Sport bayramlari va musobaqalarini ta’shkil e’tishning nazariy va uslubiy asoslari. (4soat) Reja

 Nazariy tayorgarlik. Jismoniy tarbiya sport tarixi, sport trenirovkasi, sport 
fiziologiyasi, gigienasi, sportda tibbiy nazorat, sport trenirovkasining nazariy 
asoslari bo‘yicha bilimlar shular tarkibiga kiradi. Sportninng taraqqiy etishi bilan 
birga nazariy tayyorgarlikninng roli ham rivojlanib boradi. Sport trenirovkasi 
mexanizmlari, organizm hayot faoliyati va taraqqiyot omillarini chuqur tushunish 
intelektual madaniyatning yuksak darajasi sport yutuqlarining asosiy vositasi va 
omili bo‘lib xizmat qiladi. Nazariy tayyorgarlik shaxsni har tomonlama uyg‘un 
rivojlantirishi bilan bir qatorda sport mashg‘ulotlari bilan ongli va muvaffaqiyatli 
shug‘ullanishni tashkil etadi.
Sportchining umumiy va maxsus tayyorgarligi jarayonlari ko‘p tomonli va o‘ziga 
xos xususiyatlariga ega. Ular o‘zaro muvofiqlikda bo‘ladi. Jismoniy tayyorgarlik 
texnik va taktik tayyorgarlik vazifalarini hal etish uchun asos va sharoitlar yaratadi. 
Shu bilan birga texnik va taktik tayyorgarlik natijalari jismoniy tayyorgarlik 
darajasini baholaydi. Ma’naviy iroda tayyorgarligi sportchilarni sportga, 
mashg‘ulotlarga va musobaqalarga munosabatini shakllantiradi. Nazariy 
tayyorgarlik esa sport bilan shug‘ullanishning zamonaviy uslublarini tahlil qilish 
imkonini beradi.
Tarbiyalashning pedagogik usullari. Axloqiy irodaviy tarbiyada turli xil 
usullarni qo‘llash zarur: tushuntirish shaklida, ishontirish, suhbat va boshqa so‘z 

---

tasiri orqali, ko‘rsatma misollar, amaliy o‘rgatish qo‘llaniladi. So‘z tasiri orqali 
ishontirish usulidan foydalanib, trener axloqiy, kodeks tamoyillarini, sport 
etikasining talablarini tushuntiradi, irodaviy bo‘lishga ishonch hosil qildiradi, 
kollektivga nisbatan, o‘z natijalariga va xatti harakatlariga obektiv qarashga 
o‘rgatadi. Tushuntirish bilan birga rag‘batlantirish, maqtash, koyish, xayfsan berish 
va boshqalar qo‘llaniladi.
Qo‘llab quvvatlash va maqtash, ayniqsa, boshlovchi sportchilari uchun ijobiy tasir 
ko‘rsatadi, o‘z kuchiga ishonchsizlik hissini yengishga yordam beradi. Tajribali 
sportchilar bilan ish olib borganda texnika, taktika va xatti-harakatidagi kamchilik 
va xatolar to‘g‘risida suhbat olib borish maqsadga muvofiqdir. Kuchli sportchilarni 
o‘rinsiz maqtayverishga chek qo‘yish lozim, chunki ularda o‘z kuchiga ortiqcha 
ishonish va o‘ziga qoniqish kabi salbiy hissiyotlar paydo bo‘lishi mumkin. Mantiqiy 
isbotlab berish elementlari katta ahamiyatga ega bo‘ladi. Shaxsiy ko‘rsatishning 
kuchi juda kattadir. Bunda jismoniy tarbiya va sport mutaxasislari, murabbiylar va 
xakamlarga katta javobgarlik yuklatiladi. Murabbiyning obro‘si qanchalik yuqori 
bo‘lsa, uning shaxsi sportchilarga shunchalik katta tasir ko‘rsatadi. Murabbiy har 
tomonlama mukammal, ilmli bo‘lishi, sport mashqulotining turli tuman vosita va 
usullariga yuksak madaniyat, yuksak idrok, qobiliyatga ega bo‘lishi kerak.