Soyibjon tillaboyev, akbar zamonov

Katorga — jin o y atlari u c h u n o g ‘ir m eh n at sharoitida ja z o n i o ‘tash joyi. 
Savol va topshiriqlar
1. A n d ijo n q o ‘z g ‘oloni b o sh lanish i sabablarini sanab bering.
2 . Q o ‘z g ‘o lonning shafqatsiz b o stirilg anligini qanday dalillarda k o ‘rish m um - 
kin?
3 . A n d ijo n q o ‘z g ‘oloni n im a u c h u n m a g ‘lub iy atg a uchradi?
4.
B u q o ‘z g ‘o lonning aham iyati nim ada?

---

2 0 -§ . M I L L I Y -O Z O D L I K H A R A K A T L A R I N I N G A H A M I Y A T I
X IX asr oxiridagi 
q o ‘z g ‘olonlarning 
um um iy xususiyatlari
X IX asrning ikkinchi yarm idagi m illiy-ozodlik ha­
rakatlari Turkiston oTkasining podsho hukum ati to­
m onidan istilochilik yoTi bilan bosib olinganligini 
yana bir karra isbotladi. Istilo qilingan hududlar im ­
periyaning tarkibiga m ustam laka sifatida kiritilib, bu yerlarda im periyaning 
siyosiy, iqtisodiy va geopolitik m anfaatlarini birinchi o ‘ringa q o ‘ydi. OTka 
arzon xom ashyo bazasiga, Rossiyada tayyorlangan m ahsulotlar uchun tayyor 
bozorga, uning aholisi esa arzon ishchi kuchiga aylandi.
XIX asrning ikkinchi yarm ida Turkiston oTkasida olib borilgan milliy- 
ozodlik harakatlari m ahalliy aholining turli k o ‘rinishlardagi chiqishlarida 
o ‘z aksini topdi. Bularga asosiy sabab soliq va m ajburiyatlam ing ogTrligi, 
m ahalliy boshqaruv vakillarining sotqinlarcha podsho m a’m urlariga xizm at 
qilishi, Rossiya oTkalaridan k o ‘chirib keltirilgan aholiga yangi ekin maydon- 
larining boTib berilishi, narx-navolarning oshib ketganligi, turm ush sharoit- 
larining yomonligi kabi holatlar tufayli ro ‘y berdi. Bundan tashqari m ahalliy 
aholi uchun tibbiy xizm at k o ‘rsatishning y o ‘qligi, yangi ishlab chiqarish va 
texnologiyalarning faqat im periya m anfaatlariga xizm at qilishi ham tub jo y
aholi vakillarining ommaviy ravishdagi norozilik chiqishlarida ishtirok etishi- 
ga olib kelgan edi.
XIX asrning o ‘rtalaridan boshlangan m illiy-ozodlik harakatlari oTkaning 
turli hududlarida to ‘xtovsiz tarzda davom etdi.
Bu davrda boTib o ‘tgan m illiy-ozodlik harakatlarining aksariyati oT­
kaning m a’lum bir hududlarida boTib oTgan boTsa-da, uning aks sadosi bu- 
tun oTka b o ‘ylab tarqaldi. H ar bir qo‘zg‘olon boshqa joylarda ham norozilik 
chiqishlarining k o ‘tarilishiga ham da u yerdagi aholini ozodlik uchun m us­
tam lakachilarga qarshi kurash olib borishiga ruhan ta ’sir k o 4rsatdi.
Q o‘zg ‘olonlar bostirilgani bilan uning ishtirokchilari oTkaning turli hu- 
dudlariga qochib borib, o ‘z harakatlarini davom ettirdilar.
XIX asrning ikkinchi yarm ida boTgan m illiy-ozodlik 
harakatlarida oTka xalqlarining deyarli barchasidan 
vakillar ishtirok etganligi bilan ahamiyatga ega. Shu 
bilan birga q o ‘zg ‘olonlarda aholining turli tabaqa vakillari, y a ’ni dehqonlar, 
hunarm andlar, din ulam olari, qishloq oqsoqollari, mingboshilar, qozilar va 
hatto katta m ulk egalari, savdogarlar ishtirok etganlar.
Bu q o ‘zg ‘olonlarda podsho hukum ati oTka tub aholisining m ustaqillik va 
ozodlik yoTidan qaytmasligini, har qanday jabr-zulm , kuchli nazorat va qattiq