T. C. Fatih sultan mehmet vakif üNİversitesi LİsansüSTÜ EĞİTİm enstiTÜSÜ tarih anabiLİM DALI tarih programi yüksek lisans tezi

Dulkadiroğulları ve Mısır Seferi Menzilnameleri) ve Haydar Çelebi Ruznamesi: Transkripsiyon 
ve Değerlendirme, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek 
Lisans Tezi, Tokat, 2014, s. 140. Hakkında tafsilatlı bilgiye sahip olunmayan Haydar Çelebi’nin divan 
katipliği ve defterdarlık yaptığı düşünülmektedir. 63 varaktan oluşan Ruznâme, Yavuz Sultan Selim’in 
Çaldıran Seferi ile başlayıp, ölümüne kadar geçen hadiselerden bahsetmektedir. Müstakil bir eser 
olarak bulunmayan Ruzname, Revan Ktp. 1955 (108b-160b) ve 1958 (204b-256b) numaralı 
münşeatlarda ve Feridun Bey’in Münşeatü’s-selatin adlı eserinin içinde bulunmaktadır. Bkz: Ali 
Seslikaya, a.g.t., s. 8-10. Çalışmamız için bahsi geçen tezden alıntılanan metinlerin transkripsiyonu 
Ali Seslikaya’ya aittir. 
109
Ali Seslikaya, a.g.t., s. 145-146.

---

46 
baht ve evbâş-i ber-geşte raht üzerine Edirne’den geçüb yümn-u-ikbâl ve 
‘asker-i ferruh-fâlle ‘lem tekûnû bâliğîhi illâ bi-şikki’enfüsi’(K.K.: 16/7) 
fahvâsiyle sevdâ-yi nîk-nâmî ve hevâ-yi sa’âdet-encâmî kılub ‘arsa-i diyâre 
devlet-i nev ve safha-i rûz-gâre mihr-i şecâ’ati birle Pertev salub yine 
mahrûse-i Kostantiniyye’ye gelüb…
”110
Esere göre Kayseri’de askerleriyle buluşan Yavuz Sultan Selim, Mısır sultanı 
Kansu Gavri’nin askeri harekâtından haberdar olunca ulemadan fetva alarak sefer 
yönünü Mısır’a çevirmiştir. Bu fetva ile Mısır sultanı ve beraberindeki askerler, 
Peygamberin şeriatini yıkan ve savaşmaya layık kimseler olarak gösterilmiştir.
111
Alınan fetva ile Mısır üzerine yapılacak sefer böylelikle meşrulaştırılmıştır. 
“…‘ulemâ-i ‘izâmdan ki her biri “innemâ yahşa’llâhe min ‘ibâdihi’l-ulemâu” 
(K.K.: 35/28) birle vâkif-i dekâyik-i hakâyik-i dîn ve hakâyik-i dekâyik-i 
şer’-i mubîndir ve fuzalâ-yi zevi’l-ihrirâmdan infikâklerine mudâvâ taleb 
kıldi, ânlar dahî bir tâyife ki “ve lev kâne ba’zuhum li-ba’zin zahîran” (K.K.: 
17/88) birle birbirine muşîr olub hedm-i şerî’at-i nebevi ve tarîkat-i Mustafavî 
kılmak kasdine sâ’î ve râ’î olsa anlara nasîr-u-zahîr olan anlardan dâll ve 
lâyik-i harb-u-kitâldir, deyüb “er-rızâ bi’l-küfri küfrün” birle dalâletlerine 
fetvâ ve şakâvetlerine imzâ virdikde şehr-yâr-i Hayder-sîne ve kâm-kâr-i 
daygam-kîne Hazretlerinin bahr-i gayret-i cihân-dârîsi ve bâd-i hamiyyet-i 
kâm-kârîsi telatum ve tenessüm kılub Kızıl-bâş-i la’în tedbirinden Çerkesân-i 
hâyin teshîri gâlib gelüb “ve immâ tehâfenne min kavmin hiyâneten fe’mbiz 
ileykim ‘alâ sevâin inne’llâhe lâ yuhibbu’l-hâinîne” (K.K.: 8/58) birle ‘âmil 
olub…”
112
110
Şefaettin Severcan, Keşfi’nin Selim-namesi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 
Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri, 1988, s. 94. Yavuz Sultan Selim’in Trabzon valiliği 
sırasında hizmetine girmiş olan Keşfi Mehmed Çelebi, önce divan kâtibi, Mısır seferi sonrasında da 
sır kâtibi olmuştur. Eser 1514 yılında yazılmaya başlanıp 1521’de tamamlanmıştır. Selimname, Esad 
Efendi Ktp. Nr. 2147’ye kayıtlıdır. Eser Şefaettin Severcan ve Abdurrahman Sağırlı tarafından yüksek 
lisans tezi olarak çalışılmıştır. Bkz: Şehabeddin Tekindağ, a.g.m., s. 202-203; Ahmet Uğur, “Selim-
nameler”, a.g.m., s. 372-373. Keşfi Mehmed Çelebi’nin Selimname isimle eserinde çalışmamız için 
alıntılanan metinlerin transkripsiyonu Şefaettin Severcan’a aittir.
111
Şefaettin Severcan, a.g.t., s.8. 
112
Şefaettin Severcan, a.g.t., s. 97. 

---

47 
Yavuz Sultan Selim ile Mısır seferine çıkan diğer bir Selimnâme yazarımız 
olan Kemalpaşazade’ye göre ise sefer Kızılbaş tehlikesini feshetmek üzere Acem’e 
olarak başlamış, Mısır ordusunun Halep’e vardığının öğrenilmesinin ardından Mısır 
üzerine gidilmiştir: 
“Mukaddemât-ı ma’kûle ve beyyinât-ı menkule ile ilzâm u ifhâm idüb, 
pâdişâh-ı ‘âlem-penâhun sefer-i hümâyûnı diyâr-ı ‘Acem’e olub, kızılbâş-ı 
dîn-hırâşın izâle-i şerr u şûrı niyyetinde iken bu esnâda kendülerden zuhûre 
gelân suret-i müzâhamenün sebebinden istifsâr itdiler.”
113
XVI. yüzyıl müelliflerinden Kebîr b. Üveys Kadızâde’nin Selimnâmesine göre 
Çaldıran Savaşı’ndan sonra Acem diyarındakilerin sapıklıklarına devam etmesi, 
Kur’an ve Sünnete uygun davranmamaları yeniden bir seferin nedeni sayılmıştır. 
Yavuz Sultan Selim’in ikinci defa Acem diyarına sefere çıkmaya niyetlenmesinin 
sebebi eserde şöyle anlatılmıştır: 
“Yüce hazret 920 (1514) yılı seferinde Çaldıran’da inat huylu ve zulüm 
yaratılışlı düşmanlarla karşılaşmış, zulüm gösteren sancaklarını hidayet asası 
ile kırmışlardı. Onun devlet erkânı ve ileri gelen emirlerinden kılıç ve kalem 
sahibi, Diyarbakır emîrü’l-ulemâsı Muhammed Bey Ustaclu, Herat hâkimi 
Hüseyin Bey, Diyarbakır hâkimi Muhammed Han’ın kardeşi Karahan, 
Erzincan hâkimi Nur Ali Halife gibi kişiler Çaldıran savaşında, Diyarbakır ve 
Erzincan muhareberisinde zafer sahibi askerler tarafından öldürülmüştü. 
Bundan iki yıl sonra padişah, zikredilen kişiye süre vererek aldığı bu yenilgi 
sayesinde gurur uykusundan uyanmış olabileceğini düşünmüş, kitap ve 
113
Ali Kökoğlu, Kemal Paşa-zade’nin Selim-namesi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler 
Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri, 1994, s. 175. Yavuz Sultan Selim ile 
birlikte Mısır seferine de katılan İbn Kemal, daha önce de bahsi geçtiği üzere Tevarih-i Al-i Osman 
adlı eserini kaleme almıştır. X defterden oluşan bu eserin IX. Defteri Yavuz Sultan Selim dönemini 
ihtiva etmekle beraber İbn Kemal’in hususi olarak bir Selimname kaleme aldığı görüşü de vardır. Zira 
Şehabeddin Tekindağ’a göre bu iki eser temelde aynı hususları ihtiva etse de bazı farklarla birbirinden 
ayrılmaktadır. Selimname, Hazine Ktp. Nr.1424; Revan Ktp. Nr. 1277’ye kayıtlıdır. Bkz: Şehabeddin 
Tekindağ, a.g.m., s. 207-210. Çalışmamız için Kemal Paşazade’nin Selimname’sinden alıntılanan 
metinlerin transkripsiyonu Ali Kökoğlu’na aittir. 

---

48 
sünnete uymanın gerekliliğini anlatmış olmasında rağmen adı geçen kişinin 
batıl sözlerden ve davranışlardan tövbe edip pişmanlık dilememesi, isyan ve 
sapkınlık içinde hareket etmeye devam etmesi sonucunda şeriat-ı şerîfe 
gereğince yüce padişah İran mülkünü fethetme, gaflet ve isyan erbabını yok 
etmeye karar vermiştir.
”114
Yavuz Sultan Selim ile birlikte Mısır seferinde bulunan Nişancı Celalzade 
Mustafa Çelebi yazdığı Selimnâmede sefere çıkılış nedenini uzun uzun anlatır. 
Celalzade Mustafa’ya göre Mısır ile husumet Sultan Bayezıd döneminden beri 
artarak devam etmiştir. Tehlikeli ve sapkın bir topluluk olarak gösterilen 
Memlüklüler, İslam’ın mukaddes bölgelerini elinde tutmaya layık değildir. Bu 
bölgelerin Osmanlı hakimiyetine girmesi eserde Allah’ın da razı olduğu bir görev 
olarak işlenmiş ve yine esere göre sefer kararı bu ilahi göreve binaen alınmıştır: 
“‘âsitânemizin düşmen-i kadimî ve hânedânımızın ‘adu-yı kavimi sultân- 
Mısrdır. Merhum atam Sultân Bâyezıd’ın umûr-ı saltanatda tehâvün ve taksîri 
olub’ zimâm-ı devletini nâdân vezîrlere tevfîz idüb, kusur-ı ‘akl ve himmet-i 
dûnla mevsûf ma’âdin-i cehl-u-dalâl ile ma’rûf olan bî-asl erâzil-ü-erâcife 
taklîd ile rikâb-ı saltanata envâ’-ı hakâretler düşürüb, Çerâkıse-i nakiseden 
şirzime-i dâlle gelüb, hudûd-ı Rûma karîb mahalde cidâl-u-ceng idüb, erbâb-ı 
şekâvet-i dalâlet-meârib mücâhidîn-i Rûma gâlib oldılar. Ol târihden bir âteş-i 
gayret-ü-hamiyyet beni helâk idüb, dûdmân-ı saltanat-âşiyânemizin merâtib-i 
kadr-i bülendi berâmer-i merkez-i hâk olmuşdı. Hamd-i firâvân Cenâb-ı 
Hakka Celle ve ‘âza zimâm-ı şere-i pâki bende-i kemînesi destine râm idüb, 
umûr-ı nizâm-ı ‘âlemi vâcibât-u intizâm ahvâl-i benî Âdemi zimmet-i ‘âlî-
rütbe-i hüsrev-â nâme müfevvez kıldı. Sît-u-sadâ-yı saltanatım cihâne zelzele