Suyuqliklar haqida tushuncha Reja: Suyuqlik to’g’risida asosiy tushunchalar Suyuqliklarga ta‘sir qiluvchi kuchlar Suyuqliklarning fizik xossalari Suyuqliklardagi ishqalanish kuchi. Nyuton qonuni. Qovushqoqlik Gazlarning suyuqliklarda

 bunda ∆V=V-Vc qizdirilgandan keyingi va boshlang’ich hajmlar farqi; ∆t=t-to- temperaturalar farqi

 

• Birlik hajmdagi suyuqlikning bosimini bir birlikka oshirganda kamaygan miqdori hajmiy siqilish koeffisienti deyiladi va u quyidagi formula bilan hisoblanadi:
•  bunda Δр=р–р0 - o’zgargan va boshlang’ich bosimlar farqi; ham kabi juda kichik miqdor bo’lib, suv uchun 200C da , (MN-meganyuton 106n≈10at), mineral moylar uchun = 6 ∙ 10-4 m2/MN; shuning uchun ham ko’p hollarda siqilish hisobga olinmaydi.
• 4.Suyuqliklardagi ishqalanish kuchi. Nyuton qonuni. Qovushqoqlik.
•  
•  

•  
•  

• Suyuqlik sirtiga qo’yilgan plastinka F kuch ta‘sirida u tezlik olsa, u bilan yonma–yon turgan zarrachalar ham u tezlikka ega bo’ladi. Ma‘lumki suyuqlikning pastki qatlami harakasiz turadi. Harakat ixtiyoriy qatlamga uning ustida turgan boshqa qatlam zarralari orqali uzatiladi. Bu harakat suyuqlik qatlamlarining deformasiyalanishiga olib keladi. Agar suyuqlik ichida pastki sirti idishning harakasiz devoridan y1 masofada, ustki sirti esa y2 masofada bo’lgan qatlamni ko’z oldimizga keltirsak, yuqorida aytilgan sabablarga asosan uning pastki sirtida tezlik u1, yuqori sirtida esa u2 bo’ladi. Shunday qilib olingan qatlamning qalinligi Δy = y2 – y1 bo’yicha suyuqlik tezligi (u2 – u1) Δu miqdorga o’zgaradi, ya‘ni qatlamning

• yuqorigi sirti pastki sirtiga nisbatan siljib qoladi va qatlam 2.1–rasmda ko’rsatilgandek deformasiyalanadi. Siljish burchagini α–deb belgilasak siljish kattaligi bo’ladi. Qatlam qalinligini cheksiz kichraytirib differensial belgilashga o’sak, u holda yuqoridagi nisbat tezlik gradienti ni beradi.
• Shunday qilib, suyuqlikdagi ichki ishqalanish kuchi tezlik gradientiga bog’liq ekanligini tushunish mumkin.
• 1986 yil I.Nyuton ana shu bog’lanishni chiziqli bog’lanishdan iborat degan gipotezani oldinga suradi. Bu gipotezaga asosan qatlamlari orasidagi ishqalanish kuchi F qatlamlarining tegib turgan sirti (S) ga va tezlik gradientiga to’g’ri proporsionalsuyuqlikning ikki harakatlanuvchi

•  
• 5.Gazlarning suyuqliklarda erishi. Kavitasiya hodisasi
•  
• Tabiatda va texnikada suyuqlik tarkibida oz miqdorda erigan gazlar uchraydi. Bosim ortishi yoki harorat kamayishi bilan erigan gazlar miqdori ortadi va aksincha, bosim kamayganda va harorat oshganda ularning miqdori kamayadi. Shuning uchun bosim kamayishi yoki harorat ortishi bilan suyuqlik tarkibidagi erigan gazlarning bir qismi ajralib chiqib, pufakchalar hosil qiladi, ya‘ni bu holat suyuqliklarning tutash muhitga ta‘luqli qonunlarini o’z kuchin yo’qotishiga olib keladi. Bu hodisa kavitasiya hodisasi deb ataladi. Erigan gazlar o’rnida paydo bo’lgan bo’shliqqa suyuqlik zarralari intiladi va bo’shliq keskin yopiladi. Bu esa gidravlik zarbani vujudga keltiradi.
• Bunday gidravlik zarba va uni vujudga keltirgan kavitasiya hodisasi truba devorlari va mashinalarning suyuqlik harakat qiluvchi qismlarning bo’zilishiga olib keladi.