Soyibjon tillaboyev, akbar zamonov

Yangi usul maktablari



Sadriddin Ayniy

angi usul maktablari jadidchilik harakati, uning namoyandalari fao- liyatlari bilan birga mahalliy aholining umummilliy g‘oyalari, o‘zbek xalqining milliy-ma’naviy birli- gini mustahkamlashga xizmat qildi. Jadid maktab­larining ta’lim tizimida o‘quvchilarga vatanga mu- habbat, milliy davlatchilik, milliy madaniyat, xalq birligi oldida mas’uliyatini his qilish, yurt ravnaqi uchun mehnat qilishga va kurashishga chorlovchi g‘oyalar singdirildi.
Jadidlarning yangi usul maktablari dan zamona- sining yetuk olimlari, adabiyotshunoslari, rassom- lari, shoirlari, san’atkorlari, maorif sohasi mutaxas- sislari yetishib chiqdi. Jumladan, shoir akademik G‘afur G‘ulom, shoir va dramaturg Uyg‘un, Oybek kabi davlat va madaniyat arboblarini ko‘rsatish mumkin.
J
Mustamlakachi
hukumatning yangi
usul maktablariga
qarshi kurashi
adidlarning yangi usul maktablaridagi milliy g‘o- yalarga asoslangan ta’lim berishi o‘lkada hukm- ron bo‘lgan mustamlakachi hukumat tomonidan kuzatuv va nazoratda bodgan. Ma’muriyat jadid­larning ta’lim tizimida olib borayotgan faoliyati odkada mustamlakachilik siyosatiga jiddiy qarshilik kodsata oladigan harakatlantiruvchi kuch ekanligini angladi va ularning faoliyatiga ochiq- dan ochiq qarshilik kodsata boshladi.
J
adidlar faoliyati qattiq ta’qibga olindi. Har qanday yod bilan bodsa ham yangi usul maktablari faoliyatiga zarba berishga harakat qilindi. Odkada ma’muriyat tomonidan chiqariladigan matbuot sahifalarida yan­gi usul maktablari tanqid etilib, ularning faoliyatiga noto‘gdi baho be­rilgan maqolalar e’lon qilindi. Dastlab jadid maktablarida turk va fors adabiyotlaridan foydalanish taqiqlab qo‘yilch.
0‘quv adabiyotlari nashrlariga senzura joriy qilindi. Mustamla- kachi hukumatning jadidlarga qarshi kurashiga mahalliy mutaassib dindor-ruhoniylar ko‘maklashdilar. Yangi usul maktablariga, ayniqsa, ma’muriyat vakillari va ayrim din peshvolari qarshi turgan.
Natijada 1911-yilda 50 ga yaqin jadid maktablari yopib qo‘yilcli. Jadid maktablarini ochish tashabbuskorlari qattiq nazorat ostiga olindi. 1913-yilga kelib Buxoro amirligida barcha jadid maktablari yopildi.
1