Сиёсатшунослик ва социология

ИҚТИСОД 
108 
migrantlar moliyaviy, ijtimoiy va tarmoq kapitaliga, shuningdek, inson kapitaliga 
ega; va muhojirlar va mahalliy aholi nomukammal o‘rinbosar bo‘lishi mumkin. 
Ushbu masalalar haqida o‘ylashda "ishlab chiqarish" va "iste'mol" ning yon 
ta’siri haqida o‘ylash foydalidir. Ishlab chiqarish kanallari unumdorlikka va uning 
harakatlantiruvchi kuchiga ta’sir qiladi va turli darajalarda ishlashi mumkin. 
Birinchidan, individual migrant maqomi yangi biznesni shakllantirishga hissa 
qo‘shadigan va/yoki yangi bozor bo‘shliqlarini yoki innovatsiyalarga hissa 
qo‘shadigan juda yuqori inson kapitali "yulduzlarini" ochadigan tadbirkor shaxslarni 
oldindan tanlashi mumkin. Ikkinchidan, "yulduz" tadqiqotchi yoki olimni yollagan 
firmalar boshqa raqobatchi firmalar hisobidan o‘z mahsuldorligini sezilarli darajada 
oshirishi mumkin. Kengroq maʼnoda, turli ishchi kuchlari innovatsion gʻoyalarni 
yaratishda, xususan, katta qoʻshimcha qiymat yaratadigan malaka va bilim talab 
qiladigan sektorlarda ustunlikka ega boʻlishi mumkin. Ushbu yuqori qiymatli 
sektorlardagi firmalar malakali migrantlarning ko-etnik tarmoqlarga kirishidan 
qo‘shimcha foyda olishlari mumkin, bu esa bilimlarni tarqatishda yordam berishi 
yoki muvofiqlashtirish xarajatlarini kamaytirishi va shu bilan xalqaro bozorga 
kirishni yaxshilashi mumkin [6]. 
Uchinchidan, biz sektor yoki bozor darajasida bilvosita tarqalish ta’sirini 
ko‘rishimiz mumkin. Migrant tadbirkorlar ichki bozorlarda raqobatni rag'batlantirishi 
mumkin, bu esa amaldorlarni innovatsiyalar kiritishga va o‘z mahsuldorligini 
oshirishga majbur qiladi. Muayyan firmalar ichidagi xilma-xillik va diasporaning 
tashqi ta’siri, shuningdek, sohalar bo‘ylab keyingi bilimlarni tarqatish orqali barcha 
firmalarning innovatsiyalariga yordam berishi mumkin. Xuddi shunday, migrant 
tadbirkorlar va investorlarning faoliyati va muayyan firmalarning bozorga kirishidagi 
o‘zgarishlar uy va mezbon mamlakatlar o‘rtasidagi savdo va to‘g'ridan-to‘g'ri 
investitsiyalarning umumiy modellarini o‘zgartirishi mumkin. 
Iste'mol tomonida malakali migratsiya ta’sirini ajratish qiyinroq. Mahalliy 
darajada yuqori darajadagi sof migratsiya sotilmaydigan tovarlarga bo‘lgan talab 
darajasini oshirishi va/yoki ushbu tarmoqlarda talabning o‘zgarishiga olib kelishi 
mumkin. Migratsiya, shuningdek, uy-joy, mahalliy narxlarning ko‘tarilishi kabi 
ta’minoti noma’lum tovarlar uchun raqobatni kuchaytirishi mumkin. 
Migrantlar va ozchiliklar hamjamiyatlarini o‘z-o‘zini ish bilan ta’minlash, 
tadbirkorlik faoliyati va kichik biznesni shakllantirish bilan bog'laydigan yaxshi 
tashkil etilgan "etnik tadbirkorlar" adabiyoti mavjud. Migrantlar va ozchilikdagi etnik 
jamoalar odatda o‘z-o‘zini ish bilan ta’minlashga ko‘proq moyil. Korxona darajasiga 
imkoniyatlardan foydalanish imkoniyati, individual va guruh xususiyatlari hamda 
paydo bo‘ladigan strategiyalar ta’sir ko‘rsatadi. Shahardagi joylashuv shahar 
demografiyasi va/yoki kattaroq iqtisodiy imkoniyatlar tufayli etnik korxonaga 
yordam berishi mumkin [7]. 
Etnik tadbirkorlik reaktiv bo‘lishi mumkin: asosiy iqtisodiy hayotdan 
chetlashtirish guruhlarni yangi biznes, mahsulot va xizmatlarni rivojlantirishga 
majbur qilishi mumkin. Aksincha, jamiyatning o‘ziga xos xususiyatlari va 
munosabatlari faol tadbirkorlikni rivojlantirishi mumkin. Misol uchun, "o‘rta 
ishchilar ozchilik" maqomi shaxslarga ijtimoiy guruhlar o‘rtasida biznes 

---