasligini, agar uni takrorlashlar bilan mustahkamlamasliklar bilan tushuntirish mumkin.
• Yosh bolalarda so’nish voyaga yetgan odamlarga nisbatan ancha sekin yuz beradi. Ana shu sababli ham yosh bolalarni yomon va noto’g’ri odatlardan qaytarish ancha qiyin bo’ladi. Esdan chiqarishni asosida so’nish yotadi.
• Shartli reflekslarni so’nishi muhim biologik ahamiyatga ega. So’nish tufayli, organizm o’z ahamiyatini yo’qotgan signallarga reaksiya qilmay qo’yadi. Agarda so’ndiruvchi tormozlanishlar bo’lmaganida yozish paytida, ish operasiyalarini bajarishda, sport mashqlarini bajarishda odam qanchalar keraksiz harakatlar qilishi mumkin edi.