Suvning ion ko‘paytmasi va vodorod ko‘rsatkich pH ning jarayonlardagi ahamiyati. Kationlararo, anionlararo va kation-anionlararo gidroliz jarayonlari. Texnologik jarayonlarda gidrolizning ahamiyati

Suvning ion ko‘paytmasi va vodorod ko‘rsatkich pH ning jarayonlardagi ahamiyati. Kationlararo, anionlararo va kation-anionlararo gidroliz jarayonlari. Texnologik jarayonlarda gidrolizning ahamiyati.
9.13. Suvning ion ko’paytmasi. Vodorod ko’rsatkich

Suv kuchsiz elektrolit bo’lganligi uchun juda kam dissotsilanadi:

H₂O ↔ H⁺ + OH^-
Suvning dissotsiyalanish konstantasi 25⁰C da

Bu yerda [H₂O] suvning dissotsilanmagan molekulalari konsentratsiyasi bo’lib, uning miqdori 1 l suv uchun
mol
ga teng.
1000 ml (55,56 mol) suvdagi ionlarning konsentratsiyalarini hisoblasak,
1,8 ∙ 10^-16 ∙ 55,56 = [H⁺] ∙ [OH^-] = 10^-14; 10^-14 = K_suv bu suvning ion ko’paytmasi deyiladi.
Suvning dissotsiyalanishi endotermik jarayon bo’lganligi uchun temperatura ortishi bilan dissotsiyalanish kuchayadi va K_suv oshadi.
Toza suvda [H⁺] va [OH^-] o’zaro teng bo’lib, 10^-7 mol/l ni tashkil etadi: [H⁺] = [OH^-] = 10^-7 mol; kislotali eritmalarda > 10^-7 mol/l; ishqoriy eritmalarda esa < 10^-7 mol/l bo’ladi .
[H⁺] va [OH^-] o’rniga ularning manfiy ishora bilan olingan o’nli logarifmini ishlatish qulay ya’ni pH = - lg[H⁺]; pOH = - lg[OH^-]. Suv uchun 25⁰C da pH = - lg10^7- = 7; pOH = - lg10^7- = 7 bo’ladi. Demak, neytral muhitda pH = pOH = 7 bo’ladi. Ularning yig’indisi esa pH + pOH = 14. Kislotali eritmalarda pH <7; neytral eritmalarda pH = 0; ishqoriy eritmalarda pH > 7 bo’ladi. pH qiymati 7 dan qancha ko’p kichik bo’lsa, eritmaning kislotaligi shuncha yuqori bo’ladi.

pH qiymatni aniqlashning bir necha usullari mavjud.Elektrolitlar suvli eritmalarining pH qiymatini aniqlash uchun ko’p hollarda indikatorlar ishlatiladi.
Eritmaning muhitiga (pH qiymatiga) bog’liq holda o’zlarining ranglarini qaytar o’zgartiradigan moddalar indikatorlar deyiladi. Amaliyotda lakmus, fenolftalein va metiloranjlar indikator sifatida ko’proq ishlatiladi. Ular pH ning kichik oraliqlarida ranglarini o’zgartirishadi: Lakmus pH qiymatining 5÷8, metiloranj 3,1÷ 4,4 va fenolftalein 8,2 ÷ 10 .
Indikatorlar rangining o’zgarishi quyidagi sxemada keltirilgan: