Sug‘urta tashkilotlarining faoliyati boshqa turdagi xo‘jalik subyektlari faoliyatidan keskin farq qiladi

2.Sug`urtada risklarni baholovchi tashkilotlar(adjuster,syurveyr,avariya komissari,dispasherlar) va ularning tavsifi.
Sugʻurta bozorida risklarni baholash va tavsiflash sifatida, tarqatilgan sugʻurta xizmatlaridan foydalanadigan mijozlar uchun koʻplab tashkilotlar mavjud. Bu tashkilotlar moliyaviy sugʻayotgan tashkilotlar quyidagilardir:
1. Sugʻurta kompaniyalari: Sugʻurta kompaniyalari, yirik sugʻurta bozori tarkibida risklarni baholash va ularning talqinini amalga oshirishga yordam berish bilan shugʻullanadi. Shu jumladan, turli xil sugʻurta xizmatlarini taklif qilish yordamida sifatli sugʻurta miqdorini ta'minlash va keyingi kundalarda sugʻurtalash jarayonida yordam berish huquqi mavjud.
2. Risk baholovchi konsalting kompaniyalari: Risk baholovchi konsalting kompaniyalari, kundalik sugʻurta faoliyatida tavsiflanuvchi xususiyatlar, talablarni amalga oshirishning yomon natijalari, sugʻurta kompaniyalarining riskni kuzatish va sugʻurta toʻlash miqdorini aniqlash uchun yordam berish bilan shugʻullanadi.
3. Banklar: Banklar, kreditlar va kredit muddatlari boʻyicha risklarni tahlil qilishadi. Banklar, sugʻurta kompaniyalari bilan kombine sugʻurta xizmatlarini ta'minlash huquqiga ega emaslar, ammo ularga sugʻurta xizmatlarini taklif etish mumkin.
4. Risk baholovchi ma'lumotlar va tahlil tashkilotlari: Bu tashkilotlar, sugʻurta bozoridagi yangiliklar va statistik ma'lumotlarga e'tibor beradilar va risk tavsifini aniqlashning yaxshi usullariga ega boʻlish huquqiga ega.
5. Sugʻurta bozorida yangi texnologiyalar yaratuvchi tashkilotlar: Innovatsion texnologiyalarni qoʻllash yordamida, bu tashkilotlar sugʻurta tahminlarini amalga oshirishning yangi usullarini yaratish va qoʻllash bilan shugʻullanadi.
Sugʻurta bozorida risklarni baholash uchun boshqa sohalarga nisbatan maxsodir muammolar koʻp darajada ortiqcha. Shuning uchun bu sohada faoliyat yurituvchi insonlar dastlab biznesning maqsadlari va ttalikroq tushuntirilishi zarur bo'lgan bozordir. Riskni baholash shaxslari sugʻurta kompaniyalarida ishlaydigan murabbiylar, sugʻurta bozorida xizmat ko'rsatuvchi kompaniyalar tizimining mahsulot va xizmatlarini sotadigan maxsulot ishlab chiqaruvchilar bo'lishi mumkin.
Riskni baholash shaxslari asosan riskni tahlil qilish, potentsial xavfni identifikatsiya qilish, xavf darajasi va xavfning hal qilinishi imkoniyatlarini baholash, shartnoma tuzish va sugʻurta polislari yaratish, sugʻurta tushunchasini oʻqitish va yig'ilish boʻlimlarida ishlaydilar.
Baholash shaxslari sugʻurta kompaniyalariga tashkilotlarning moddiy, ardorli, va noma'lumlik risklarini baholashga yordam beruvchi axborotlar va analizlar taqdim etish, sugʻurta tushunchalarini oʻqitish, va tahlil va baholashning moslashtirilishini oʻrganishlari talab qilingan bo'lib, bu xizmatlar tashkilotlar tomonidan xizmat sotib olish orqali taqdim etiladi. Sugʻurta bozorida risklarni baholovchi shaxslar, sugʻurta sohasyaga oʻxshash sohalarda mavjud buladi. Ular sugʻurta xizmatlarini taklif qiluvchi kompaniyalar, sugʻurta xavfsizligda faoliyat yuritadigan tashkilotlar, sugʻurta toʻlovlarini qabul qiladigan tashkilotlar va sugʻurta kompaniyalari boʻlishi mumkin.
Bu shaxslar, sugʻurta xizmatlaridan foydalangan mijozlarning risk darajasini baholash va buni muvofiqlikda bemozorliklarning tashkilini oldindan koʻrish, tahlil qilish va boshqa sugʻurta sharoitlarini aniqlashda muvaffaqiyatli boʻlishlari uchun juda muhimdir.
Sugʻurta bozorida risklarni baholovchi shaxslarning tavsifi, ularning ilmiy, tajribavi va amaliy bilimlari boʻyicha bilim va koʻnikmalarini ifodalaydi. Ular, sugʻurta sohasidagi katta tajribaga ega boʻlishi, tizimlik ravishda fikrlash va faoliyat yuritish, tahlil va natijalarni tasdiqlash, sugʻurta tugʻmalaridagi uning darajasi va oʻzini oʻyib yuritish traditsiyalaridan chiqib, yangi va innovatsion yondashuvlarga qiziqish koʻrsatmasi kerak. Bundan tashqari, sugʻurta bozorida risklarni baholovchi shaxslar, mijozning xususiyatlari, tadbirlari, xizmatlarni yoʻllash va sotish joylari, sugʻurta hisob raqamlari kabi xususiyatlarga koʻra risklarni baholashlari kerak. Shuningdek, ular, sugʻurta kompaniyalari va tashkilotlarining sugʻurta xizmatlaridan foydalanuvchilarning tavsiyalari va shikoyatlari boʻyicha taqdim etadigan maʼlumotlardan foydalangan holda, oʻzlarining rivojlanishini kuzatishlari kerak.
Adjaster sug`urta va o`zaro ta'kidlash tizimida sug`urta mahsulotlariga berilgan zararlar bilan shug`ullanadi. Ushbu sohasidagi ko`proq turdagi jinoyatlar (masalan, qora qimmatbaxo qo`llanmalari, jinoyatchilik) doirasida xizmat ko`rsatadi. Adjasterlar hayvonlar, transport, kasallik va yurish sug`urtalari kabi turdagi turli xil sug`urtalarning zararlarini baholash va mablag`larni tasdiqlashda xizmat berishi mumkin. Ular mablag`larni tasdiqlash va zararlarni baholashda faqat siyosat korxonalariga xizmat qilish shartnomalarining talablari bilan amalga oshadi, lekin shartno mavjud emaslik hollari uchun xizmat ko`rsatishlari ham mumkin. Keyingi ishlar adjasterlar tomonidan baholangan mablag`larni haydash, sug`urtani ko`ra-siga ma'lumot olish va xavf keyingi qayd etilgan holatda sug`urta toifalari yordamida sug`urta qilishga yo`naltiriladi. Majburiyatlari panoramani to`ldirish, zararlaring kuchli munosabatda baholanishi, ishora va muddatlarni kuzatish, xususiy yurisdiksiya maydonlari bilan ishlash va shoshilinch va tayanch xizmatlar ko`rsatishdan iborat bo`ladi.
Sugʻurta qulayligi oʻzini hech qachon hisobga olgan holda oʻzaro taʼsirli risklarni kamaytirish, shaxsiy tashvishlar vayoqlar sxemalariga oid koʻp yoʻnalishli xizmatlar orkali taʼminlashdan iborat. Surveyor (syurveyr) esa Sugʻurta tashkilotlarining riskni baholash va tasdiqlash boʻyicha xizmat koʻrsatuvchilar. Ular haqida tushuncha bering:
Surveyor, sugʻurta qiluvchi tashkilotning xizmatlari bilan amal qilish imkoniyatidan oldin sifatli diagnostik va tashxislovchi xizmat koʻrsatishlari amalga oshirishlari majburligidir.
Surveyor, sugʻurta polisining mazmuni toʻgʻrisida bilishiga ega boʻlishi, xabar berishlari, mavzuni yuzaga keltirish va polisdagi muhim momentlardan bazilari haqida fikrlari boʻlishi kerak.
Surveyor, qattiq sxematik, rasmiy va tulov shartlariga amal qilishni yaxshi bilishi kerak.
Surveyor, dalolatnoma, sugʻurta toʻlovlari va sugʻurta shartlari toʻgʻrisida mijoz bilan muloqot qilish ularni maʼlumotimizga qoʻshadi.
Surveyor, sugʻurta polislari va shaxsiy xavfsizlik islomiy hukm va razilarni yaxshi bilish koʻrinishidagi taʼlimni koʻzdan kechirmagan holda ish faoliyatini amalga oshirishi kerak.
Summa (summarum) - syurveyrning vazifalari sugʻurta polisini tasdiqlash, sugʻurta tashkilotining riskni ni meʼyori va sugʻurta toʻlovlari toʻgʻrisida.
Mening fikrimcha,bu chora-tadbirlarga amal qilmasa, sug'urta tashkilotlarining va xizmat ko'rsatuvchilarning muvaffaqiyatsizligi va mijozlar uchun kelajakda zararlarni kuzatish riski oshirishiga olib kelishi mumkin. Syurveyr tashkilotning riskini baholash va munosabat yaratishda katta ahamiyatga egadir, bu esa sug'urta tashkilotlarining mukofotlari va to'lovlari bilan birgalikda mijozlarga qulay xizmat ko'rsatish va tashvishlarini taminlashga yordam beradi.

Avariya komissari, avtomobil haydovchi va sugʻurta tashkiloti oʻrtasidagi munosabatlarni yaxshi oʻrganishi va bajaradi. Ular aksariyatida Sugʻurta tashkilotlari tomonidan ishga-tushiriladi. Ularning vazifalari va majburiyatlari quyidagilardir:

1. Avariyadorliklik xulosalar chiqishini tushunish: Avariyalar qiymatli sugʻurta operatsiyalariga ega boʻlgandan, avariya komissari avtomobil haydovchi bilan muloqot qiladi va avariyalarning toʻgʻrisida xabar olish va muhim boʻlgan ma'lumotlarni toʻplab oladi.
2. Avariya yeri va xabarlashtiirish: Avariya yeri bilan tanishish, aksariyatida rasmiy protokollar tuzish, sigaretlar chiqarish, yomon xabarlarni oldini olish, shaxsiyligini himoya qilish va sugʻurta tashkilotiga ma'lumot berish kabi vazifalarni bajarish.
3. Sugʻurta tashkiloti va haydovchi orasidagi munosabatlarni tuzish: Aksariyatida avariya komissari sugʻurta tashkiloti va haydovchi orasida munosabat yaratish uchun rad etadi. Bu munosabatlar haydovchi va komissariyda ruxsatnoma yoki yaxshi koʻngilla qilish bilan izoxlangan boʻlishi kerak.
4. Tahmin qilish: Avariya komissari avtomobildan kelajakda shaxsiy sugʻurta toʻlovini hisoblash uchun sugʻurta tashkilotining avariyalarni tahlil qilishiga yordam berishi kerak.
5. Protokollar tuzish: Aksariyatida avariya komissari avariya tufayli chiqadigan qonunlar va qoidalar boʻyicha protokol tuzadi. Bu protokol dasturiy hukmda xizmat qilishi va ayrim oʻzlarning sugʻurta toʻlovlarini qabul qilishida yordam berish uchun kerakli ma'lumotlarni oʻz ichiga oladi.
Mening fikrimcha, avariya komissari aksariyatida sugʻurta tashkilotlarining xizmatlari uchun ish yuritadi, katta yoki kichik avariyalarni yechish va haydovchilar bilan avtotransport munosabatlari yaratishda mavjud. Ular protokollar tuzish va avariyalarning sugʻurta toʻlovlari boʻyicha bir qator xizmatlarni amalga oshirishlari majburligidirlar.

Dispetcher, bir anyiq yo’nalishda transportni yoki moliyaviy resurslarni boshqarish uchun mas’ul shaxsdir. Uning vazifasi va majburiyatlari quyidagilardan iborat bo’lishi mumkin:

1. Yo'l va transport yuklarini boshqarish: Dispetcher to'xtatish, yo'l tarqatish yoki boshqa narsalarga asoslanib, avtomobillarni yo’l qilingan marotabadlarda joylashtirishga qaror qabul qila oladi.
2. Transport tezligini va xarajatlarni boshqarish: Dispetcher to’xtab turishi lozim bo’lgan avtomobillarni ochiq kattalar, shahar ichidagi semaforlar, yuk avtomoabilining shamol tezligi va boshqa qoidalarga muvofiqligini ta’minlash uchun transport tezligini va xarajatlarni boshqaradi.
3. Ishga kiruvchi zaruratlarni ta’minlash: Dispetcher etiboriga ishga kiruvchi iloji bor zaruratlar ro‘y beradi.
4. Transport tezyiqini boshqarish: Yollarda transport tezyigi yoki yo'lning kam tarqalgan joyida Dispetcher to’xtash texnikasi yoki yo'llarni izlash xizmatidan foydalanadi.
5. Yo’l harakatini nazorat qilish: Dispetcher yo'l harakatini nazorat qiladi va yo'l oxiri uchun yuk transportlariga kura olgan o'zgarishlarni aniqlovchi ma’lumotlar ko'rsatadi.
6. Ta’lim va ko’rsatkichlarga xizmat ko‘rsatish: Dispetcher ta'lim va ko'rsatkichlarga transport yoki ko'rsatkichlar xizmati to'g'risida ma'lumot beradi.
7. Xodimlar jadvalini tuzish: Dispetcher avtomobillarni va xodimlarni joriy solish jadvalini tuzadi.
8. Uning jihozlarini, xizmat qilish sharoitlarini aniqlash: Dispetcher transportini xavfsiz saqlash uchun, misol uchun, yuklar va miqdorni, qulayliklarni, mashrut, tezligi va foydalanishni aniqlashga va shartlarni aniqlashga harakat qiladi.
9. Yo'nalishlar rejasini tuzish: Dispetcher transporti bir joydan boshqa joyga yuborish uchun yo'nalishlar rejasini tuzadi va transport yo'nalish rejasiga muvofiq harakat qiladi.
10. Transportni to’xtatish va yo’qotishni ta’minlash: Dispetcher transportni to'xtatish va yo‘qotishni ta’minlash uchun yo'l harakatini binoan to'rtinchi tikri sifatida nazorat qiladi.
11. Yo'l xavf va tahmin etilgan kelishuvlarga to'g'ri kelishilganligini aniqlash: Dispetcher yollarda bo'laklashgan transportlar soni va kelishilgan muddatlarni nazorat qiladi va maxsus rejalar va boshqa ko'rsatkichlarning yo'l oxirida transportni olishiga yordam beradi.
12. Transport qabul qilish va amaliyotlarni rejalashtirish: Dispetcher transportni qabul qilish va amaliyotlarni rejalashtirish uchun kompyuterni va boshqa qurilmalarni ishlatadi va transportning yuklarini ko'chirish va unga xizmatni ko'rsatishni boshqaradi.
Mening fikrimcha,barcha majburiyatlari hamkorlik va samarali ishlash, sug'urta mamuriyatini bajarish, mavjud imkoniyatlarni aniqlash va xavfsizlikni ta'minlashga yo'l qo'yadi.
Aktuariy, sugʻurtalash kompaniyalari va moliyaviy muassasalar uchun risk analizi va mukofotlarini tayinlashga yordam berishning matematik qaror qabul qilish va statistikali usullari bilishga tegishli xalqaro mutaxassisdir. Uning vazifalari va majburiyatlari quyidagilardan iborat bo'lishi mumkin:
1. Risk analizi va mukofotlarni tayinlashni boshqarish: Aktuariy bir sug'urta mukofoti tizimining amalga oshirilishi uchun risk analizi va mukofot tizimini tayinlashning matematik qarorlarini qabul qiladi.
2. Sugʻurta qobiliyatini qiymatlash: Aktuariy sugʻurta qobiliyatini va muammo sharhi tahlilini olib boradi, moliyaviy hisobotlar tayyorlash uchun zaruriy ma’lumotlarni topib chiqadi.
3. Moliyaviy haqida hisobot tayyorlash: Aktuariy ma'lum statistikani, risklarni va bajarilgan mukofotlar haqida haqiqiy izohlar tayyorlashga qodir.
4.Sugʻurta kompaniyalari strategiyasini tuzish: Aktuariy, sugʻurta kompaniyasi strategiyasi tuzish, risklarni boshqarish, muvofiqlashgan mukofotlarni tayinlash va afzal ko'rsatkichlarga erishishning yo'llari haqida bildirish tashkilot qiladi.
5. Tarixiy ma'lumotlar bilan ishlash: Aktuariy moliyaviy tarixiy ma'lumotlarni sharhlash, muqobil nazorat va o'z ko'rsatkichlarini tahlil qilish, sugʻurtalash modellari tayyorlash va mukofotli tizimlarni yaratishni qo'lda tutish uchun odatda ish qiladi.
6. Informatsionni to'plash uchun ma’lumotlar ishlab chiqish: Aktuariy kompaniya haqida hamda qamroqligi bilan yuritiladigan kuchli ma’lumotlarni to'plash va ayrim muammo va xavfli sifatidagi sohalarga aloqador ma'lumotlar to'plashi uchun virologik o'zgarishlarni bajarishga yordam beradi.
7. Yangilanish professional doirasini o'rganish: Aktuariy uzluksiz yangilanayotgan muammolarga yondashadi va ma'lumotlar to'plash, hisob-kitoblarni tuzish va risklar haqidagi yangilanishlar bilan tanishishga harakat qiladi.
8. Qonuniy talablar va sug'urta kompaniyalari tomonidan ishlatiladigan standartlarga riayat qilish: Aktuariy o'zining amaliyotida sug'urta kompaniyalari tomonidan ko'rsatilgan standartlarga riayat qilar va qonuniy talablarga to'liq muvofiqligini ta'minlaydi.
9. Moliyaviy riskni tahlil qilish: Aktuariy to'liq o'rganilgan va tahlil qilingan moliyaviy risklar va sharoitlar bo'yicha yalmaydi, lekin bu ma'lumotlarni qamrab olgan holda sug'urta mahsulotlarini sotish uchun zaruriydir.
10. Kompyuterning ta'limi va tuzilishi: Aktuariy MATLAB, SAS, R va boshqa dasturlar kabi xususiy kompyuter dasturlarini xususiy to'plamlari bilan tushunchalarni tuzish va tahlil qilish uchun kutibhokizdirishini o'rganadi va tushunadi.
11. Xususiy tahlil qiymatlarini qayta belgilash: Aktuariy kemala qarshi to'qish qiymati kabi tahlil qiymatlarini qayta belgilash uchun talabalarni harakat qilishga xususiy e'tibor qaratadi.
12. Maqsadga mos keladigan ko'rsatkichni yaratish: Aktuariy o'zining qaror-qabul qilish va statistikali usullaridan foydalanib, moliyaviy risunoklar va musobaqalarni bashorat qilish uchun maqsadga mos keladigan ko'rsatkichni yaratish uchun ishlab chiqilgan modellar va to'plamlar tuzish maqsadida faoliyat ko'rsatadi.
Anderrayter, odatda o'z birliklarini belgilangan yo'nalishlar bo'yicha boshqarish uchun xizmat qiladigan shaxslardir. Uning vazifalari va majburiyatlari quyidagilardan iborat bo'lishi mumkin:
1. Biznes va strategik rivojlantiruvchilarga xizmat ko'rsatish: Anderrayterlar undagi tushunchalar va usullar bilan biznes va strategik rivojlantiruvchilarga xizmat ko'rsatish uchun tavsiyalarni topshirish uchun yaxshi tayyorlashadi.
2. O'z sohasida va korxonalarning xodimlaridan olingan ma’lumotlarni tahlil qilish: Anderrayterlar foydalanuvchilarning korxonalarning ish jarayonlariga aloqador ma'lumotlarni qo'llab-quvvatlaydi, biznes jarayonlarini va korxonalarning ma'lumotlarini tahlil qiladi.
3. Branding va Marketing: Anderrayterlar yagona korxonalarni yuqori darajali brendga o'zgartirishga yordam berishadi. Ular hamma narsaga aloqador marketing strategiyalarining yaratilishiga yordam beradi.
4. Stratejik qarorlar olishda qo'llanma tayyorlash: Anderrayterlar qaror qabul qilish uchun har qanday ma'lumotlarni tahlil qilishga tavsiya berishadi.
5. Xisob-kitoblarni tahlil etish: Anderrayterlar korxonalarning moliyaviy ko'rsatkichi va xodimlariga mahsus xisob-kitoblarni tahlil qilishi kerak.
6. Ko'rsatkichlar monitoringi: Anderrayterlar korxonalarning ko'rsatkichlarini monitor qilish uchun bir nechta statistikali usullardan foydalanishadi.

7. Korxonalning tahlili va risklarning yoki qiyinchiliklarning sharhini tuzish: Anderrayterlar korxonal yoki biznes tahliliga aloqador mahsulotlarni yaratish va moliyaviy turmush tarzi risklarini belgilashda ham yordam beradi.

Sug'urtada risklarni aniqlash qiyinchiliklari quyidagilar bo'lishi mumkin:
1. Sovg'oq, aniqlanmagan yoki kam aniqlangan risklar: Bunday risklar, sug'urta polisiga yozilmagan yoki kam yozilgan, bu yo'llari bilan sug'urta sotuvchisining kambag'allikka kirishiga sabab bo'ladi.

2. Mahsulot yoki xizmatning sug'urta shartnomasida kam bolishi: Agar sug'urta sotuvchisi mahsulot yoki xizmat sifatidan ishonchsiz bo'lsa, bu mahsulot yoki xizmatning sug'urta shartnomasi asosida sug'urtalanasining to'lanishi xam kuza-boshliq uchun kamroq bo'lishi mumkin.

3. Bajarilish risklari: Sifatli sug'urta uchun, sug'urta sotuvchisi tomonidan aniqlangan va sug'urta polisida ko'rsatilgan mahsulot yoki xizmatlarning bajarilish risklari ko'payishiga sabab bo'ladi.
4. Taklif etilgan sug'urtalashga izoh qilinishi: Sug'urta sotuvchisi tomonidan taklif qilingan sug'urtalash xizmatlariga tegishli kapitalni yoki xizmatlarni tushuntirish qiyin bo'lishi mumkin, shuningdek sug'urtalash polisi shartlarini tushuntirish.
5. Mashinalarning sug'urta qilinishi: Mashinalar uchun sug'urtalashni tanlash qiyin bo'lishi mumkin, chunki mashinasini sug'urtalash davlatlarning xizmatlariga surov bolishi mumkin.