Сил хакида таълимотнинг ривожланиш тарихи. Сил этиологияси. Эпидемиологияси, патогенези ва иммунитети. Сил касаллигида иммунитет ва аллергия.Ўпка силини ташхислаш.Ўпка силининг клиник симптомлари. Физикал текшириш усуллари

ТУБЕРКУЛЕЗ ЭПИДЕМИОЛОГИЯСИ
Туберкулѐз глобал масштабда Дунѐ аҳолисининг учдан бир қисми (2 миллиард) туберкулѐз билан зарарланган Дунѐда ҳар йили 8 - 10 миллион одам туберкулѐз билан касалланади Дунѐда ҳар йили туберкулѐздан 3 миллион одам ўлади:
Аѐллар – 900 000;Болалар – 300 000
Ҳар йили ҳар бир туберкулѐзнинг фаол шакли билан касалланган бемор 10-15 одамни зарарлайди Туберкулѐздан ҳар куни 5000 одам ўлади – лекин бу касалликни хозирги вақтда давоси бор ва тузалади. Туберкулѐзнинг тарқалиши қуйидаги омилларга боғлиқ:
• Аҳоли сонини ўсиши – миграция;• Тез урбанизация;• Аҳолининг қашшоқлигини кўпайиши
• ОИТ инфекциясини тарқалиши;• Антибактериал препаратларга турғун шаклларини пайдо бўлиши.
Туберкулѐзнинг ривожланиши қуйидагиларга боғлиқ :
МБТ миқдорига, Контактнинг давомийлигига.МБТ вирулентлигига.Макроорганизм ҳолатига.Туберкулѐз касаллиги билан хасталанган бемор, ҳайвон ва паррандалар силни тарқатувчи асосий манба ҳисобланади.
Бунда силнинг очиқ шакли билан хасталанган ва бир кеча-кундузда балғами билан жуда кўп миқдорда (миллиардлаб) туберкулѐз микобактериясини ташқарига чиқариб турувчи беморлар эпидемиологик жиҳатдан жуда хавфли хинсобланади.Бемор туберкулѐз микобакгериясини пешоби, ахлати ѐки яра йиринги орқали ажратгани такдирда ҳам силнинг юқиши ва тарқалиш хавфи кам бўлади.
ТУБЕРКУЛЁЗ ЭТИОЛОГИЯСИ.
Турли биологик турлари, айникса одам ва турли хайвонлар учун патогенлигини хисобга олиб туберкулѐз микобактерияларининг 4 типи фаркланган:
Одам ва кора мол микобактериялари нафакат одамда, балки молларда, куйларда,эчкиларда, чучкалар, молларда касаллик чакириши мукин. Туберкулѐз билан касалланиш мумкин булган 54 турдаги сут эмизувчилар ва 80 турдаги кушлар маълум. Туберкулѐз микобактериялари нафакат хос булмаган хужайин организмини сенсибилизациялайди, балки аста секин мослашиб касаллик чакиради.
Туберкулез микобактерияси (МБТ):
Micobacteriacae оиласига, Actinomycetalis тартибига, Micobacterium турига мансуб.Микобактериянинг турлари:
Одам туберкулѐз микобактерияси (M.tubercolosishumanus)
Қорамол микобактерияси (M.bovinus).
Қушлар микобактерияси (M.avium).
Сичқон микобактерияси (M.microti).
МБТнинг ташқи муҳит омилларига чидамлилиги:
кўча чангида 10 кунгача; китоб варақларида 3 ойгача;сувда 150 кунгача;тарқоқ ѐруғликда 1-1,5 ой;
қуритилган ҳолда 1-1,5 йил;ваккумда музлатилган ҳолда лиофилизация қилинган ҳолда 30 йилгача.
Ультрабинафша нурлар таъсирида 3мин;Қуѐш нури билан нурлантирилганда 1,5 соат;Қайнатилганда 5мин;
Қуруқ иссиқликда 45мин;1-2%ли хлорамин эритмасида- 2-3 соат.;Фаолланган аммоний-сульфатда 3 соат.;
10-20%ли хлорли оҳакда - 2,5 соат. ўлади.
Туберкулѐзнинг юқиш йўллари :
Аэроген;Ҳаво-томчи;Алиментар;Контакт;Трансплацентар йўллар
Туберкулѐзнинг организмга таркалиши
Гематоген;Лимфоген;Бронхоген;Лимфагематоген;Лимфабронхоген
Иммунитет лотинча сўз бўлиб — қутқармоқ маъносида, организмни касаллик чақирувчига ёки унинг заҳаритаъсирига нисбатан турғунлик ёки қарши курашиш фаолиятини англатади. Профессор Давидовскийнинг фикрига кўра, иммунитет организмнинг ирсий йўллар бўйича ва индивидуал равишда касал чақиручи микробларнинг организмга киришига (юқишига), кўпайишига, уларнинг заҳарини таъсир қилишига тўсқинлик қилиш қобилиятидир.Сил инфекциясига қарши иммунитет туғма ва ҳаёт даврида ортирилган бўлади. организмнинг сил инфекциясига бўлган табиий резистентлиги ҳар бир кишида ўзига хос бўлиб, бу ҳолат организмга юққан сил инфекциясининг кўпайишига таъсир кўрсатувчи организмнинг физико-химик ва биологик хусусиятлари билан тушунтирилади. организмга юққан сил инфекциясининг оқибати бир қанча омилларга боғлиқ бўлади:
1.Организмдаги табиий резистентлик (иммунитет) даражасига;
2.Организм аъзоларининг функционал ҳолатига;
3.Юққан сил инфекциясининг сифати (вирулентлилиги), миқдори ва инфекция ўчоғи билан мулоқотда бўлишнинг давомийлиги .