Strukturalashgan ma’lumotlar bazasini shakllantirishda produktsion bilimlar bazasini ishlab chiqish algoritmlari

1.3 Bilimlar bazasini rivojlantirishdagi muammolar va tadqiqot savollari
Strukturalashgan ma’lumotlar bazalarini birlashtiradigan keng qamrovli ishlab chiqarish bilimlari bazasini ishlab chiqish turli muammolarni keltirib chiqaradi va bir nechta tadqiqot savollarini tug‘diradi. Ushbu muammolar va tadqiqot savollarini hal qilish bilim bazalarini haqiqiy dunyo ilovalarida muvaffaqiyatli amalga oshirish va ulardan foydalanish uchun juda muhimdir. Ushbu bo‘limda biz bilim bazasini rivojlantirish bilan bog‘liq ba’zi asosiy muammolar va tadqiqot savollarini ko‘rib chiqamiz.
Bilimlar bazasini rivojlantirishdagi muammolar:
a) Bilimlarni o‘zlashtirish: Turli manbalar va shaxslardan bilim olish va ularni bilimlar bazasi uchun mos tuzilgan formatga aylantirish qiyin vazifa bo‘lishi mumkin. Bilimlarni o‘zlashtirish tegishli bilim manbalarini aniqlash, ma’lumotlarni yig‘ish va tartibga solish, uning to‘g‘riligi va haqiqiyligini ta’minlashni o‘z ichiga oladi. Muammo matnli hujjatlar, veb-kontent yoki multimediya kabi tuzilmagan manbalardan bilimlarni samarali tarzda ajratib olish, shuningdek, ularni mavjud tuzilgan ma’lumotlar bazalari bilan integratsiya qilishdan iborat. Bu jarayon murakkab texnikalarni, jumladan, tabiiy tilni qayta ishlash, ma’lumotlarni qazib olish, ma’lumot olish va bilim muhandisligi yondashuvlarini talab qiladi.
Texnik qiyinchiliklarga qo‘shimcha ravishda, bilimlarni o‘zlashtirish, shuningdek, tajriba mavjudligi, bilimlarni aniqlash va bilimlarni tasdiqlash kabi insoniy omillar bilan shug‘ullanishni ham o‘z ichiga oladi. Tadqiqotchilar avtomatlashtirilgan yondashuvlarni insonning davrdagi jarayonlari bilan birlashtirgan metodologiyalarni o‘rganishlari kerak, bu esa mutaxassislarga o‘z sohasi bilimlarini hissa qo‘shish va olingan bilimlarni tasdiqlash imkonini beradi
b) Bilimlarni ifodalash va modellashtirish: bilimlarni taqdim etishning samarali sxemasini ishlab chiqish bilimlar bazasini tashkil qilish va tizimlashtirish uchun zarurdir. Ushbu muammo bilim ichidagi semantika va munosabatlarni ifodalash va qo‘lga kiritish uchun ontologiyalar, bilim grafiklari yoki qoidalarga asoslangan tizimlar kabi tegishli bilimlarni modellashtirish usullarini tanlashni o‘z ichiga oladi. Taqdimot sxemasini tanlash bilimlarni qidirish, xulosa chiqarish va bilim bazasidagi integratsiya jarayonlarining samaradorligiga ta’sir qiladi. Tadqiqotchilar domenga xos bilimlarning murakkabligi va xilma-xilligini hisobga oladigan kengaytiriladigan va moslashuvchan bilim modellarini yaratish usullarini o‘rganishlari kerak.
Bundan tashqari, bilimlarni taqdim etishda bilimning rivojlanish xususiyati va moslashish zarurati hisobga olinishi kerak. Tadqiqotchilar asosiy ma’lumotlardagi o‘zgarishlarni hal qila oladigan va bilimning vaqtinchalik jihatlarini qamrab oladigan dinamik bilimlarni taqdim etish usullarini o‘rganishlari kerak.
c) Bilimlarni integratsiyalashuvi va o‘zaro muvofiqligi: Ko‘p manbalar va ma’lumotlar bazalaridan olingan bilimlarni, shu jumladan tuzilgan va tuzilmagan ma’lumotlarni integratsiyalash muhim muammo tug‘diradi. Bilim bazalari ko‘pincha turli xil sxemalar, lug‘atlar yoki ontologiyalarga ega bo‘lishi mumkin bo‘lgan turli tizimlar, ma’lumotlar formatlari va ma’lumotlar modellaridan ma’lumotlarni birlashtirishi kerak. Turli xil ma’lumotlar formatlari, ontologiyalar yoki sxemalar xaritalari o‘rtasidagi o‘zaro muvofiqlikni ta’minlash ehtiyotkorlik bilan ko‘rib chiqishni talab qiladi. Bilim integratsiyasi semantik heterojenlikni hal qilishni, turli bilim ko‘rinishlarini moslashtirishni va manbalar o‘rtasidagi ziddiyatlarni yoki nomuvofiqliklarni hal qilishni o‘z ichiga oladi. Tadqiqotchilar tuzilgan ma’lumotlar bazalarini bilimlar bazasi bilan uzluksiz integratsiyalashuvini ta’minlash uchun semantik integratsiya, sxemalarni moslashtirish, ma’lumotlarni moslashtirish va bilimlarni birlashtirish usullarini ishlab chiqishlari kerak.
Bundan tashqari, bilim integratsiyasi integratsiya jarayonining kengayishi va samaradorligini ham hisobga olishi kerak. Tadqiqotchilar keng ko‘lamli bilim bazalari va tarqatilgan ma’lumotlar manbalari bilan ishlashga qodir bo‘lgan yondashuvlarni o‘rganishlari kerak, bu esa bilimlarni samarali va real vaqtda integratsiyalashuviga imkon beradi.
d) Bilimlarni saqlash va evolyutsiya: Bilimlar bazalari doimiy texnik xizmat ko‘rsatish va yangilanishlarni talab qiladigan dinamik obyektlardir. Bilimlar bazasini yangilab turish, to‘g‘ri va dolzarb bo‘lib turish uning uzoq muddatli foydali bo‘lishi uchun zarurdir. Bu vazifa yangi bilimlarni aniqlash va kiritish mexanizmlarini ishlab chiqish, oʻzgarishlar va yangilanishlarni boshqarish hamda vaqt oʻtishi bilan bilimlar bazasi sifati va izchilligini taʼminlashni oʻz ichiga oladi. Bundan tashqari, bilim bazalari bilimlar evolyutsiyasi va nasl-nasabini kuzatish uchun versiya yaratish, kuzatish va auditni qo‘llab-quvvatlashi kerak. Tadqiqotchilar bilimlar evolyutsiyasini boshqarish, o‘zgarishlarni aniqlash, ma’lumotlarni tekshirish va bilimlar bazasining ishonchliligi va valyutasini ta’minlash uchun sifatni ta’minlash usullarini o‘rganishlari kerak.
Bilimlarni saqlash, shuningdek, bilimlarning eskirishi muammosini hal qilishni o‘z ichiga oladi. Tadqiqotchilar eskirgan yoki ahamiyatsiz bilimlarni aniqlay oladigan yondashuvlarni tekshirishlari va bilimlarning amal qilish muddati yoki arxivlash mexanizmlarini taqdim etishlari kerak.