T. M. Magrupov, B. M. Mirshaxodjayev
Download 3.6 Mb. Pdf ko'rish
|
Tizimli yondashuv asoslari
- Bu sahifa navigatsiya:
- 4. BINAR MUNOSABATLAR TILIDA TANLOVNI ANIQLASH 4.1. Binar munosabatlar tilining asosiy tushunchalari
|
Mashqlar:
1.Tanlov masalalarining to‘liq graf daraxtini tuzing. 2.Qandaydir ko‘p kriteriyali masalaga misol keltiring va uni yechish, qo‘yilgan maqsadga erishish uchun qanday usul eng yaxshi ekanligini toping. Nazorat savollari: 1.»Tanlov» - nima? 2. Tanlovni uch xil tilda ifodalanishidagi asosiy farqlar nimada? 3.Nima uchun ko‘p kriteriyali tanlov masalalarining turlicha qo‘yilishi umumiy holda turli yechimlarga olib keladi? 4. Qandaydir ko‘p kriteriyali masalaga misol keltiring va uni yechish, qo‘yilgan maqsadga erishish uchun qanday usul eng yaxshi ekanligini toping. 5.Tanlovning uch tilda: kriteriyali, binar munosabatlar va tanlov funksiyalari tilida ifodalanishidagi asosiy farqlar nimada? 6.Nima uchun ko‘pkriteriyali masalalaming tanlovida masalalami turlicha qo‘yilishi umumiy holda turli yechimlarga olib keladi? 54 4. BINAR MUNOSABATLAR TILIDA TANLOVNI ANIQLASH 4.1. Binar munosabatlar tilining asosiy tushunchalari Tanlov ifodalaniladigan ikkinchi umumiy til bu binar munosa batlar tilidir. Uning kriteriyali tilga nisbatan katta umumlashganligi shundaki, alohida olingan alternativani baholash ko‘pincha qiyin yoki mumkin bo‘lmaydi. Lekin uni alohida emas, balki boshqa altemativa juftligida qarasak, u holda ulardan qaysi biri ustunroq, ya’ni yaxshiroq ekanligini aytishga asos bo‘ladi. Shunday qilib, bu tilning asosiy farazlarini quyidagilarda keltiriladi: 1.Alohida olingan alternativa baholanmaydi, ya’ni kriteriyali funksiya kiritilmaydi. 2. Ixtiyoriy (x,y) altemativ juftligi uchun qandaydir yo‘l bilan ulardan biri ikkinchisidan ustunroq yoki teng kuchli yoki solishtirib bo‘Imaydigan ekanligini aniqlash mumkin, ya’ni altemativ baholanmaydi. 3 .Ixtiyoriy altemativlar juftligi ustunlik munosabati tanlovga qolgan aitemativlarga bog‘Iiq emasligi. Matematik nuqtayi nazardan X to‘plamdagi R munosabat (x, y) tartibli juftliklarning aniqlangan to‘plam sifatida e’tirof etiladi. x, R, у belgilash qulay, agar x, у bilan R munosabatda bo‘Isa va yRx=>xRy teskari holatda bo‘ladi. Barcha juftliklar to‘plami to‘liq (universal) binar munosabati deb ataladi. Umumiy holda (x, y) juftliklarining barcha mumkin bo‘lganlari R munosabatiga qo‘yilgan shartlarni qanoatlantira oladi, binar munosabat to‘Iiq binar munosabatning to‘plamchasi bo‘lib hisoblanadi, ya’ni munosabatni ifodalashda R munosabatni bajaradigan (x,y) juftliklarni ko‘rsatish demakdir. 55 |
