Sirtqi” fakultet “Bank ishi” yo’nalishi mavzu: Bank kartalari bilan operatsiyalar va ularning hisobi. Kurs ishi

Imzo qoʻyishdan avval sizga beriladigan cheklarni tekshiring. Bunday xatti-harakatlar bizga notanish boʻlsa ham, bu VISA kartalaridan foydalanishda standart tartibotdir – hech kim sizning xatti-harakatlaringizni noloyiq yoki sinchkov deb oʻylamaydi.
Shuningdek, kartangizni qarindoshlaringiz yoki doʻstlaringizga bermaslikka harakat qiling. Ular siz javobgar boʻlgan kartadan foydalanish boʻyicha xavfsizlik choralarini buzishi mumkin. Bundan tashqari, ayrim savdo shoxobchalari karta orqali toʻlovni boshqa shaxsdan qabul qilmasligi mumkin. Buning oʻrniga qoʻshimcha karta ochib qoʻying: u ham sizning hisob raqamingizga bogʻlanadi, biroq, ushbu karta orqali shaxsiy maʼlumotdan foydalanish (masalan, xarajatlar tarixi) imkoniyati boʻlmaydi.
Karta oʻzga shaxsda boʻlib qolsa yoki yoʻqolib qolsa, bank bilan mumkin qadar tez bogʻlaning – biz hisob raqamingizni vaqtincha bloklab qoʻyamiz va hech kim mablagʻlaringizdan foydalana olmaydi. Soʻngra yangi kartaga talabnoma qoldiring va xavf-xatar ortda qoldi, deb hisoblashingiz ham mumkin.
Barcha joylarda plastik kartalar tarqatilishi bilan bogʻliq qiziq holat: restoran xodimlariga, resepshnda yoki yoqilgʻi quyish shoxobchasida beriladigan choy puli yuzasidan nimalarni amalga oshirish mumkin? Ayrim mamlakatlarda ushbu holat boʻyicha oʻziga xos qoidalar qabul qilingan, biroq mohiyati har yerda yagona: siz kartadan hisobdan tashqari ofitsiant uchun beriladigan choy pulini yechib qolishni soʻrashingiz mumkin va ushbu choy puli albatta unga beriladi.
Rezyume
VISA kamida yarim asr avval butun sayyora boʻylab naqd pulsiz hisob-kitoblar sinonimiga aylandi. U qogʻoz puldan, shu jumladan valyutadan foydalinishga nisbatan jiddiy afzalliklarni taklif etadi. Agar undan savodli va barcha xavfsizlik normalariga rioya etgan holda foydalanilsa, “Kapitalbank” ATBdan VISA toʻlov masalalarida sizning ishonchli hamrohingiz boʻladi va sizning zamonaviy tendensiyalarga tarafdor ekanligingizni qayd etadi.

Bank kartalari bilan hisob-kitoblar hisobi
Naqd pulsiz hisob-kitoblar elektron to^clov vositalari bilan ham amalga oshiriladi. Elektron to‘lov vositasining biri bank kartasi hisoblanadi. Bank kartalari O‘zbekiston Respublikasining 2019 yil 19 sentyabrdagi "To‘lovlar va to‘lov tizimlari to‘g‘risida"gi Qonuni, O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankming 2004 yil 30 apreldagi “Tijorat banklari tomonidan bank kartalarini chiqarish va ulaming O‘zbekiston Respublikasida muomalada bo‘lishi tartibi to‘g‘risida”gi 1344-son nizom va boshqa me’yoriy hujjatlar asosida emissiya qilinadi va operatsiyalar amalga oshiriladi.
Bank kartasi operatsiyalar o‘tkazish tartibiga ko‘ra debet, kredit kartasi, shu jumladan virtual (jismonan mavjud bo‘lmagan) karta bo‘lishi mumkin. Bank kartasi uni saqlovchiga elektron terminallar, aloqa kanallari orqali to'lovlarni amalga oshirish yoki naqd pul mablag'Iarini olish yoxud valyuta ayirboshlashni amalga oshirish va bank kartasining emitenti tomonidan belgilangan boshqa operalsiyalami bajarish imkonini beruvchi axborotni o'z ichiga oladi.
Debet bank kartasi o‘z saqlovchisiga u va bank kartasi emitenti o‘rtasida tuzilgan
Shartnoma shartlariga binoan, tegishli karta hisobvarag‘idagi pul mablag‘lari qoldig‘i doirasida tovar (ish, xizmat va boshqalar)ga haq to‘lash va (yoki) naqd pul mablag‘larini (korporativ bank kartalar bundan mustasno) olish uchun tasamif etish imkonini beradi.
Kredit bank kartasi o‘z saqlovchisiga, bank kartaning emitenti va saqlovchisi o‘rtasida tuzilgan shartnorna shartlariga binoan tovar (ish, xizmat va boshqalar)ga haq toMash va (yoki) naqd pul mablagMarini (korporativ bank kartalar bundan mustasno) olish uchun tegishli karta hisobvarag'idagi pul mablag'lari qoldig‘idan ortiq operatsiyalami amalga oshirish imkonini beradi.
Virtual bank kartasi - internet tarmogri orqali to‘lovlami amalga oshirish uchun mo'ljallangan elektron shakldagi karta. Virtual karta asosiy kartaga yoki hisobvaraqqa bog`langan bo‘lib, to‘lovlami amalga oshirishda zarur bo‘lgan bank kartasi rekvizit lariga (karta saqlovchisi ismi sharifi, karta raqami, muddati va boshqalar) ega bo‘ladi.
Shaxsiy bank kartasi o‘z saqlovchisiga jismoniy (yakka tartibdagi tadbirkordan tashqari) shaxsning karta hisobvarag‘ida (karta hisobvaraqIarida)gi pul mablag'larini boshqarish imkoniyatini beradi. Shaxsiy bank kartalari, bank kartasi saqlovchisining ruxsati bilan boshqa shaxslar (oila a’zolari va boshqalar) tomonidan foydalanilishi mumkin.
Korporativ bank kartasi o‘z saqlovchisiga - ya’ni yuridik shaxsning vakolatiga ega xodimi yoki yakka tartibdagi tadbirkorga, karta hisobvarag‘idagi pul mablag‘larini boshqarish imkoniyatini beradi. Korporativ bank kartasi faqat naqd pulsiz hisob-kitoblami amalga oshirish uchun moljallangan bo‘hb, ish haqini va boshqa ijtimoiy tusdagi to‘lovlar ham da naqd pul mablag‘larini to‘lash uchun ishlatilishi mumkin emas.
Ikkita va undan ortiq to‘lov tizimlarida ishlaydigan va ulaming logotiplarini o‘zida aks ettirgan bank kartalari kobeydjing kartalari deb xisoblanadi.
Bank kartalarini chiqarish va ulardan foydalarush bank kartasining emitenti hamda bank kartasini saqlovchi o‘rtasida tuzilgan shartnoma asosida amalga oshiriladi. Bank kartasining emitenti boshqa tashkilotlar bilan birgalikda bank kartalanni to‘lov xizmatlaridan va boshqa xizmat turlaridan foydalanuvchilarga ulaming o‘rtasida tuzilgan shartnomalarda nazarda tntilgan tartibda hamda shartlarda berish uchun chiqarishga haqli.
Karta hisobvarag‘i - bank kartasi orqali pul mablag'larini tasarruf etish mumkin bo‘lgan bank hisobvarag'i
Naqd pul hisob-kitoblari davlat va tijorat moliyasi uchun juda qimmat. Yangi kupyuralarning muomalaga chiqarilishi, eskilarini almashtirilishi, katta xodimlarning xizmat ko‘rsatishi, oddiy mijozlar uchun noqulaylik va katta vaqt yo‘qotilishi – bularning barchasi mamlakat iqtisodiyotiga og‘ir yuk. Naqd pul aylanmasi muammosini hal qilishning mumkin bo'lgan va eng istiqbolli usullaridan biri zamonaviy iqtisodiyotning asosiy elementi sifatida naqd pulsiz hisob-kitoblarning samarali avtomatlashtirilgan tizimini yaratishdir.
Zamonaviy to'lov tizimlari va yuqori texnologiyali bank mahsulotlaridan foydalanish chakana xizmatlarning yangi turlarini muvaffaqiyatli rivojlantirishning ajralmas shartidir. Birinchi navbatda mijozga qaratilgan bank xizmati hisob-kitoblar sohasida to'lov kartalarini joriy etish va ulardan foydalanishni o'z ichiga oladi.
Bugungi kunda bank kartalari elektron bank tizimlarining asosiy elementi bo'lib, odatdagi chek kitoblari va naqd pullarni faol ravishda almashtiradi. Shuningdek, kartada bank hisobvarag'iga kirish, tovarlar, xizmatlar yoki ish uchun to'lovlarni amalga oshirish, shuningdek, naqd pul yechib olish uchun zarur bo'lgan ma'lum miqdordagi ma'lumotlar mavjud bo'lgan muhim xususiyat - bu karta bo'lmagan operatsiyalarni tashkil qilishda eng oddiy va eng ilg'or vosita bo'lib xizmat qilish imkonini beradi. - naqd pul to'lovlari.
Plastik karta - bu to'lov vositasi bo'lib, uning egalari tovarlar, ishlar va xizmatlar uchun naqd pulsiz to'lovlarni amalga oshirishlari yoki naqd pul olishlari mumkin.
Ushbu ta'rifda men uchta asosiy fikrni ta'kidlamoqchiman.
Birinchidan, plastik karta faqat egasining hisobvarag'idagi mablag'larga kirish vositasi bo'lib, uning hisobidan u yuqorida ko'rsatilgan operatsiyalarni amalga oshiradi (elektron pul kartalari bundan mustasno). U ma'lum ma'lumotlarni o'z ichiga oladi, ularning yordami bilan shaxsiy kod (PIN kod) bilan birga egasi o'z hisobidagi mablag'larga kirish huquqiga ega. Chipli kartalarda PIN-koddan tashqari korrespondentlik hisobvarag'idagi mablag'lar qoldig'ining oxirgi holati to'g'risidagi ma'lumotlar ham saqlanadi.
Ikkinchidan, plastik karta to'lov vositasi emas, balki to'lovni amalga oshirish vositasidir. Boshqacha qilib aytganda, karta pulning o'zini (qonuniy to'lov vositasi) almashtirmaydi va pulning to'lov vositasi sifatidagi funktsiyasini almashtirmaydi yoki takrorlamaydi. Bu faqat pul bu vazifani bajaradigan vositadir. Uchinchidan, karta pul surrogat emas. Yuqorida ta'kidlab o'tilganidek, kartada naqd pul emas, balki faqat hisob haqidagi ma'lum ma'lumotlar mavjud.
O'z-o'zidan, u hech qanday qiymatga ega emas (plastmassa narxidan tashqari).
Keling, bank plastik kartalarining turlari va imkoniyatlarini ko'rib chiqaylik. Shunday qilib, yuqorida aytib o'tilganidek, karta hisob qaydnomasiga kirish uchun ma'lumot tashuvchisidir. Karta va uning egasi to'g'risidagi ma'lumotlar kartaning old tomonida va ichida bosilgan elektron formatda teskari tomonda magnit chiziq yoki mikrosxema (chip) ustida yozilgan. Bu operatsiyani bajarishda terminal o'qiydigan magnit chiziq yoki chipdagi ma'lumotlar. Keling, kartada qanday ma'lumotlar borligini sanab o'tamiz :

Old tomonda emitent bank nomi va to'lov tizimining logotipi joylashgan. Orqa tomonda - kartalar yo'qolgan taqdirda ma'lumot va mijozlarga xizmat ko'rsatish telefon raqamlari. Kartaga xizmat ko'rsatish punktining majburiy dizayn elementi to'lov tizimining logotipi bo'lib, u kartadagi logotipga mos kelishi kerak.
Bank hisobvarag'idagi pul uning egasiga tegishli bo'lishi yoki bank tomonidan kreditga berilishi mumkin. Birinchi holda, karta chaqiriladi debet, ikkinchisida esa - kredit.
Aralash turdagi kartalar ham mavjud bo'lib, ular egasining o'z mablag'lariga qo'shimcha ravishda hisobvaraqda ma'lum chegara mavjud bo'lib, ular doirasida bank kredit berishga tayyor. Asosan, bunday kartalar debet kartalari bo'lib, ruxsat etilgan kredit deyiladi ruxsat etilgan overdraft(ingliz tilidan. overdraft- oshib ketish). Shunday qilib, debet karta joriy hisob raqamiga (karta hisobvarag'iga) beriladi (beriladi), kredit karta esa kredit hisobvarag'iga (kredit qarzini hisobga olish hisobi) beriladi. Bitta hisob raqamiga bir nechta karta berilishi mumkin: hisob egasi yoki uning vakolatli vakili nomiga. Birinchi karta har doim hisob egasiga beriladi va shunday bo'ladi Asosiy, ikkinchi va keyingi kartalar - qo'shimcha.
Agar siz hisob egasi sifatida boshqa shaxsga, masalan, oila a'zosiga undagi mablag'larga kirishni ta'minlamoqchi bo'lsangiz, bankda uning nomiga qo'shimcha karta berishingiz kerak. Karta nomiga chiqarilgan shaxs karta egasi deb ataladi. Faqat karta egasi u bilan operatsiyalarni amalga oshirishi mumkin.
Karta texnologiyalarining rivojlanishi bilan banklar tomonidan hisobvaraq ochmasdan chiqarilgan kartalar paydo bo'ldi - oldindan to'langan kartalar, to'ldirish imkoniyati mavjud yoki ularsiz. Oldindan to‘langan kartani xarid qilish uchun sarflangan mablag‘ kartaning nominal qiymatidan xizmat to‘lovi chegirib tashlanganiga teng.
Tarixan elektron ma'lumotlarni kiritish bilan birinchi kartalar. Kartochka chiqarilganda (berilganda) u haqidagi ma'lumotlar kartaning orqa tomonida joylashgan magnit chiziqda kodlangan shaklda qayd etiladi.
Mikroprotsessorli kartalar to'lov kartalari sanoatida joriy standart hisoblanadi. Karta to'g'risidagi ma'lumotlar kartaning orqa tomonidagi kontakt paneli ko'rinishida joylashgan mikrosxemaga (chipga) kiritiladi. Aksariyat smart-kartalar, shuningdek, smart-kartalarni qo'llab-quvvatlamaydigan eski qurilmalar bilan ishlash uchun magnit chiziq bilan jihozlangan. Asosan mikroprotsessorli plastik kartochkalar oddiy plastik kartochkalardir (1.3-rasm).


Mikroprotsessor (chip) kartalari
Chip kartalar xuddi shu texnologiyalarga muvofiq ishlab chiqariladi, ammo ma'lumotga ega magnit chiziq o'rniga kartalarga maxsus mikroprotsessor o'rnatilgan. Bunday chip aslida kichik kompyuterdir. Chipli bank plastik kartalari har qanday turdagi ma'lumotlarni saqlash uchun ishlatiladi - olingan xizmatlar soni, bank operatsiyalari tarixi va boshqalar. Chip-kartalar juda funktsionaldir va ko'pincha bir vaqtning o'zida plastik kartaning ikkita funktsiyasini - identifikatsiya va to'lovni birlashtiradi.
Plastik kartalar chiplar bilan kontaktli va kontaktsiz bo'linadi. Kontakt plastik chip kartalari o'quvchiga qo'llanilishi kerak, ya'ni. ma'lumotni mikroprotsessorlarga uzatish uchun maxsus qurilma bilan jismoniy aloqa qilish kerak. Buni kontaktsiz chip kartalari yordamida oldini olish mumkin. Bunday kartalar o'quvchi hududida bo'lishi va to'liq uzatilishi kifoya zarur ma'lumotlar radio signal orqali. Shunga ko'ra, kontakt kartalarining ishlash muddati kontaktsiz chiplar kabi yuqori emas.
Chip kartalari magnit hamkasblariga nisbatan juda ko'p shubhasiz afzalliklarga ega degan fikr bor. Mikroprotsessorli kartani oddiy kartadan ajratish qiyin emas: unga metall kvadrat lehimlangan, aslida bu bank hisobvarag'i haqidagi barcha ma'lumotlar saqlanadigan chipdir. An'anaviy plastik kartada bu ma'lumot magnit chiziqda shifrlangan. Bunday chiziqni jinoiy maqsadlarda soxtalashtirish oson, buning uchun sizga faqat skimmer kerak - kartadagi ma'lumotlarni o'qiy oladigan maxsus qurilma. Elektron mikroprotsessorda ancha murakkab himoya algoritmi qo'llaniladi va chipdagi ma'lumotni skimmer bilan nusxalash mumkin emas.
Dunyoda qalbaki magnit kartalarni ishlab chiqarish hozir deyarli sanoat miqyosida, ammo mikroprotsessorli kartani qalbakilashtirish holatlari hali qayd etilmagan. Magnit karta orqali tuzilgan tranzaksiya har doim bir xil karta identifikatsiya ma'lumotlariga ega bo'lib, ular bankka uzatiladi. Shuning uchun ularni nusxalash va soxta karta qilish mumkin. Mikroprotsessor kartasi boshqacha ishlaydi: har bir tranzaksiya u uchun maxsus yaratilgan kod bilan tasdiqlanadi va har bir keyingi operatsiya uchun yangi kod talab qilinadi. Shu sababli, allaqachon tugallangan tranzaktsiyalar ma'lumotlaridan foydalanish mantiqiy emas va chipning dublikatini yaratish deyarli mumkin emas.
Hozirgi kunda "sof" chipli kartalar dunyoda kamdan-kam ishlab chiqariladi. Hozircha faqat birlashtirilgan "plastmassa" taqlid qilinadi - unga mikroprotsessor ham, magnit chiziq ham joylashtirilgan. Bunday kartalarga xizmat ko'rsatish uchun to'liq infratuzilma yo'qligi sababli ular faqat mikroprotsessorga o'tishga jur'at eta olmaydilar. Bunday kombinatsiyalangan kartalar, an'anaviy plastik kartaga nisbatan yuqori darajadagi xavfsizlikni hisobga olgan holda, nazariy jihatdan qimmatroq bo'lishi kerak. Bank uchun esa mikroprotsessor ishlab chiqarish magnit chiziqli kartani chiqarishdan ko'ra ancha qimmatga tushadi. Biroq, birlashgan kartalar uchun yillik xizmat to'lovi oddiy kartalarnikidan farq qilmaydi. Banklar chip uchun qo'shimcha to'lov olmaydilar, lekin ular ham bermaydilar qo'shimcha xizmatlar, garchi ular buni uddasidan chiqishlari mumkin edi. Kartochkaga o'rnatilgan mikroprotsessorga bank marketologlari va uning texnik imkoniyatlarining xohishiga ko'ra turli dasturlar o'rnatilishi mumkin.
Hozirgi vaqtda chipli bank plastik kartalari tobora ko'proq an'anaviy plastik kartalarni magnit chiziq bilan almashtirmoqda. Borgan sari banklar, birinchi navbatda, buzg'unchilikka chidamliligi tufayli mikroprotsessorli kartalarga ustunlik berishmoqda. Shunday qilib, Evropa Ittifoqi mamlakatlarida 2011 yil boshidan oldin mikroprotsessor kartalariga majburiy o'tish bo'yicha tashabbus qabul qilindi. Mikroprotsessorli kartalarni chiqaradigan Belarus banklari soni ham asta-sekin o'sib bormoqda. To'lov tizimiga mansubligi bilan: Hayotimizdagi ko'pgina hodisalar singari, bank kartasi ham katta tizimning bir qismidir. Yoki, aniqrog'i, to'lov tizimi.
Xalqaro to'lov tizimlari orasida eng mashhuri va keng tarqalgani Visa, MasterCard va American Express... Ular dunyodagi barcha to'lov kartalarining qariyb 96 foizini tashkil qiladi. Belarus banklari xalqaro kartalarni chiqaradilar Viza va MasterCard.
Mahalliy to'lov tizimlari milliy miqyosdagi to'lov tizimlari deb ataladi. To'lov tizimlari bir yoki bir nechta banklar miqyosida xususiy deb ataladi. Bunday to'lov tizimlari ham mahalliy, ham xalqaro bo'lishi mumkin. Shu kabi xizmatlarni taklif qilishiga qaramay, to'lov tizimlari bir-biridan mustaqil ishlaydi.
Xalqaro kartalarni chiqarishni boshlash uchun bank bir yoki bir nechta xalqaro to'lov tizimlariga qo'shilib, zarur sertifikatlashtirishdan o'tishi kerak. Tizimga qo'shilish va karta dasturlarini yuritish bank uchun katta xarajatlarni, shu jumladan to'lov tizimi foydasiga to'lovlarni talab qiladi, shuning uchun bunday qaror qabul qilishda banklar o'zlarining bozor imkoniyatlarini baholashlari kerak.
Buning yo'li ichki to'lov tizimiga qo'shilish bo'lishi mumkin - bu bank va uning mijozlari uchun kamroq xarajat qiladi va shu bilan birga mustahkamlashga yordam beradi. moliyaviy mustaqillik mamlakat. Ichki to'lov tizimining o'ziga xos xususiyati uning mahalliy xususiyati bo'lib, kartadan chet elda foydalanishga ruxsat bermaydi. Bir tomondan, bu karta egasining imkoniyatlarini cheklaydi, boshqa tomondan, kundalik foydalanish uchun xavfsizroqdir.
Ushbu bo'lim xalqaro to'lov tizimlarida ishlab chiqilgan. A ilovasidagi jadval taqqoslash uchun kartalarni taqdim etadi Viza va MasterCard.
Davlat uchun bank plastik kartochkalari bozorining rivojlanishi banklarga mablag‘ jalb etish demakdir; bular mamlakat iqtisodiyotining o'sishiga ta'sir qiluvchi resurslardir. Soliq tushumlari esa - naqd pulsiz har qanday operatsiyalar shaffof bo'lib, naqd pulni yashirish mumkin. Shunday qilib Milliy bank naqd pulsiz hisob-kitoblarni rivojlantirish tarafdori.
Ekspert hisob-kitoblariga ko'ra, samarali avtomatlashtirilgan tizim naqd pulsiz to'lovlar naqd pulni deyarli uchdan bir qismga qisqartiradi pul aylanmasi... Shunday qilib, 2012-yil 1-yanvar holatiga respublikada jami 9,8 million donadan ortiq bank kartalari muomalada bo‘ldi.
Eng keng tarqalgan uchta to'lov tizimi: ikkita xalqaro - Visa International va MasterCard WorldWide va bitta mahalliy - "Belkart". Belarus Respublikasi Milliy bankining ma'lumotlariga ko'ra, 2011 yil uchun. Belarus Respublikasi hududida bank plastik kartalari yordamida 571 milliondan ortiq tranzaktsiyalar amalga oshirildi. Bank plastik kartochkalari yordamida amalga oshirilgan naqd pulsiz operatsiyalarning umumiy sonidagi ulushi 56,1 foizni, jami hisobda esa 15,7 foizni tashkil etdi.
Bugungi kunda Belarusiyada "karta" biznesi biz xohlagan darajada jadal rivojlanmayapti. Respublika aholisining to‘lov madaniyati yildan-yilga oshib borayotganiga qaramay, chakana to‘lovlarning katta qismi hamon naqd puldan foydalangan holda amalga oshirilmoqda. Ammo bank kartalari, elektron toʻlovlar va internet toʻlovlaridan yanada faol foydalanish naqd pul aylanmasiga xizmat koʻrsatish bilan bogʻliq xarajatlarni kamaytiradi, hisob-kitoblar tezligi va aholiga xizmat koʻrsatish darajasini oshiradi.
Qayd etish joizki, aksariyat yuqori rivojlangan mamlakatlar fuqarolari bank plastik kartasining afzalliklarini azaldan his qilib, tovar va xizmatlar uchun to‘lovlarni amalga oshirishda undan foydalanishadi. Ular nafaqat bankomatlardan naqd pul olishadi, balki elektron to‘lovlar yordamida aviachiptalar va mehmonxona to‘lovlarini ham to‘laydilar. Bank plastik kartasi nafaqat qulay to'lov vositasi, balki elektron to'lovni amalga oshirish, naqd pul olishning xavfsiz vositasidir. Bank plastik kartasi elektron bank xizmatlari tizimida eng ommabop to'lov vositalaridan biriga aylandi. Uning qo'llanilishi mijozlarga ko'rsatiladigan xizmatlar narxini pasaytirish, shuningdek, ularning turlarini kengaytirish imkonini beradi. Bundan tashqari, u naqd pul aylanmasini kamaytirishga, mijozlar o'rtasidagi mablag'lar oqimini tezlashtirishga, to'ldirishga yordam beradi. resurs bazasi banklar, savdo va ishlab chiqarishning o'sishi imkoniyatlarini kengaytiradi, mamlakatda pul muomalasi xavfsizligini va fuqarolarning to'lov madaniyatini oshiradi.
Tadqiqotda Clobal Insight Inc., rivojlangan mamlakatlar iqtisodiyotiga to‘xtaladigan bo‘lsak, makroiqtisodiy miqyosda elektron bank xizmatlaridan foydalanishning ijobiy tomonlari mavjud bo‘lib, bu iqtisodiyot samaradorligini oshirish va uning o‘sishiga xizmat qilmoqda. Ulardan biri iste'mol xarajatlarining oshishi hisoblanadi.
Shunday qilib, amalga oshirilgan hisob-kitoblar asosida Clobal Insight Inc., mamlakatimizda mavjud elektron to‘lovlar ulushining 10 foizga oshishi iste’mol xarajatlarining 0,5 foizga oshishiga olib keladi.
Ikkinchi ijobiy nuqta - xarajatlarni tejash. Xuddi shu tashkilotning hisob-kitoblariga ko'ra, elektron to'lov tarmog'i tizimlarga asoslangan qog'oz ommaviy axborot vositalari ma'lumot, yiliga YaIMning 1% ga teng darajada xarajatlarni tejashga yordam beradi. Ushbu darajaga pul muomalasi tezligini oshirish, hisob-kitob vaqtini qisqartirish va to'lovlarni amalga oshirish xarajatlarini kamaytirish orqali erishiladi. Shunday qilib, Qo'shma Shtatlarda elektron to'lovlardan foydalanishdan tejamkorlik yiliga taxminan 60 milliard dollarni tashkil etadi, Buyuk Britaniyada - 10 milliard dollar, Belarusda bu taxminan 750 million dollarni tashkil qilishi mumkin.
Elektron pul o'tkazmalari tizimlarining uchinchi shubhasiz afzalligi - bu kapitalni to'plash va naqd pulni bank hisobvaraqlariga o'tkazish va shakllantirish orqali iqtisodiy o'sish uchun potentsial kuchli resurs yaratish. investitsiya fondlari arzon. Shunday qilib, amerikalik iqtisodchilarning fikriga ko'ra, rahmat investitsiya faoliyati Qo'shma Shtatlardagi banklar, ularning resurs bazasini 10% ga oshirishga yordam beradi YaIM o'sishi bu mamlakatda yiliga 1% dan ortiq.
Har qanday holatda bo'lgani kabi iqtisodiy faoliyat, plastik kartalar sohasidagi Belarus mutaxassislari uchun banklarning, birinchi navbatda, Evropaning ijobiy va salbiy jahon tajribasini hisobga olish muhimdir, chunki faqat eng qadimgi banklarning tajribasi orqali natijalarni aniq prognoz qilish mumkin. jiddiy kelajak uchun ularning faoliyati.


Xulosa
Xulosa qilib aytganda, keyingi yillarda mamlakatimizning naqd pulsiz hisob-kitoblarni tashkil etishda bir qator tamoyillarga amal qilinadi. Bu tamoyillar quyidagilardir:
1. Har bir хo‘jalik su bekti o‘z pul mablag‘larini banklarda ochil-gan depozit hisobvaraqlarda saqlashlari lozim. Korхona va tashkilotlar o‘zaro hisob-kitoblarini bevosita bankdagi hisobvaraqlar orqali amalga oshirishlari shart. Qaysi bankda hisobvaraq ochishni mijozlarning o‘zlari mustaqil tanlaydilar.
2. Hisob-kitoblar to‘lovchining roziligi bilan yoki uning topshirig‘iga asosan depozit hisobvaraqdagi mablag‘i hisobidan amalga oshiriladi. Korхona bank kreditidan foydalanish huquqiga ega bo‘lsa, to‘lovlar bank krediti hisobidan ham amalga oshirilishi mumkin.
3. Hisob-kitoblar belgilangan to‘lovlar ketma-ketligi asosida bajariladi.
4. Хo‘jalik yurituvchi su bektlar hisob-kitob shakllarini mu staqil tanlaydilar va uni shartnoma orqali mu stahkamlab qo‘yishlari lozim.
5. Tovar yetkazib beruvchi k orхona hisobvarag‘iga pul mablag‘-lari mazkur mablag‘lar mol sotib olu vchi korхona hisobvarag‘idan o‘chirilgandan so‘ng o‘tkazib beriladi.
6. Avval pul to‘lanishi yoki tovar jo‘natilishini (хizmat ko‘rsati-lishi) tomonlar o‘zaro kelishuv asosida amalga oshiradilar, ya‘ni avval pul to‘lab, keyin tovarni olish mu mkin, yoki aksincha, avval tovarni olib, undan so‘ng u ning pulini to‘lash mumkin.
7. To‘lovni kafolatlash maqsadida yetkazib berilishi lozim bo‘lgan tovar yoki ko‘rsatilishi lozim bo‘lgan хizmat qiymatining 15 foizi oldindan to‘langandan so‘nggina tovarlar jo‘natiladi yoki хizmatlar ko‘rsatiladi.
8. Mijozlar o‘rtasidagi hisob-kitoblar bo‘yicha nizolarga bank aralashmaydi, nizolarni ularning o‘zlari hal qilishlari lozim, aks holda nizolar хo‘jalik su dlari yordamida hal qilinadi.