SO‘zboshi 0 ‘rnida
SAYLOV - DEMOKRATIYANING
Download 0.56 Mb. Pdf ko'rish
|
SAYLOV - DEMOKRATIYANING OLIY SHAKLIDIR fçlnnt Knrimnx) 0 ‘zbekiston Respublikasida Konstitutsiyamiz va qonunlarimizda muhrlab qo‘yilgan qoidalar va umum- e’tirof etilgan xalqaro normalar asosida yaratilgan saylov tizimi yuksak demokratik talablarga javob beradi. Buning yaqqol tasdig‘i yaqinda mamlakatimiz Parlamenti - Oliy Majlis va mahalliy kengashlarga o‘tkazilgan saylovlarda namoyon boigani xalqaro tashkilotlar va xorijiy mamlakatlar vakil lari tomonidan e’tirof etilganida ko‘rish mumkin. 0 ‘z-o‘zidan ayonki, 2015-yil 29-mart kuni mam- lakatimizda bo‘lib o‘tadigan Prezident saylovining demokratik davlatlarda qabul qilingan, e’tirof etil gan tizim bo‘yicha, ya’ni, muqobillik asosida, xolis- lik, haqqoniylik tamoyillariga itoat qilgan holda o‘tkazilishiga qarab, xalqimizning siyosiy va huquqiy sa- viyasiga, jamiyatimizning demokratik taraqqiyot yo‘li- dagi rivojiga, 0 ‘zbekistonimizning obro‘-e’tibori va nufuziga baho beriladi. Buni hech xayolimizdan, xotiramizdan chiqarmasligimiz zarur. Kimki bu saylovda qatnashadigan boisa, uni quruq gaplar, yolg‘on tashviqot bilan boshqa yo‘lga burib bo‘lmaydi. 0 ‘ylaymanki, har qaysi odam o‘zining xohish-irodasi, vijdoni nimani buyursa, shunga qarab ovoz beradi. Shu nuqtai nazardan sizlarga qaratilgan faqat bitta iltimosim bor. U ham bo‘lsa, saylov masalasida biz rioya qilishimiz kerak bo‘lgan demokratik normalarga ba’zan bizga mayda boiib tuyuladigan ish deb qaramaslik kerak. Saylov jarayonida mayda 99
narsaning о‘zi umuman bo‘lmaydi - shu masalani o‘zimizga chuqur tasawur qilishimizni xohlardim. Biz demokratik jamiyat qurish yo‘lida 0 ‘zbe- kistonning obro‘sini oshirishga bel bog‘lagan ekanmiz, kichkina bo‘lib tuyuladigan ishlarga ham katta e’tibor berib, hech qanday e’tirozga o‘rin qoldirmasligimiz kerak. Xalqimiz, saylovchilarimiz kimni xohlasa, ba- ribir shu nomzodni saylaydi, bizga hech kim xalaqit berolmaydi. * * *
Mamlakatimiz parlamentiga bo‘lib o‘tgan say- lovlar yurtimizda izchillik bilan olib borilayotgan, demokratik davlat va kuchli fuqarolik jamiyati qurish, bozor
islohotlarini chuqurlashtirishga qaratilgan, Konstitutsiyamizda eng oliy qadriyat sifatida muhr- lab qo‘yilgan inson huquq va erkinliklari hamda manfaatlarini himoya qilish maqsadida amalga oshiri- layotgan demokratik o‘zgarishlar jamiyatimizda keng qo‘llab-quwatlanayotganini ko‘rsatdi. Saylovlar mam- lakatimizni demokratik yangilash va modemizatsiya qilish yo‘lida yana bir muhim marra bo‘ldi, milliy saylov tizimimizning noyobligi va demokratik jihat- dan yuksalganini namoyish etdi. * * * Biz eski adolatsiz tuzumga boshqa hech qachon qaytmaslik, o‘zimiz tanlagan mustaqil taraqqiyot yoMidan qat’iyat bilan borish haqida gapirganda, bu- ning asosiy sharti va garovini awalo hayotimizda de mokratik prinsiplami yanada mustahkamlashda, erkin, ochiq-oshkora saylov tizimini joriy qilishda ko‘ramiz. 100
Mustaqillik yillarida shakllangan, Konstitutsiyamiz va qonunlarimiz talablariga, umume’tirof etilgan xalqaro standartlarga to ia mos boigan bizning milliy saylov tizimimiz bunga to ia imkon beradi. Oliy Majlis va mahalliy kengashlarga yaqinda o‘tkazilgan saylov paytida buning yaqqol isbotini o‘zimiz ko‘rdik. Va buni dunyodagi tegishli xalqaro tashkilotlar vakillari - kuzatuvchilar ham tan olib, yuksak e’tirof etdi. Shuni ta’kidlashimiz kerakki, saylov, erkin, de mokratik saylov prinsiplari biz uchun fuqarolar huquq va manfaatlarini ta’minlash, ulaming xohish-irodasini ifodalashning eng ishonchli va samarali usuli boiib qoladi va biz uning tamoyillariga hamisha sodiqmiz. * * *
Saylov degani - tanlash deganidir. Biz sovet dav- ridagi kabi saylovlar umuman qaytmasligini xohlaymiz. Shuning uchun biz saylovni o‘tkazishga tayyorgarlik ko‘rar ekanmiz, ovoz berishga ongli yondashishimiz, uni haqqoniylik, erkinlik, ochiqlik, xolislik tamoyillari asosida o‘tkazishimiz kerak. Odamlarga tanlash im- koniyatini, nomzodlaming dasturlarini solishtirib ko‘- rish imkoniyatini yaratib berishimiz kerak. Qolganini ulaming o‘zi hal qiladi. * * *
Biz saylov kuni vijdonan kelib ovoz beramiz. Bugungi kunda odamlarimiz shunday erkin, o‘z mustaqil fikriga egaki, endi ulami o‘z fikri, o‘z xohish- irodasidan qaytarib bo'lmaydi. Qancha gap, qancha tashviqot boimasin, saylovga borgan odamning fikrini o‘zgartirishga urinish - bu mutlaqo behuda ish. Saylovchi kimga ovoz beradi? Menimcha, u, awalo, o‘zi bilan yonma-yon o‘tirib gaplashishga, dardini, quvonchini baham ko‘rishga tayyor bo‘lgan odamga, nomzodga ovoz beradi. Bir so‘z bilan aytganda, saylovchi uning sha’niga har xil qo‘pol so‘zlar bilan qattiq tegmaydigan, aksincha, uning qadrini, g‘ururini hurmat qiladigan odamga ovoz beradi. Ikkinchidan, saylovchi hayotda ham, siyosatda ham boshqalardan ko‘ra uzoqroqni ko‘radigan, chuqurroq o‘ylaydigan odamni saylaydi. Chunki, kaltabin, ya’ni burnidan narini ko‘rolmaydigan, manmanlikka berilgan odam rahbar b o isa, o‘zini ham, boshqalami ham qiynaydi. Oxir-oqibatda bun- dan o‘zi zarar ko‘radi. Bunday odamni almashtirish ham azob boiadi. Uchinchidan, saylovchi ko‘pni ko‘rgan, hayotning past-u balandini tushunadigan odamni saylaydi. Bu saylovning o‘ta muhim ahamiyati shundaki, uni xolisona o‘tkazishimizga qarab, barchamizning siyosiy va huquqiy saviyamizga, jamiyatimizning demokratik taraqqiyot yoiidagi rivojlanishiga, 0 ‘zbekistonning obro‘-e’tiboriga baho beriladi. Ayni shunday muhim masalani esimizdan chiqarmasligimizni istardim. * * *
Demokratiyaning o‘ziga xos ko‘plab ijobiy jihatlari bor, albatta. Lekin uni o‘yinga aylantirib, katta minbarlardan turib, «demokratiya, demokratiya» deb ko‘ksiga urib gapirish, aslini olganda, xalq manfaatlarini niqob qilib, o‘z manfaatlarini ko‘zlashdan boshqa narsa emasligini ham ko‘p ko‘rganmiz. Demokratiyani qandaydir dogmaga, qotib qolgan yagona bir mezonga aylantirish, uni boshqa davlatlarga, ulaming milliy sharoiti va o‘ziga xosligini hisobga olmasdan, umumiy qoida sifatida tiqishtirish - mutlaqo noto‘g‘ri. Biz shuni yaxshi anglashimiz kerakki, demokra tiya hech qachon bir xil shakl yoki mazmunda bo‘1- maydi. Demokratiya degani - bu hamisha o‘zgarib turadigan hayot tarzi, jamiyat tizimining rivoji bilan uzviy bogiiq. Demokratiya - inson, jamiyat, davlat degan uch subyekt o‘zaro bir-birini toidiradigan, bir-birini boyi- tib, kerak boisa, nazorat qilib turadigan tizim demak- dir. Bu har qaysi insonning jamiyat bilan, jamiyatning esa davlat bilan munosabatini, ular o‘rtasidagi mu- vozanatni anglatadi. * * *
Bir vaqtlar shunday boiganki - afsuski, bu kam- chilik ba’zi joylarda hali-beri uchrab turadi - oila boshlig‘i hamma pasportlami to‘plab, men sizlar uchun ham ovoz berib kelaman, deb to‘rt-besh ki- shining xohishini bir o‘zi hal qilgan. Men oilada eng kattasi bo‘lsam, chizgan chizig‘imdan kimdir chiqishi mumkinmi, degan kayfiyat bilan yashash hozir ham ayrim erkaklarda yo‘q emas. Barchamiz bir haqiqatni yaxshi anglab olishimiz shart. Bugungi kunda chet ellardan, xalqaro tash- kilotlardan kuzatuvchi boiib kelgan odamlar bu gap- lami tushunmaydi. Bu borada baho berishda ular bitta mezonga, ya’ni, Konstitutsiya va qonunlarga tayanadi. Kerak boisa, saylov bo‘yicha Birlashgan Millatlar 1
Tashkiloti tomonidan tasdiqlangan, umume’tirof etil- gan xalqaro talab va me’yorlar borki, ularga qat’iy amal qilish kerak. Shu ma’noda, saylovda mayda narsaning o‘zi yo‘q. Bu bizning shaxsiy xohishimiz bilan boiadigan oddiy ish emas. Bu - davlatning, xalqning qiyofasi, siyosiy xohish-irodasini namoyon etadigan umummilliy tadbir. Agar biz demokratik jamiyatda yashamoqchi boisak, faqat qonunga, unda belgilab qo‘yilgan qoida va me’yorlarga itoat qilishimiz kerak. * * * Xorazmda yoshulli degan juda go‘zal va qadimiy bir so‘z bor. Yoshullini faqat yoshi ulug‘ boigani uchun emas, el-yurt o‘rtasida obro‘-e’tibori baland boigani, boshqalarga nisbatan ko‘proq narsani bilgani, ko‘pni ko‘rgani, bilimi va salohiyati yuqori boigani uchun shunday hurmat qilishadi. Yoshulli boiish juda yaxshi, lekin saylovda yoshul- lilarimiz boshqalar uchun ham qaror qabul qiladi- gan boisa, chetdan qaraganda bu odamlarga g‘alati tuyuladi. Shuning uchun hozir qanday zamonda, qanday mamlakatda, qanday yuksak maqsadlarga intilayotgan davlatda yashayotganimizni chuqur anglab olsak, ayni muddao boiadi. * * * Eski, o‘zini oqlamagan, mustabid, kommunistik g‘oya yakka hukmron boigan zamonda saylovlar qanday rasmiyatchilik bilan, nomiga o‘tkazilgani, mustamlaka tizimidagi nohaqlik, buyruqbozlik sharoi-
tida amalga oshirilgani haqida ko‘pchilik xalqimiz yaxshi xabardordir. * * * Saylov - bu biz qurayotgan huquqiy demokratik davlatning uzviy bir qismi, fuqarolaming o‘z xohish- irodasini erkin bildirishi, davlat va jamiyat boshqaru- vida faol ishtirok etishining asosiy shaklidir. Sodda qilib aytganda, saylov - bu, awalo, erkin tanlash huquqi demakdir. Agar biz saylovni muqobillik asosida o‘tkazmasak, ya’ni, aytaylik, 2 -4 ta nomzod orasidan bittasini tanlab olish huquqiga ega boMmasak, bunday saylovni o‘zi haqiqiy saylov deb bo‘ladimi? Saylov - bu demokratiya degani, demokratiya - bu saylov deganidir. Haqiqatan ham, demokratiyaning hayotda ustuvor bo‘lishi uchun qachon eng qulay imkoniyat paydo bo‘ladi? Aynan xolis, muqobil saylov o‘tkazishda. Ma’lumki, sovet davrida saylovlar shunchaki ras- miyatchilik uchun, nomiga o‘tkazilar edi. Ulaming natijasi, ya’ni, kimlar, qancha ishchi, qancha kolxozchi, qancha ziyoli hokimiyat idoralariga saylanishi oldindan ma’lum edi. Bu zalda o‘tirgan katta yoshdagi insonlar, oqso- qollarimiz yaxshi biladi, saylov byulletenida faqat bitta nomzodning familiyasi bo‘lardi. Holbuki, bitta uchastkadan faqat bitta nomzod qo‘yilib, faqat uning o‘zi saylansa, hech qanday tanlash imkoni, tanlash huquqi bo‘lmasa, savol tug‘iladi - buning nimasi saylov? 105
Afsuski, hayotda demokratiyani turlicha talqin qiladiganlar ham, undan siyosiy maqsadlar yoiida niqob sifatida foydalanadiganlar ham uchrab turadi. 0 ‘zini «demokratiya dohiylari» deb da’vo qiladigan, boshqalami o‘z yo‘rig‘iga yurgizishni istaydiganlar ham bor. Biz rivojlangan demokratik davlatlar tajribasini o‘rganishda davom etamiz, demokratik qadriyatlarga hamisha sodiqmiz. Shuning uchun demokratiya ha- qida gapirganda, biz, awalambor, eng rivojlangan davlatlar qatoriga kirish, eng muhimi, ular qoiga kiritgan yutuqlami o‘zlashtirishni nazarda tutamiz. Inson huquqlarini ta’minlash, har qaysi odam uchun erkin, farovon hayot kechirish imkoniyatlarini yaratish yo‘lida kimki turli yutuqlarga, natijalarga erishgan bo‘lsa, biz ulardan o‘rganishdan charchamaymiz. Download 0.56 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling