Soibjon begmatov bastakorlar


Download 1.8 Mb.
Pdf ko'rish
bet4/43
Sana15.11.2023
Hajmi1.8 Mb.
#1776157
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   43
Bog'liq
bastakorlar ijodi

Borbad ijodi
Markaziy osiyolik buyuk san’atkor, xonanda, 
sozanda, tarixda mumtoz musiqa asoschisi 
sifatida mashhur bo‘lgan bastakor Borbad 
eramizning VI asri 60-yillarida tavallud topgan. U 
Xurosonning qadimiy va markaziy shaharlaridan 
biri hisoblangan Marvda yashagan. 
O‘tmish yozma manbalarida Borbadning 
yoshlik davrlari xususida ma’lumotlar bayon 
etilmagan. Uning asli ismi Falaxbod Marvaziydir. «Borbad» 
Falaxbod Marvaziyning taxallusi bo‘lib, qadimiy borbat cholg‘usi 
ijrochiligida mohirlikka erishganligi uchun unga shu nom 
berilganligi ham e’tirof etiladi. Borbad o‘smirlik davridayoq 
xalq orasida mohir sozanda sifatida tanilgan. Shu bilan birga 
Marvda musiqa ilmini ham o‘zlashtirganligi xususida ma’lumotlar 
keltiriladi. Firdavsiyning «Shohnoma», Nizomiy Ganjaviyning 
«Xusrav va Shirin», Amir Xusrav Dehlaviyning «Shirin va Xusrav» 
kabi badiiy asarlarida Borbadning xushovoz hofiz, mohir sozanda, 
betakror bastakor bo‘lganligi xususida ma’lumotlar bayon etilgan. 
Betakror iste’dod egasi bo‘lgan Borbad sosoniylar (V–VII 
asrlar) davrining nomdor hukmdori Xusrav Parviziy saroyida


11
591–628-yillar orasida xizmat qilib, o‘zining yorqin faoliyatini olib 
borgan. Borbadning ijodi haqida xalq orasida ko‘plab afsonalar hamda 
ma’lumotlar keltirilgan. Abulqosim Firdavsiyning «Shohnoma» 
kitobida keltirilgan «Borbad qissasi»
1
, Nizomiy Ganjaviyning 
«Xusrav va Shirin» dostonida «Borbadning 30 ta kuyi» kabilardagi 
ma’lumotlar alohida ahamiyat kasb etadi
2

Xusrav Parviziyning saroyida Sarkash, Bamshod, Nokus, Romtin 
kabi mashhur xonanda va sozandalar faoliyat olib borganliklari 
to‘g‘risida manbalarda bir qator ma’lumotlar keltiriladi. Lekin 
Borbad o‘zining betakror iste’dodi va ijodi bilan san’at sohasida 
juda mashhur bo‘lgan. 
Borbad ijodi davomida 7 ta yirik shakldagi asarlar turkumi 
«Xusravoniy»larni
3
, 30 ta lahn
4
, 360 ta (alhon) qo‘shiq-dostonlarni 
yaratishga erishadi va kasbiy musiqa ijodini boshlovchilaridan 
biri sifatida tarixga nomi muhrlanadi. Borbad yaratgan kuylarning 
musiqiy ohanglari saqlanib qolinmagan, lekin ularning nomlari turli 
manbalarda turlicha tarkibda keltiriladi. 
Manbalarda qo‘shiqlarning «Yazdan ofrid», «Ganji bod ovar», 
«Bog‘i Shahriyor», «Nimro‘z», «Sabr dar sabz», «Kini Eraj», 
«Kini Siyavush», «Xaft ganj», «Rohi Shabdiz», «Bog‘i Shirin» 
kabi nomlari bilan birga muayyan yo‘nalishga xos qo‘shiqlar 
ham saqlanib qolgan. Jumladan: Navro‘z marosimi bilan bog‘liq 
qo‘shiqlar – «Bodi Navro‘z», «Nozi Navro‘z», «Sozi Navro‘z», 
«Navro‘zi Xurdak»; xalq qahramoni Siyovushga bag‘ishlangan 
qo‘shiqlar – «Bog‘i Siyovush», «Kini Siyovush», «Siyovushon» va 
boshqalar.
1
Firdavsiy. Shohnoma. 3-kitob. – T., 1977. 558–564-betlar. 
2
 O. Matyoqubov. Og‘zaki an’anadagi professional musiqa asoslariga 
kirish. – T.: «O‘qituvchi», 1983. 6-b. 
3
Xusravoniy (xusrav – buyuk, ulug‘ so‘zidan) – ulug‘vor, shohona 
asar, ya’ni shaklan yirik asar ma’nosida. 
4
Lahn – kuy. Alhon uning ko‘plik shakli (kuylar)dir. 


12
Borbad «borbat» cholg‘usini kashf etgan izgar sifatida ham nom 
qoldirgan. Borbad O‘rta Sharqda mumtoz musiqa san’atining ilk 
professional namoyandasi darajasiga ko‘tarilgan va aynan shu soha 
asoschisi sifatida tarixdan o‘rin olgan.

Download 1.8 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   43




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling