Shunday qilib, quvvat vaqt birligidagi energiya bo‘lganligi uchun, tarmoqdagi energiya isrofini, quvvat isrofini tarmoqni berilgan yuklamada iShlayotgan vaqt iga ko‘paytirib aniqlaSh mumkin

TRANSFORMATORLARDAGI ENERGIYA ISROFI.
Reja :

1 Transformatorlardagi energiya isrofi.

2 Liniya va transformatorlarda energiya isrofini hisoblash
3 Uch chulg’amli transformatorlar

Shunday qilib, quvvat vaqt birligidagi energiya bo‘lganligi uchun, tarmoqdagi energiya isrofini, quvvat isrofini tarmoqni berilgan yuklamada iShlayotgan vaqt iga ko‘paytirib aniqlaSh mumkin.

Ammo iste’molchilar yuklamalari sutka, yil davomida o‘zgarib turganligi uchun, quvvat isrofining qiymati ham o‘zgarib turadi.
Agarda ajratib ko‘rsatilgan iste’molchi yuklamalarining yillik grafigi 1.- rasmda (1- egri chiziq) tasvirlanganidek bo‘lsa, unda tarmoqdagi energiya isrofi yuklamalar kvadrati grafigining yuzasiga mutanosibatda bo‘ladi (2- egri chiziq) va quyidagicha ifodalaniShi mumkin.

da ko‘rsatilgan qiymatni qo‘ysak, unda quyidagi hosil bo‘ladi.

bu erda:, T-iste’molchini ulaniSh vaqti, bu holat uchun iste’molchi butun yil davomida ulangan, ya’ni T=8760 s. bo‘lsa, bundan ko‘rinadiki, energiya isrofini aniqlaSh uchun 2-egri chiziq bilan chegaralangan yuzani aniqlaSh etarlidir. Amaliyotda yuklamalar kvadratini yillik grafigini kichik vaqt oraliqlaridagi, (4.3.2.-rasm) yuklamalar qiymatiga tegiShli bo‘lgan boskichli taxminiy grafik bilan bajariSh mumkin. unda isrof qiymatlar yig‘ilib aniqlanadi.

Tarmoqdagi energiya isrofini aniqlaShning keyingi usuli o‘rtacha kvadrat quvvat qiymatlariga asoslangan isrofni aniqlaSh usulidir (2-rasm). O‘rtacha kvadrat quvvat Shunday quvvatki, butun vaqt davomida liniyadan o‘zgarmasdan oqib, haqiqiy quvvat liniyadan oqqanida beradigan isrofni beradi. Bunda koordinat o‘klari s_o‘r.kv va T bilan chegaralanib chizilgan to‘g‘ri burchaklar yuzasi Shu grafikning haqiqiy yuzasiga teng bo‘ladi .
S_o‘r.kvni qiymatini aniqlab, energiya isrofini quyidagi ifodadan topiSh mumkin.

Bu usul o‘rtacha kvadrat quvvatiga asoslangan isrofni aniqlaSh usuli deb ataladi.

Yгqorida keltirilgan energiya isrofini aniqlaSh usullari bir kator kamchiliklarga ega bo‘lib, faqat yuklamalar grafigi bo‘lgandagina iShlatiliShi mumkin.
Sрuning uchun keng tarqalgan, isrofni aniqlaydigan, maksimal isrof vaqti tuShunchasiga asoslangan usul hisoblarni ancha soddalaShtiradi.Yuklamalarning yillik grafigi uchun (3.-rasm) Shunday T_maks vaqtni topish mumkinki, bunda iste’molchi S_maks yuklamada ma’lum vaqtda iShlayotganda tarmoqdan Shunday energiya qabul qilinsinki, bu energiya iste’molchi yil davomida o‘zgaruvchan yuklamali S=S(t) grafikda ishlaganda qabul qilgan energiyaga teng bo‘lsin. Bu energiya to‘g‘ri burchakli yuza bilan aniqlanadi.
Quvvat koeffitsienti o‘zgarmas bo‘lganda bu Shartni quyidagicha yoziSh mumkin

bu erda:

yil davomida taxminan o‘zgarmas deb qabul qilingan quvvat koeffitsientining o‘rtacha qiymati.
T_maks-kattaligi maksimal yuklamada ishlash vaqti deb ataladi.
Liniyadan uzatilayotgan yillik energiya miqdorini va maksimal aktiv quvvatni bilib, (5.) ifodadan maksimal quvvatda iShlaSh vaqtini aniqlaSh mumkin.

Har qanday iste’molchi o‘zining maksimal yuklamada ishlaSh vaqti kattaligi bilan xarakterlidir. Hisoblarda bu kattalikni statistik ma’lumotlarga asosan qabul qiliSh mumkin.
Shunga o‘xshaSh (5.-rasm) liniya vaqt davomida maksimal quvvat isrofi ∆R_maks da iShlaganida maksimal energiya isrofi haqiqatdan xuddi Shuningdek yillik yuklama grafigidagi energiya isrofiga teng bo‘lgan vaqt maksimal isrof vaqti  deb ataladi.
Bu isrof to‘g‘ri burchakning yuzasi bilan aniqlanadi, ya’ni

Bu erda: maksimal isrofda iShlaSh vaqti aniqlanadi.


Amaliyotda kattalik  ni kattalik T_maks orqali aniqlaSh mumkin, chunki ular orasida muayyan bog‘liqlik mavjud.
(7) va (8) formulalardan ko‘rinib turibdiki va T_maks, yuklamalar grafigini o‘zgartiriShi xarakteriga, ya’ni bu ifodalardagi integral ostidagi S=S(t) funksiyasiga bog‘liq.  ning T_maks ga bog‘liqligini aniqlaSh uchun har hil iste’molchilarning har hil T_maks kattaliklarga ega bo‘lgan bir kator yuklamalar grafigini hamda S²=S²(t) egri chizig‘ini aniqlab, bu grafiklarni integrallaSh kerak, keyin esa (7) va (8) ifodalar yordamida  ning T_maks ga bog‘liqligini har hil sosφ larni qiymatlari uchun aniqlaSh kerak.
Bu egri chiziqlardan maksimal isrof vaqti usuli yordamida energiya isrofini aniqlash mumkin.
HisoblaSh tartibi quyidagicha, ko‘rilayotgan liniyaning aktiv karShiligi R, Omni li bo‘lgan maksimal yuklamasini va berilgan toifali iste’molchining maksimal yuklamada iShlaSh vaqti T_maks ni bilib, berilgan va ma’lum T_maks uchun 6-rasmda keltirilgan egri chiziqlar orqali maksimal isrof vaqti  ni topamiz. Liniyaning muayyan bo‘lgan nominal kuchlaniShi U_n kV da va elektr energiyasi isrofi ∆E kVt.soatni (7) formulasi yordamida topiShimiz mumkin:
yoki
Bu erda:

Bir nechta yuklamalar bo‘lganda energiya isrofi har bir uchastkadagi energiya isrofini qo‘shib aniqlanadi.
Agarda qo‘rilayotgan liniya uchastkasi orqali har hil R_1maks,R_2maks, R_3maks va ularga tegishli maksimal yuklamada ishlash vaqt i T₁ , T₂ , T₃ bo‘lgan iste’molchilarga quvvat uzatilayotgan bo‘lsa, unga isrofni aniqlaSh uchun uzatilayotgan energiyani o‘rtacha qiymatini hisobga olgan holda, (4.3.9) formulasi bilan aniqlanadigan maksimal quvvatda iShlaSh vaqtining o‘rtacha qiymatini oliSh kerak.

Bu erda: K –yuklamalar gruppasini grafigidan aniqlanadigan bir vaqtlilik koeffitsienti.
Po‘lat simli liniyalarda energiya isrofini hisoblaShda tokni o‘zgariShi tufayli bo‘ladigan aktiv qarShilikni hisobga oliSh kerak.
Transformatordagi energiya isrofi. Transformatordagi energiya isrofi ikki qismdan tashkil topgan:

1. 
   yuklamalarga bog‘liq bo‘lgan ∆R_k ,
   
2. 
   yuklamalarga bog‘liq bo‘lmagan ∆R_syu T,
   

unda

Bu erda: T-transformatorni iShlaSh vaqti (agarda transformator yil davomida ulangan bo‘lsa, unda T=8760 s).
Salt yurish quvvat isrofi ∆R_syu transformatordan oqayotgan quvvatiga bog‘liq bo‘lmay, balki berilgan transformatorning tuziliShiga bog‘liq bo‘lib, kuchlaniSh va quvvatning biror qiymatlarida o‘zgarmas kattalikni taShkil etadi.
Qisqa tutaShuv quvvat isrofi ∆R_k qoida bo‘yicha bu isrofning nominal qiymatiga teng bo‘lmay, balki transformatordan oqayotgan quvvatga bog‘liq holda o‘zgaradi. SHunday kilib bu isrof quvvatning kvadratiga proporsionaldir, unda

bu erda: S_T- transformatordan oqayotgan haqiqiy quvvat
S_tn- uning nominal quvvati
Unda haqiqiy qisqa tutaShuv quvvati

∆_SYU va ∆R_KN ning qiymatlari har bir transformator uchun jadvallarda keltiriladi.  kattaligi T_maks va sosφ ning qiymatlari bilan aniqlanadi.
Bir necha n transformator bo‘lganda (11) va (12) ga asosan energiya isrofi
(3)
bu erda: S_T – transformatorlardan oqayotgan quvvatlar yig‘indisi;
S_t.n – har bir ayrim transformatorning nominal quvvati.
Uch chulg‘amli transformatorlarda to‘liq quvvat isrofini (7 a- rasm) topiSh uchun eng avval 2 va 3 chulg‘amlardagi isrof aniqlanadi, so‘ngra bu quvvat isroflarini ikkala chulg‘amlardan oqayotgan quvvatlarga qo‘Shib 1-chulg‘amdagi isrof aniqlanadi. Bo‘lingan chulg‘amli transformatorlarda ham quvvat isrofi har bir chulg‘am uchun alohida hisobga olinadi.