Sotsiologiyaning fan sifatida vujudga kelishi va taraqqiyotini asosiy bosqichlari

Tayanch iboralar:
Jamiyat, struktura, funktsiya, sotsial struktura, tizim, elementlar, sotsial
maqom, sotsial rollar, sotsial me’yor, sotsial sanktsiya, sotsial institut.
Nazorat savollari
1. Sotsial struktura tushunchasi nimani anglatadi?
2. Sotsial struktura «jamiyatning anatomik qurilmasi» iborasini
ta’riflang.
3. Sotsial strukturani fanlararo ta’riflanishi izohlang.
4. Sotsial strukturaning sotsiologik maktablar va yo’nalishlarda
o’rganilishi xususiyatlarini ta’riflang.t 
5. Jamiyat sotsial strukturasining bosh elementlarini sanang.
6. Jmiyat sotsial srukturasining uch nazariy modelini ta’riflang.
7. Sotsial maqom va rollarning jamiyat sotsial strukturasiga egallagan
o’rnini ko’rsating.
8. Sotsial makonda sotsial strukturaning ikki va uch o’lchamli
modellarini namoyon bo’lishini ta’riflang.
9. Sotsial strukturaning butunligi va davomiyligini ta’minlovchi
komponentlarni sanang.
10. Zamonaviy jamiyatlarning sotsial strukturasini turli variatsiyalarda
izohlang. 
Adabiyotlar ro’yxati
1. Bernard J., Thompson L.F. Sociology. Nurses and their Patients in a
Modern society. Saint Louis, 1970.
2. Kratkiy slovar po sotsiologii. - M., 1988. - S. 392.
3. Parsons T. O strukture sotsialnogo deystviya. 2-e izd. – M., 2002. – S. 320.

---

22-mavzu. SOTSIAL STRATIFIKATSIYA
Reja:
1. Sotsial stratifikatsiya tushunchasi
2. G’arb sotsiologiyasida stratifikatsiya nazariyasi
3. Stratifikatsiya asoslari va mezonlari: iqtisodiy holat, mavqe, ta’lim va
hokimiyat
4. Stratifikatsion tizimlar
Stratifikatsiya katta sotsial guruhlarning ierarxik kelishuvi bo’lib, u asosiy
resurlarni nazorat qilishga tayanadi. Stratifikatsiya o’zida struktur notenglikni
mujassamlashtiradi. Bu holat ushbu guruhlarga a’zolik va va notenglikni tarannum
etuvchi mafkura tomonidan qo’llab-quvvatlanish bilan bog’liqdir. Sotsiologiyaning
bu masalada sotsial guruhlarni o’rganadi. Chunki bu guruhlar yuqoridagi
ierarxiyani tashkil etadi va sotsiolog notenglik Shakllanganligi va uni doim
saqlanib qolishishiga javob izlaydi. 
Sotsiologlarning fikricha, badavlat kishilarning hayoti boshqalarniki bilan
solishtirganda buning asosiy sababi shundaki, ular sifatli ta’lim, xavfsizlik, yuqori
sifatli oziq-ovqat va boshqa turdagi mulk hamda xizmat ko’rsatishlarga ega
bo’lishning ulkanimkoniyatlariga xo’jayinlik qiladilar. Va aksincha, past
darajadagi daromad va kunini minimal darajada ta’minlaydigan kishilarda
yuqoridagi resurlarga ega bo’lishga imkoniyat Cheklangan bo’ladi. Resurs esa pul,
mulk, tibiy xizmat va ta’lim kabi elemntlardan topgan tizimdir.
1