Спорт фаолияти психологияси

3.2. Sportda psixologik tayyorgarlikning asosiy yo’nalishlari.
Sportchilar o’zlarining psixologik yo’nalishini bilish bilan birga muayyan sport ko’rsatkichlariga erishish uchun sermaxsul ruhiy faollik holatini vujudga keltirishga odatlanishlari zarur.
Sportlar har qanday sharoitda o’zini-o’zi boshqarish jismoniy faollik va ishchanlik kasb eta bilmog’i kerak.
Sportchilarda ruhiy va jismoniy barqarorlik, chidamlilik kabi sifatlarini vujudga keltirish, ularning chinakam sog’lom yigit-qizlar bo’lishiga erishish zarur.
Ma’lumki, hozirgi paytda O’zbekistonda yuqori malakali sportchilarni tayyorlash uchun barcha shart-sharoit va imkoniyatlar yaratilmoqda. Yoshlar o’rtasida sportning barcha turlariga qiziquvchilar soni kun sayin ortmoqdayu sport kishilarni har tomonlama rivojlantirish, sog’ligini mustahkamlash, mehnat va jangavor faoliyatiga tayyorlashning vosita va uslublaridan biri sifatida O’zbekistonning buyuk davlat bo’lishida xizmat qilmog’i lozim.
Sportchilarni butun jahon yangiliklarni, o’zgarishlarni bilib borishga undagi haqiqatlarni ochishga, insodagi tabiat go’zalligini his qilishga, o’zida yuqori insoniy xislatlarni namoyon qilishga, ichki ruhiy va jismoniy, aqliy imkoniyatlardan samarali foydalanishga odatlantirish lozim. Bu vazifani bajarish o’qituvchilar va murabbiylar zimmasiga tushadi. Bayzi o’quvchi yoshlarda uchraydigan ruhiy faollikning zaifligi, dangasalik, fikrlash qobiliyatining torligi, tashabbussizlik qanday va qaerda paydo bo’ladi?Tabiiyki, bolalikdan ilm-fanga intilish hayotiy zaruratdir. Biroq ayrim xollarda ota-onalar, tarbiyachi va o’qituvchilarning eytiborsizligi natijasida bayzi o’quvchilar o’z faoliyatlarida tabiat va jamiyat sirlarini tushunaolmay turli qiyinchiliklarga duch keladilar. Yoshlar ertalabki umumiy gimnastika mashqlari bilan mustaqil shug’ullanishga odatlanmaganliklari sababli jismoniy, aqliy va ruhiy to’siqlarga duch keladi. Yuksak maynaviy va estetik his-tuyg’ularning yaxshi rivojlanmaganligi ayrim o’quvchi yoshlarning jamoat joylarida o’zini tutishda ham seziladi. Bunday sifatlarning etishmasligi o’quvchilarni giyohvanlikka berilishiga, hatto turli oqimlarga qo’shilib ketishiga sabab bo’ladi.
Hozirgi davrda o’quvchilarning jismoniy faoliyat va sport sohalarini yaxshi o’zlashtira olmasliklari sabablarini o’rganish psixologiya fanining eng muhim muammolaridan biri bo’lib kelmoqda. O’quvchilarda jismoniy va psixologik jihatdan qoloqlikning bir qancha sabablari mavjudligi aniqlangan:
ota-onaning ichkilikka berilishi oqibatida o’quvchi aqlining pastligi, jismoniy jihatdan zaifligi;
yoshlikdan bola tarbiyasiga alohida eytibor berilmaganligi yoki miya va ruhiy asab kasalligiga chalinganligi;
o’quvchining irodasizligi sababli, birorta faoliyat turiga qiziqmasligi.
Bu salbiy holatlar natijasida o’quvchi jismoniy chiniqishda va bilim olishda nochor ahvolga tushib qoladi. O’zi bilan o’zi ovora bo’lib, bunday ahvolga tushib qolgan, ruhiy zaiflikdan qiynalayotgan o’quvchilar bilim olishda yoki jismoniy va ota-onasi jismoniy madaniyat o’qituvchisi tomonidan qo’llab-quvvatlanishi lozim. Bayzi jismoniy madaniyat o’qituvchilari bunday o’quvchini yanada qattiqroq taqib ostiga olishi, yomon baho qo’yishi oqibatida uning jismoniy madaniyat darsiga va sportga bo’lgan qiziqishini mutlaqo pasayib ketishiga sabab bo’ladi.