- Mavzu:Glyukoza katobalizmi va glyukoneogenez.Pentozofosfat yo’lining ahamiyati.Fruktoza va galaktoza almashinuvi.Glyukoza gomeostazi boshqarilishi
- Reja
- 1. Glyukoza katobalizmi va glyukoneogenez haqida ma’lumot
- 2. Fruktoza va galaktoza almashinuvi haqida tushuncha
- 3. Glyukoza gomeostazi boshqarilishi
- Glyukoza (yun. glykys — shirin), uzum shakari, dekstroza — tabiatda koʻp uchraydigan uglevod; geksozalarga, yaʼni uglerod atomlari 6 ta boʻlgan monosaharidlarga kiradi. Rangsiz kristall modda. Mol. m. 180,16. Suyuqlanish temperaturasi 146,5°, suvda yaxshi eriydi, optik faol, kugblangan nurni oʻngga buradi. Viruslardan tortib yuksak oʻsimliklar va umurtqali hayvonlar (jumladan odam)gacha barcha tirik organizmlarning zarur tarkibiy qismi. U barcha organizmlardagi aksari sintez va parchalanish reaksiyalarida qatnashadi. Sanoatda kraxmalni gidrolizlab olinadi. Qandolatchilikda, tibbiyotda ishlatiladi.
- Glyukozaning katabolizmi Glyukoza to‘qimada asosan kislorod ishtirokida hamda kislorodsiz sharoitda parchalanishi mumkin. Buning uchun glyukoza avvalo geksokinaza fermenti ta’sirida, ATF sarflanishi bilan glyukoza-6- fosfatga aylanadi. Faollashgan glyukoza-6-fosfatni taxminan 65% to‘qimada parchalanadi; 30% yog‘ga, 5% esa glikogenga aylanadi. Glyukozaning parchalanishi 3 xil yo‘l bilan yuz beradi: a) aerob (kislorodli) parchalanish; b) anaerob (kislorodsiz) parchalanish; d) pentozofosfat (apotomik) parchalanish.
- Glyukoneogenez Bu deyarli barcha tirik mavjudotlarda, shu jumladan o'simliklar, hayvonlar va har xil turdagi mikroorganizmlarda sodir bo'ladigan metabolik jarayon. U uglevod bo'lmagan uglerod o'z ichiga olgan birikmalar, masalan aminokislotalar, glyukogenlar, glitserol va laktat tarkibidagi glyukoza sintezi yoki hosil bo'lishidan iborat. Bu anabolik bo'lgan uglevod almashinuvining yo'llaridan biridir. U asosan jigarda va ozgina miqdorda odam va hayvonlar buyraklarining korteksida mavjud bo'lgan glyukoza molekulalarini sintez qiladi yoki hosil qiladi.
- Ushbu anabolik jarayon glyukozaning katabolik yo'lining teskari yo'nalishi bo'yicha sodir bo'ladi, glikolizning qaytarilmas nuqtalarida har xil o'ziga xos fermentlarga ega.Glyukoneogenez gipoglikemiyada qon va to'qima glyukoza miqdorini oshirish uchun muhimdir. Bundan tashqari, uzoq muddatli ro'za yoki boshqa noxush holatlarda uglevod konsentratsiyasining pasayishiga to'sqinlik qiladi. Glyukoneogenez uglevod almashinuvining anabolik jarayonlaridan biridir. Uning mexanizmi orqali glyukoza kichik molekulalardan tashkil topgan prekursorlardan yoki substratlardan sintezlanadi.
- Glyukoza glyukogen aminokislotalar va glitserol kabi oqsilli tabiatning oddiy biomolekulalaridan hosil bo'lishi mumkin, ikkinchisi yog 'to'qimalarida triglitseridlarning lipolizidan kelib chiqadi.Laktat shuningdek substrat va ozroq toq zanjirli yog 'kislotalari sifatida ishlaydi.
- Fruktoza (lot. fructus — meva), levuloza, C6H12O6 — shirin taʼmli rangeiz kristall modda. Kdynash temperaturasi 102—104°; suvda eriydi. F. — monosaxarid, koʻpchilik mevalarda, mas, pomidor, olma, asalda (50%) erkin hodda uchraydi; oligo va polisaxaridlar tarkibiga kiradi. F. fosfatlari (fruktoza1,6 difosfat, fruktoza6fosfat) fotosinteztsht qorongʻi fazasida (Kelvin sikli), metabolizm jarayonida (glikoliz, spirtli bijish) va uglevodlar biosintezida hosil boʻladigan oraliq birikmalardir. F. — qimmatli oziq-ovqat mahsuloti, organizmga yaxshi singiydi; mevadan, saxaroza va inulinnn gidrolizlab, shuningdek,
- Glyukozaga ishqor taʼsir ettirib olinadi. F.ning furanoza (tabiiy) shaklidan tashqari ochiq keton va boshqa tautomer shakli ham maʼlum. F. oziqovqat sanoati va tibbiyotda qoʻllanadi. Fruktoza1,6difosfat — shok holatida va yurak kasalliklarida ishlatiladi Galaktoza (serebroza), C6H12O6 — oddiy uglevod, monosaharid; mol. m. 180,16.4-uglerod atomidagi vodorod (H) va gidroksil (OH) guruxlarining molekulada fazoviy joylashuvi bilan glyukozaan farq qiladi. Sut qandi (laktoza)ning tarkibiga kiradi. G. tabiatda keng tarqalgan, erkin holda hamda diva trisaharid holida uchraydi (yana q. Shakar).
Do'stlaringiz bilan baham: |
