Sobitjon Inog’omov farmasevtik qurilmalarida

Laboratoriya qurilmasini bayoni 
Termometrlarni qiyoslash uchun Davlat standarti uslubiyati bo‘yicha turli
xildagi termometrlarni qiyoslash uchun foydalaniladigan, maxsus qurilmani 
yig‘ish kerak. 1.9-rasmda termometrlarni qiyoslash uchun laboratoriya qurilmani 
umumiy ko‘rinishi keltirilgan. 1.10-rasmda esa laboratoriya qurilmasini prinsipial 
sxemasi ko‘rsatilgan.
1.9-rasm. Termometrni qiyoslash uchun laboratoriya
ishini umumiy ko‘rinishi. 
1.10-rasm. Laboratoriya qurilmasini prinsipial sxemasi.
Termometrlarni qiyoslash uchun laboratoriya qurilma bir vaqtni o‘zida ikki 
turlicha 
bo‘lgan termometrlarni qiyoslashga mo‘ljallangan (1.10-rasm).
Namunaviy termometr sifatida aniqlik sinfi 0,01 bo‘lgan simobli termometr 
olinadi. Barcha uchta termometrlar bitta kameraga bir xil satxlarda o‘rnatilgan. 
Qiyoslanadigan termometr sifatida elektron termoelektrik termometr va spirtli 

---

36
termometr qo‘llaniladi. Elektron termometr maksimal darajada to 300
o
S gacha 
o‘lchaydi, simobli termometr 90
o
S gacha va spirtli termometr 70
o
S gacha 
o‘lchaydi. Termostatni qizdiriluvchi kamerasiga 12 volt qiymatdagi kuchlanish
beriladi. Termometrlarni qiyoslash Davlat standartlari uslubiyati bo‘yicha, 
termometrlar qiymatini oshib borish va kamayib borish qiymatlari bo‘yicha 
o‘tkaziladi. Qurilma kompyuterga ulangan. Ma’lumotlarni qayd etuvchiga 
kiritgandan so‘ng, qayd etuvchining tugmasini bosish kerak va bu bilan 
ma’lumotlar avtomatik ravishda kompyuterga uzatiladi.
 
Ishni bajarish tartibi
1. Sxemani 1.10-rasmda keltirilgan sxema asosida yig‘ing va uni tekshirish 
uchun o‘qituvchiga ko‘rsating. 
2. 11.4-jadvalni namunaviy va qiyoslanayotgan termometrlar ma’lumotlari 
bo‘yicha to‘ldiring. 
3. Laboratoriya ishini umumiy ko‘rinishi 1.9-rasmda keltirilgan. 
1.4-jadval 
Namunaviy va qiyoslanayotgan termometrlar bo‘yicha ma’lumotlar 
T.r. 
Nomlanishi 
Turi 
O‘lchash 
asbobini 
tizimi 
O‘lchash 
chegara-
lari 
Bo‘lim 
bahosi 
Aniqlik 
sinfi 
Zavod 
raqami 
1. 
Namunaviy 
termometr 
2. 
Qiyoslanayotga
n termometr 
(simobli) 
3. 
Qiyoslanayotga
n termometr 
(spirtli) 
 
4. Termometrlarni xona haroratidagi ko‘rsatkichini yozib oling.

---

37
5. «Ulash» dastagi yordamida laboratoriya qurilmasini tarmoqqa ulang. 
6. « +» dastagi yordamida sekin-asta haroratni 2, 5 yoki 10 darajaga 
oshirib boramiz va haroratning barqarorligi o‘rnatilgandan keyin termometrlar 
ko‘rsatkichini yozib oling va 1.5-jadvalga termoelektrik termometr uchun va 1.6-
jadvalga esa spirtli termometr uchun olingan natijalarni yozib boring.
 
7. Haroratni 60
o
S gacha oshira borib, termometrlarni barcha 
ko‘rsatkichlarini yozib olamiz va « -» dastagi yordamida sekin-asta haroratni 0
o
S
qiymatgacha pasaytiramiz hamda o‘sha qiymatlarda termometrlarni barcha 
ko‘rsatkichlarini yozib oling va jadvalga kiriting.
8. Olingan natijalar asosida absolyut, nisbiy va keltirilgan xatoliklarni 
hisoblab chiqaring va tuzatmani aniqlang.
9. Qiyoslanayotgan termometrlarni yaroqliligi haqida xulosa chiqaring.
9. Olingan ma’lumotlar bo‘yicha qiyoslanayotgan asbob ko‘rsatkichlarini 
tuzatmaga bog‘liqlik grafigini chizing.
1.5-jadval 
Termoelektrik termometr uchun o‘lchash natijalari 
№ 
P
t.r. 
O‘lchandi 
Hisoblab chiqildi 
Namuna-
viy 
termome
tr 
ko‘rsat-
kichi, 
T
nom
Oshib 
borishd
agi 
qiymatl
ari, 
T
oshish
Kamyibb
orish-
dagi 
qiymat-
lari, T
kam
O‘rta
-cha 
qiy-
mat 
Absol-
yut xato-
lik, 
ΔT
abs
Nisb. 
xato, 
E, % 
Kelt. 
xato, 
γ , % 
Tuzatma 
1. 
2. 
3. 
1.6-jadval 

---

38
Spirtli termometr uchun o‘lchash natijalari 
№ 
T.r. 
O‘lchandi
Hisoblab chiqildi 
Namuna-
viy am- 
permetr 
ko‘rsat-
kichi, T
nom
Oshiris
hdagi 
qiymatl
ari, 
T
o‘zg
Pasay-
tirishda
gi 
qiymati
,T
o‘zg
O‘rta
-cha 
qiy-
mat 
Mutl. 
xato, 
ΔT
abs
Nisb. 
xato, 
E, % 
Kelt. 
xato, 
γ , % 
Tuzat-
ma 
1. 
2. 
3.