Sirtqi fakulteti

Korxonalar faoliyati reytingining turlari, mohiyati va baholash usullari
Reyting baholash turlari. Korxonalar moliyaviy holatini reyting baholash korxona moliya-xo‘jalik faoliyatini kompleks baholashning nazariy va metodologik asoslariga tayanadi.
Yakuniy reyting baholash natijalari korxona moliya-xo‘jalik faoliyatining muhim ko‘rsatkichlariga; iqtisodiy va moliyaviy salohiyatiga, faoliyat va mahsulot rentabelligiga, ishlab chiqarish va moliyaviy resurslar samaradorligiga, mablag‘larning mavjudligi va ularning manbalariga bog‘liq.
Reyting baholashning quyidagi turlarini tarkiblash mumkin.
Korxona tarkibiga kiruvchi bo‘limlar, filiallar reytingi;
Tarmoq va soha bo‘yicha reyting;
Hudud bo‘yicha korxonalar reytingi;
Davlat bo‘yicha barcha korxonalar reytingi;
Dunyo bo‘yicha korxonalar reytingi.
Reyting baholashda moliyaviy moliya holatning umumiy reytingi va tarkib ko‘rsatkichlar bo‘yicha reytingi alohida o‘tkazilishi mumkin.
Faoliyat turlarining farqlanishi bo‘yicha moliyaviy holatning quyidagi turlari tarkiblanadi.
- Korxonalar reytingi;
- Banklar reytingi;
- Sug‘urta kompaniyalar reytingi;
- Auditorlik tashkilotlari reytingi;
- Aktsionerlik jamiyatlari reytingi va x.k.
Korxonalar moliyaviy holatini reyting baholashning mohiyatini reyting baholash uchun tanlab olingan ko‘rsatkichlar tizimi bo‘yicha axborotlarni shakllantirish, ularning tahlil etish va ranjirlash orqali yakuniy reyting jadvali shakllantirish va ularning aniq ketma-ketligini tuzib chiqish tashkil etadi.
Korxonalar reytingini aniqlash alohida ko‘rsatkichlar va ularning kompleks natijasi bo‘yicha amalga oshirilishi mumkin.
Reyting baholashda quyidagi usullar tizimidan foydalaniladi: Summa usuli; o‘rtacha geometrik usul; koeffitsiyent usuli; ballik usul; masofa usuli.

Reyting baholash usullari

№	Usullar	Aniqlash formulasi
1	Summa usuli	Bu yerda: xfij, xbij – i ko‘rsatkichning joriy va o‘tgan yildagi miqdori; i=1,2,…, n, j=1,2,…, m
2	O‘rtacha geometrik usul
3	Koeffitsient usuli
4	Ballik usul
5	Ob’ekt miqdori usuli