Sonlar bilan belgilangan proyeksiyalar

 

1 

  SONLAR  BILAN  BELGILANGAN  PROYEKSIYALAR. 

Bu uslul  yer (topografik) sirtni tasvirlash va turli xil yer inshoatlarini loyihalashda 

qo'llaniladi.    Qurilishda  bu  uslul  o'lchamlaridan  biri  nihoyatda  kichik  bo'lgan  fazoviy 

shakillarni    tasvirlashda    foydalaniladi.  Sonlar  bilan  belgilangan    proyeksiyalar  albatta 

sonli yoki chiziqli masshtab bilan beriladi. 

Nuqta va  to'g'ri chiziq  proyeksiyalari 

  

157- shakl 

Sonlar bilan belgilangan proyeksiyalar usuli shundan iboratki, predmetning ikki yoki 

uch  proyeksiyasi  o'rniga  bitta,  odatda  gorizontal  proyeksiyasi  tasvirlanadi  va  har  bir 

nuqtaning  yoniga  uning  H  tekislikdan  balandligini  ko'rsatuvchi  son  yoziladi. 

Nuqtalarning proyeksiyalar tekisligi sifatida qabul qilingan birorta gorizontal tekislikdan 

olisliklarini  ko'rsatuvchi  sonlar  bilan  ta'minlangan  to'g'ri  burchakli  proyeksiyalari 

sonlar bilan belgilangan proyeksiyalar deyiladi. 

To'g'ri  chiziqni  ixtiyoriy  ikkita  A  va  B  nuqtasi  orasidagi  gorizontal  masofa  (L), 

quyma  deb  ataladi.  Shu  nuqtalar  orasidagi  vertical  masofa  (J),  esa    ko'tarilish  deb 

ataladi. Balandliklarning  farqi  bir  birlikka (1 m. ga) teng  bo' lgan  ikki  nuqta  orasidagi  

gorizontal  masofa  (U)  interval  deb  ataladi.  Quymani  ko'tarilishga  bo'lgan  nisbati 

intervalni beradi, ya'ni: U = L/J = ctga.Quymasi bir birlikka (1 m. ga) to' g'ri  keladigan  

ko'tarilish    to'  g'ri    chiziqning  qiyaligi  deb  ataladi.    Ko'tarilishning  quymaga  bo'lgan 

nisbati  qiyalik  (I)  deb  ataladi.  I  =  J / L   =  tg  a.  Shunday  qilib,  to'g'ri  chiziqning  

intervali  qiyaliginingteskari  qiymatiga  tengdir, ya'ni: U = L/J. 

                                                  

 

2 

10.1. Tekislikni  tasvirlanishi 

  

      

158- shakl 

Sonlar bilan belgilangan proyeksiyalarda tekisliklar qiyalik masshtabi bilan beriladi. 

Eng katta qiyalik chizig'ining darajalarga bo'lingan (intervali ko'rsatilgan) 

proyeksiyasi tekislikning qiyalik masshtabi deb ataladi. 

 

159- shakl 

Berilgan Q va P tekisliklarning kesishgan chiziqlari yasalish yoli ko'rsatilgan. 

Agar berilgan tekisliklarning pasayish burchaklari (demak, intervallari) teng bo'lsa, 

ulaming kesishuv chizig'ining  proyeksiyasi  mazkur tekisliklar gorizontallari orasidagi 

burchakning  bissektrisasi  bo'ladi. 

10.2. Tekislikni  topografik  sirt  bilan  kesishish  chiziqlarini  yasash.

 

R tekislikni topografik sirt bilan kesishgan chiziqlari yasalsin. Quyida chizish 

yollari ko'rsatilgan. 

 

3 

 

 

160- shakl 

10.3. Qurilish  maydonchasidagi  yer qazish  ishlarini  chegarasini  aniqlash   

Bu ishni bajarish uchun quyida berilgan ma'lumotlardan foydalanamiz. 161- shakl 

 

 

4