Suv omborlarida bug’lanish va infiltratsiya jarayonlarini gat muhitida kuzatish va hisoblash

Suv omborining bug'lanish tezligiga bir qancha omillar ta'sir qiladi:
Sirt maydoni: suv havzalarining katta sirt maydonlari ko'proq suv molekulalarining havoga ta'sir qilishiga imkon beradi, natijada bug'lanish kuchayadi.
Namlik: Havoda mavjud bo'lgan suv bug'ining miqdori bug'lanish tezligiga ta'sir qiladi. Pastroq namlik darajasi suv yuzasi va havo o'rtasida bug' bosimining katta farqini keltirib chiqaradi, bu esa tezroq bug'lanishni osonlashtiradi.
Shamol tezligi: Yuqori shamol tezligi suv yuzasi yaqinidagi suv bug'ini olib tashlash va uni quruq havo bilan almashtirish orqali bug'lanishni kuchaytiradi, bug' bosimining katta farqini saqlaydi va bug'lanish tezligini oshiradi.
Havo bosimi: Atmosfera bosimining o'zgarishi suvning qaynash nuqtasiga ta'sir qiladi, bu bug'lanish tezligiga ta'sir qilishi mumkin. Biroq, ko'pgina amaliy maqsadlar uchun havo bosimi suv havzalaridan bug'lanishga minimal to'g'ridan-to'g'ri ta'sir qiladi.
Suv sifati: Suvdagi erigan tuzlar yoki ifloslantiruvchi moddalar kabi aralashmalar bug'lanish tezligiga ta'sir qilishi mumkin. Nopoklarning yuqori konsentratsiyasi suvning qaynash nuqtasini oshirish yoki suv bug'ining chiqishiga to'sqinlik qiluvchi sirt plyonkasini yaratish orqali bug'lanishni kamaytirishi mumkin.
Shuni ta'kidlash kerakki, bug'lanish tabiiy jarayon va Yerdagi suv aylanishining muhim tarkibiy qismidir. Biroq, suv havzalaridan haddan tashqari bug'lanish suv tanqisligiga olib kelishi va inson iste'moli, qishloq xo'jaligi va boshqa maqsadlar uchun suv mavjudligiga ta'sir qilishi mumkin. Shu sababli, suv xo‘jaligi organlari suv havzalaridan suv yo‘qotilishini kamaytirish strategiyalarini rejalashtirish va amalga oshirishda bug‘lanish tezligini hisobga olishlari juda muhim, masalan, bug‘lanishni kamaytirish uchun qopqoqlar, shamol to‘siqlari yoki boshqa usullardan foydalanish.
Havzasida suv omborlari inventarini shakllantirish uchta asosiy bosqichni o'z ichiga oladi.
Suv omborlari joylarini aniqlash. Bunga erishish uchun biz Google Earth tasvirlarida Tarim havzasining drenaj tarmoqlarini qopladik va keyin suv omborlarini drenaj tarmoqlari bilan birga vizual tarzda aniqlanadi.
Landsat tasviriga asoslanib, havzadagi suv omborlarining hajmini xaritaga tushiriladi va suv omborlari o'rnini maksimal suv havzasi bilan birlashtiriladi, bu suv ombori yuzasidagi o'zgarishlarni to'liq o'rganish uchun yetarli bo'lgan 100 m buferni yaratish kerakk. Masalan, 1990–2020 yillarda havzai hududi.
Suv omborlari qachon qurilganini va/yoki qurib qolganini aniqlash. Landsat asosidagi buzilish va tiklanish tendentsiyalarini aniqlash (Landtrendr) - bu suv omboridagi keskin o'zgarishlarni aniqlash uchun vaqtinchalik segmentatsiya algoritmi.
Landtrend usuli yordamida yillik intervalli NDWI vaqt seriyalari butun tadqiqot davrida bitta pikselning NDWI qiymatining o'zgarish xususiyatlarini olish uchun segmentlanadi, o'rnatiladi va tekislanadi. Ushbu algoritm NDWI buzilishining yilini, davomiyligini va amplitudasini samarali kuzatishi mumkin. Natijalarni tekshirish uchun Google Earth tarixiy tasvirlarining foydalanish mumkin, shundan so'ng suv omborlarining paydo bo'lish/yo'q bo'lib ketish vaqti aniqlash mumkin bo’ladi. Landtrend algoritmi Landsat tasvirlari asosida hisoblanganligi sababli, tegishli vaqtlarni aniqlash uchun biz faqat 1990 yildan 2020 yilgacha havzada tasvir sifati yaxshi bo‘lgan davrni tanlash kerak. Shuning uchun faqat 1990-2020 yillar oralig'ida sodir bo'lgan suv omborlarining paydo bo'lishi va qurishi aniqlash mumkin bo’ladi.
O'zgartirilgan normallashtirilgan farqli suv indeksini (MNDWI), normallashtirilgan farq o'simliklar indeksini (NDVI) va kengaytirilgan o'simliklar indeksini (EVI) birlashtirish individual indekslarni ishlatishdan ko'ra chegaralarni aniqlashda taklif qilinadi. Shunga ko'ra, MNDWI, NDVI va EVI kombinatsiyasidan foydalangan holda tenglamalarda ko'rsatilganidek, yer usti suvlari maydonlarini ishlab chiqish uchun ishlatiladi.