Sinfdan va maktabdan tashqari tadbirlar tashkil etish Reja

Yosh tabiatshunoslar to’garagining maqsadi — o’quvchilarni biologiyaga qiziqtirish, ularning bilimlarini chuqurlashtirish va kengaytirish, ularda kuzatish va tajriba o’tkazish ko’nikmalarini hosil qilish va tabiatni tushunishni tarbiyalashga yordamlashishdir. Tabiatshunoslar to’garagida ish sistemali, ma’lum reja asosida, ixtiyoriy, lekin doimiy o’quvchilar sostavi bilan olib boriladi.
Maktabdan tashqari faoliyat ish usullari: og’zaki, amaliy ish usullari
Maktabda o’qitiladigan biologiya kursiga muvofiq tabiatshunoslik to’garaklarining tabaqalanishi, bir tomoidan, ulardan birortasini bir muncha chuqurroq bilishga, ikkinchidan, ba’zi bir tajribalarning natijalaridan darslarda foydalanishga imkon beradi.
O’quvchilarning to’garakdagi ishlariga tarbiya vositasi sifatida ham qarash lozim. Ko’pincha o’qituvchilar to’garakka o’quvchilarni qabul qilishda biologiyadan yaxshi o’zlashtirishi va yaxshi intizomiga qaraydilar. Lekin eng yaxshi o’qituvchilar tajribasi ko’rsatadiki, to’garak mashg’ulotlari natijasida ulgurmovchi o’quvchilar biologiyaga qiziqa boshlaydilar, yomon xulqli o’quvchilar o’zlarini ancha yaxshi tutadigan bo’ladilar.
To’garakda har bir o’quvchining individual mustaqil, ijodiy mas’uliyatli ishini, kollektiv, ijtimoiy ish bilan uyg’unlashtirish muhimdir.
V, VI, VII sinf o’quvchilarining psixologiyasini hisobga olib, ular oldiga vaqt bo’yicha alohida maqsad qo’yish yoki ularni bir xil ish bilan band qilish yaramaydi. To’garakda o’quvchilar soni odatda 15—20 tadan oshmaydi. Agar xohlovchilar ko’p bo’lsa, unda har xil vaqtda shug’ullanuvchi ikki gruppa tashkil etiladi. Ko’pgina maktablar tajribasining ko’rsatishicha, to’garak mashg’ulotlarini haftada bir marta yoki oyiga ikki marta o’tkazgan ma’qul.
To’garak ishini xilma-xil; ham individual, ham kollektiv ishlash metodlarini qo’llanib, turli tajriba ishlari va adabiyotlar bilan tanishishni o’z ichiga oladigan umumiy mavzu bo’yicha qurish kerak.
Sinfdan tashqari biologik ekskursiyalar barcha biologiya predmetlari bo’yicha turli mavzuda o’tkazilishi mumkin. Yozda ayniqsa, ko’p kunli biologik ekskursiyalar qiziqarlidir, uni o’quvchilar ekspeditsiya deb ataydilar.
Ko’p kunli ekspeditsiyalar kompleks va maxsus tarzda bo’lishi mumkin. Kompleks ekspeditsiyalar biologiya (botanika, zoologiya), geologiya va geografiyaning turli bo’limlari bo’yicha, ko’proq bir-qator o’lkashunoslik masalalarini, o’lka va folьklor tarixi ma-salalarini «tadqiq» qilish yuzasidan o’tkaziladi. Ekspeditsiyaga rahbarlik qilishda bir necha mutaxassis-o’qituvchilar (ko’proq biolog va geograflar) qatnashadilar. Bunday sharoitda o’quvchi-larni otryadlarga bo’lib qo’yish qulay ' bo’ladi. Ekspeditsiya piyoda yoki iloji bo’lgandadaryo oqimi bo’ylab qayiqda o’tkaziladi.
Barcha biologik ekskursiyalarda o’lkashunoslik va tabiatni. muhofaza qilish maqsadi nazarda tutiladi.
Ilmiy kechalarning maqsadi — e’tiborni ilmiy masalalarga jalb etish, u bilan qiziqtirish, mustaqil ilmiy-badiiy kitob lar o’qishga yo’naltirishdir. Ilmiy kechada tablitsalar, rasm.' tajrnbalar, tirik hayvon va o’simliklar, kitoblar ko’rgazmasp tashkil etiladi, qaysi muzeyda nimalarni ko’rish mumkinligni ko’rsatuvchi plakatlar osib qo’yiladi va hokazo. Eng muhimi esa — kechaning idrokiy biologik mazmunidir.
Kechani bezatish ham muhimdir. Sahna o’simliklar bilan bezatiladi, devorga kecha mavzusiga oid kartalar, portretlar, suratlar osib qo’yiladi. Dokladlar davomida tezda tablitsalar almashtirilib turiladi.
Individual sinfdan tashqari mashg’ulotlar. Doimo sinfda, o’qituvchidan ixtiyoriy ravishda uyda yoki maktab tirik burchagida ishlash uchun topshiriq oladigan havaskor o’quvchilar bo’ladi. Ay-rim o’quvchilar uyda o’zlarining tirik tabiat burchagini tashkil etadilar. Bunday o’quvchilarga o’qituvchi uyda yoki tirik burchakda, yoki maktab uchastkasida tajribalar qo’yish uchun va sinfda beri-ladigan prograьsha bilan bog’liq bo’lgan majburiy topshiriqlar-dan tashqari, yozda kuzatishlar o’tkazish uchun ko’rsatmalar beradi. Individual sinfdan tashqari mashg’ulotlar aslida uy va darsdan tashqari ishlarnnng ixtiyoriy turidir.
Sinfdan tashqari o’qish o’quvchilar tafakkurini rivojlantiradi, predmetga qiziqishni oshiradi. Maktabdagi barcha tadbirlar bilan bir qatorda u kitob bilan doimiy muloqotda bo’lishga intilishni tarbiyalaydi. Bu, yoshlarimizni tarbiyalashda juda ham muhim faktorlardan hisoblanadi.