Siz o‘tgan o‘quv yilida «Hozirgi o‘zbek adabiy tili» predmeti, hozirgi

Savol va topshiriqlar 
1. Adabiy til nima va u xalq shevalaridan nimasi bilan farq qiladi? 
2. Xalq shevalari deganda nimani tushunasiz va uning adabiy til bilan 
aloqasi qanday? 
3. Siz mansub bo‘lgan shevaning adabiy tildan farq qiladigan 
tomonlarini ayting. 
 
29-mashq. O‘z shevangizga xos so‘zlashuv uslubining belgilarini adabiy 
til me’yorlari bilan qiyoslang va farqlarini tushuntiring. 
 
30-mashq. Quyidagi chizmani ko‘chiring. Ilova qilingan so‘zlarni o‘qib, 
ularni orfografiya qoidalariga rioya qilgan holda namunada ko‘rsatilganidek 
chizmani to‘ldiring.
N a m u n a 
Ishga, tog‘ga, tikkan, ketgach, aeroport, tushunmoq, kompaniya, fikr, 
monolog, qutildi, ko‘m-ko‘k, o‘qibdi, so‘roq, sana, angla, terakka. 

---

31-mashq. Eski adabiy tilda yozilgan baytlarni hozirgi adabiy tilga 
aylantiring. 
So‘z guharig‘a erur anga sharaf,
Kim bo‘la olmas anga gavhar sadaf.
Тil bu chamanning varaqi lolasi,
So‘z dururidin bo‘lubon jolasi. 
So‘zdin o‘likning tanida ruhi pok,
Ruh dog‘i tan aro so‘zdin halok.
Тurguzub o‘lgani kalomi fasih,
O‘zig‘a «jonbaxsh» laqab deb Masih. 
Тengriki, insonni qilib ganji roz,
So‘z bila hayvondin anga imtiyoz. 
G‘uncha og‘izliq, sanami no‘shlab,
So‘zdin agar aylasa, xomush lab. 
Donayi dur so‘zini afsona bil,
So‘zni jahon bag‘rida durdona bil.
(«Hayrat ul-abror»dan) 
32-mashq. Matnlardan keltirilgan parchalarni o‘qing. Shevaga xos 
so‘zlarda, adabiy tildan chekinish bo‘lgan holatni topib, ularning o‘rniga 
adabiy tildagi muqobilini qo‘ying. Shevaga xos so‘zlarning qaysi jihatdan 
farqlanishini izohlang. 
1. — Xo‘p, — dedi Saidiy bir kecha Yo‘lchiboyga, — yerni oldingiz, 
peshonangizdan chorakorchilikni o‘chirdingiz, bordi-yu, zamon teskari 
bo‘lib ketsa nima bo‘ladi? 
— Oq poshsho kelsa deysizmi? 
— Bari bir-da... Boyni yomon ko‘radigan hukumat bilan, albatta, boyni 
yaxshi ko‘radigan poshsho urishadi. 2. Menikini ham olarmishsizlar, deb 
eshitdim. 
Agar 
oladigan 
bo‘lsanglar, javur, ukalar... Hukumat 
kambag‘alparvar bo‘lsa, men boy emas... 3. Saidiy hovlining sahniga 
burildi, dimog‘iga zirvak hidi keldi. 4. Domla qizini Saidiy tomon yo‘lladi. 

---

— So‘rash, o‘rischa, znakom bo‘linglar... 5. Necha kundan beri kirib, 
ko‘r deyman, bu bevosh uyalaman, deb hech kirmaydi. 6. Yoqubjon javob 
bermay, qo‘lidagi o‘zi tergan bir necha satrni nabordan ottisk olish uchun 
press yoniga keldi. U qaytib kelib izoh bermoqchi edi, ammo metrenpaj 
ruxsatsiz harf terish mumkin emasligini aytib, ottisk olgani qo‘ymaganidan 
keyin, vyorstka tamom bo‘lguncha indamay, tergan naborini tarqatish bilan 
ovora bo‘ldi. 7. — Bu yashshamay o‘lgurning o‘zi yomon, — dedi opasi, 
mushtini yerga qadab, — sen bilan orani buzishga buzib boshiga ish 
tushgandan keyin biram o‘tirgani joy topolmay yurdiki... (A. Qahhor)