Suyuqlik muvozanatdagi harakati, ularning asosiy qonuniyatlari

25.8-rasm. Elaksimon tarelkali absorber:
a — kolonnaning tuzilishi; b — tarelkaning ishlash prinsipi;
1 — qobiq; 2 — tarelka; 3 — quyilish quvuri; 4 — stakan.
holida qalpoqchalarning teshigi bo’ylab taqsimlanadi (25.9- rasm). Qalpoqchalarning teshiklari tishli bo’ladi va ular uchburchaklik tochg`ri burchak shaklida tayyorlanadi. Keyin esa gaz quyish qurilmasi orqali bir tarelkadan ikkinchi tarelkaga quyilayotgan suyuqlik qatlamidan o’tadi.
Suyuq qatlamlardagi harakat davomida ba`zi mayda oqimchalarning bir qismi bo’linib ketadi, gaz esa suyuqlikda pufakchalar holida taqsimlanadi. Qalpoqchali tarelkalardagi gaz ko’piklari va pufakchalarning hosil bo’lish samaradorligi gaz harakatining tezligiga va qalpoqchalarning suyuqlikka tushirilgan balandligining o’lchamiga bog`liq.

25.9-rasm. Qalpoqchali tarelkaning ishlash prinsipi: 1 — tarelka;
2 — gaz patrubkasi; 3 — qalpoqchalar; 4 — quyilish quvurlari.
Qalpoqchali tarelkalar gaz va suyuqlikning sarfi katta bo’lganda ham barqaror ishlaydi. Kamchiliklari: tuzilishi murakkab, gidravlik qarshiligi katta, tozalash qiyin, narxi qimmat, berilayotgan gaz miqdori kam bo’lganda yomon ish­laydi.
Plastinali tarelkalarda boshqa konstruksiyali tarelkalarga nisbatan suyuqlik dispers, ya’ni tarqaluvchi fazada bo’lib, gaz esa yaxlit holda bo’ladi. Gaz Plastinali tarelkalarda fazalar bir tomonlama yo’nalishda harakat qiladi Har bir pog’ona tochg`ri yo’nalishda ishlagani uchun gaz va suyuq­likning sarfini birdan oshirish mumkin. Plastinali tarelkali kolonnada suyuq­lik yuqorigi tarelkadan gidravlik zatvorga tushib, quyish tochsiqlari orqali qiya shaklda joylashgan qator plastinalardan tashqil topgan tarelkaga tushadi. Tarelkaga tushgan su­yuqlik qiya plastinalardan tashqil topgan plastinalarning birinchi teshigiga kirishi zahoti teshikdan katta tezlikda kelayotgan gaz bilan tochqnashadi (uzun chiziq).
Plastinalarning qiyalik burchagi kichik bo’lgani (10-15°) uchun kirayotgan gaz tarelka tekisligiga nisbatan bir oz parellel bo’ladi. Natijada suyuqlik siqiladi va gaz oqimida suyuqlik mayda tomchilarga yoyilib, tarelka bo’yicha keyingi teshiklarga otiladi va suyuqlik bilan gazning tochqnashishi yana takrorlanadi. Bunda suyuqlik katta tezlikda tarelka bo’ylab quyish tochsiqlaridan chuqurchasiga bilan suyuqlik tomchi va ko’piklar sirtida tochqnashadi. Tarelkadagi gaz-suyuqlik (dispers) fazalardagi gidrodinamik rejim tomchi va ko’pik holida bo’ladi. Plastinali tarelkalarning gidravlik qarshiligi kam, uni tayyorlash uchun kam metall sarflanadi, loyqalangan suyuqliklarda ham yaxshi ishlashi mumkin. Bu tarelkalarda kolonna balandligi bo’ylab gaz bilan suyuqlikning aralashishi natijasida modda almashinishining harakatlantiruvchi kuchi ko’p bo’ladi. Plastinali tarelkalarning kamchiliklari: tarelkaga issiqlik berish va hosil bo’lgan issiqlikni olib ketish qiyin, suyuqlikning sarfi kam bo’lgani sababli, uning ish samaradorligi kam. Shuning uchun hozirgi vaqtda sanoatning ko’p tarmoqlarida suyuqlik bilan gazning yo’nalishi bir xil bo’lgan maxsus konstruksiyali tarelkalar kengroq qo’llanilmoqda. Sanoatda nasadkali kolonnalarning eng ko’p ishlatilishidan qatchiy nazar, mutaxassis olimlar tarelkali kontakt qurilmalarning samaradorligini oshirish borasida doimo izlanishlar olib borishmoqda. Jumladan, “Glitch” firmasi tomonidan yuqori samarali Nay tarelkalari taklif etildi. Bu tarelkalar tuzilishi va ishlash prinsipiga ko’ra g`alvirsimon yoki klapanli tarelkalarga ochxshab ketadi. Nay tarelkasining sxemasi 25.10-rasmda ko’rsatilgan. Ushbu tarelkalar su­yuqlik va bug` fazalarining kontaktini yaxshilash maqsadida perfbrasiya qilingan plastinalar bilan tachminlangan. Suyuqlikning har bir yuqorigi tarelkadan pastki tarelkaga oqib tushishi uchun quyilish chochntaklari ko’zda tutilgan. Bulardan tashqari, quyilish chochntaklari zonasida qochshimcha teshikchalar qilingan bo’lib, natijada bug`-suyuqlikning kontakt yuzasi ko’paytirilgan.