T o sh k e n t d a V la t iq t iso d iy o t u n IV e r s it e t I f. Sh. Shamsutdinov, Sh. F. Shamsutdinova chet mamlakatlar
Download 4.32 Mb. Pdf ko'rish
|
|
daromad solig‘ i Jismoniy shaxslardan olinadigan daromad soliq davlat byudjetini yirik daromadlari qatoriga kiradi. K o‘ pchilik chet el mamlakatlarida fuqarolarni shaxsiy daromadiga solinadigan soliq davlat byudjeti daromadini asosiy manbai hisoblanadi. Masalan, jism oniy shaxslardan olinadigan daromad
soligM AQShni federal byudjetida 40% dan ortiq qismni tashkil qiladi. Korporatsiya foydasiga solinadigan soliq 10% ni tashkil etadi. Daniya byudjetida daromad soligMni salmogM 48% ga teng, deyarli qolgan barcha soliqlarning yigMndisini umumiy summasiga to‘ g ‘ ri keladi. Germaniyada byudjet daromad lari ichida birinchi o ‘ rinni egallaydi. Frantsiyada esa, qo'shilgan qiymat soligMdan keyin ikkinchi o ‘ rinda turadi. Rossiya Federatsiyasida ham bu soliqni ahamiyati ortib bormoqda. Lekin, bu jarayonga aholining asosiy qismini daromadi darajasi pastligi to‘ sqinlik qilayapti. Fuqarolardan olinadigan daromad soligM an’ anaviy soliq boMib, Rossiya va chet el iqtisodida har doim iqtisodiy rivojlanish davrida ham amal qilgan. Fuqarolardan olinadigan daromad soligM kelib tushadigan hajmi bo yicha korxonalar foydasiga solinadigan soliq, q o ‘ shilgan qiymat solig idan keyin uchinchi o ‘ rinda turadi. 1994 yili Rossiya Federatsiyasini umumiy soliq tushumini 13% ini tashkil qildi. Bu soliqni ma’ lum qismi federal byudjetga tushadi. Qolgani esa Rossiya Federatsiyasi sub’ ektlari ixtiyoriga beriladi. Bu mablag1 ijtimoiy soha o b ’ ektlarini harajatini qoplaydi va mahalliy o ‘ z -o ‘ zini boshqarish organlarining ixtiyoridagi uy- jo y fondini saqlab turish uchun sarflanadi. Bu mablagMar Federal g aznachiligi bosh boshqarmasini toMov buyrugM bilan maqsadli ishlatish uchun federal byudjetdan Rossiya Federatsiyasini sub’ ektlari byudjetiga o'tkaziladi. Fuqarolardan olinadigan daromad soligM - progressiv soliq boMib, uni hisoblash soliq stavkasini maxsus shkala (daraja)si b o ‘ yicha amalga oshiriladi, fuqarolarni daromadiga progressiv stavka bilan soliq solish bo yicha iqtisodiy adabiyotlarda tanqidiy fikrlar berilgan va soliqni hisoblash tartibini takomillashtirish taklif qilingan. Soliq solinadigan bazani tashkil topishini, jism oniy shaxslardan olinadigan soliq hajmini davlat soliq xizmatini y o ‘ riqnomasi asosida boshqariladi. Soliq mexanizmi yordamida fuqarolar daromadini boshqarilishini 1 yanvar 1998 yildan yangi m e’ yori belgilangan. Lekin, har qanday yangiliklar kiritilmasin, soliq solish bazasini tashkil topishidagi kamchiliklar saqlanib qolmoqda. Bular o ‘ z navbatida daromad soligM o ‘zining funktsional yo'nalishini, daromadlarni boshqarishini toMiq bajara olmaydi. Rossiya Federatsiyasida qoMlanilayotgan soliq solish shkalasi chet el tajribasidan olingan. Horijiy mamlakatlarda fuqarolarni daromadlari o ‘ rtacha daromad olish darajasi bo'yicha nisbiy tenglashtirilgan, yuqori daromadlar esa fiskal tizim orqali yaxshi tartibga solingan usullar bilan ushlab olinadi. . Rossiya Federatsiyasi fuqarolarining daromadlari o ‘ rtasidagi tarq ortib bormoqda, yuqori daromadlar fiskal tizimni chetlab o ‘ tadi, Rossiya Federatsiyasini soliq xizmati soliq solish uchun ularni butunlay, qamrab olmaydi. .. Daromad solig‘ ini, boshqaruvchi asosiy hujjat
- bu R ossiya Federatsiyasini «Jismoniy shaxslardan daromad s o lig 4i olish » (keyingi o ‘ zgarishlami hisobga olgan holda) qonuni hisoblanadi. Soliq to‘ lovchilar quyidagilardan iborat: 1. Rossiyada doimiy yashash maqomiga ega boMgan jismoniy shaxslar (rezidentlar) Rossiyada umumiy yig‘ indisini olganda kalendar yil davomida eng kamida 183 kun yashagan shaxslar rezident hisoblanadi. 2. Rossiya hududida daromad olgan taqdirda doimiy yashash makoniga ega boMmagan jismoniy shaxslar (norezidentlar), Jismoniy shaxslarga Rossiya Federatsiyasi fuqarolari, horijiy shaxslar va fuqarolik huquqi y o‘ q shaxslar kiradi. 3. Chet el shaxsiy kompaniyalari. - Ularning daromadi uning egalarini daromadi hisoblanadi. Shaxsiy kompaniyani egasi vatanida ro‘ yhatga olingan
shaxsiy kompaniyani mulkiga qarashli x o ‘jalik birligini daromadiga korporatsiya foydasiga solinadigan soliq yoki boshqa shunga o ‘ xshagan soliq solinmaydigan jismoniy shaxs hisoblanadi. Jismoniy shaxsni daromad solig‘ i to‘ lovchisi deb hisoblash uchun uning yoshi ta’ sir qilmaydi. Jismoniy shaxslarni soliq solinadigan o b ’ ekti ularning kalendar yil davomida olgan umumiy daromadlari hisoblanadi: - rezidentlarda Rossiya Federatsiyasi va undan
tashqaridagi manbailardan olingan; - norezidentlarda faqat Rossiya Federatsiyasidagi manbalardan olingan.
Soliq o b ’ ekti sifatida qonunshunos yillik umumiy daromadni belgilab, tushunchani ta’ rifini bermaydi. Bu to‘ g‘ risida ikki xil fikr mavjud. Birinchisi b o ‘yicha - olingan hamma boylik, uning daromadi hisoblanadi. Ikkinchisi bo‘ yicha boylikning bir qismigina daromad, qolgani daromadga kirmaydi. V.l.Dal ta’ rifi bo‘ yicha, «Yalpi daromad, kirimni ja ’ mi, harajat va tashkilotning sarfini hisobga olmagan holda, s o f daromad, foyda, haqiqiy harajatni, yalpi daromaddan chiqarib tashlangandan keyingi qolgan qismi».
Bu erda «daromad» har- xil ahamiyatda ifodalangan. Haqiqiy uning ahamiyati qonun chiqaruvchi unga qanday fikr kiritganiga bogMiq. Hozirgi vaqtda daromadni qonuniy aniqlash y o ‘ qligi uchun daromad solig‘ ini olishda echilmagan muammolar kelib chiqadi. Shuning uchun hozirgi qonunshunoslikni tahlii qilib, uning aniq mezonini ishlab chiqish va uning asosida soliq solinadigan bazani to‘ g ‘ ri aniqlash kerak. 1. «Jismoniy shaxslardan daromad soligM olish to‘ g ‘ risida»gi Rossiya Federatsiyasi qonunida qonunshunoslar daromad olish uchun, qoida b o ‘ yicha, jism oniy shaxsni harajatlar qilishi zarur. Lekin keltirilgan qonun jism oniy shaxslar harajatlari turlarini ro'yhatini bermaydi va bu deyarli mumkin emas. Qonunda mol-mulkni sotib olish bahosida sotganda daromad yuzaga keladi, deb ко rsatilmagan. Ko'rsatilgan holda ham daromadni y o ‘ qligi qonunchilikda tushuntirilmaydi. Chunki jismoniy shaxslami harajatlari mavjud (zararlar, keyinchalik sotiladigan mollami sotib olish harajati va h.k.). Bunday harajatlar, soliq qonunchiligida tan olinmaganda ham, haqiqatda, ular ob ektiv mavjuddir. Shunday qilib, jismoniy shaxsni daromadini kelib chiqishini hisobga olgan taqdirda, uning har qanday daromad olish bilan bogMiq boMgan harajatini hisoblash kerak. Faqat daromadni tasdiqlovchi hujjatlar mavjud boMgan taqdirda harajat hisobga olinadi.
Shunday qilib, olingan boylik shaxsni moddiy holatini yaxshilanishiga ta’ sir etganida, ya’ ni uni daromadligi holatini tasdiqlaganida daromad deb hisoblanadi. Bu so ‘ nggi holat daromadlar uni olish bilan bogMiq boMgan harajatdan (sarfdan) ortgan vaqtda yuzaga keladi. Kompensatsion toMovlar va ma’ naviy zararlarni qoplash, jismoniy shaxsni daromadini tashkil qilmaydi, chunki u tiklash vazifasini bajaradi. 2 . Solik huquqshunosligida faqat shunday boyliklar tan oiinadiki, ularni moddiy baholash imkoniyati boMganidagina (aqliy, ma’ naviy boylikdan farq qiladi) tan olinadi. 3. Daromadlar aniq jismoniy shaxgsa nisbatan aniqlanadi, ya’ ni, soliq solishda jism oniy shaxs shaxsan olgan daromadi (shaxsiy daromad) hisobga olinadi. 4. «Darom ad» tushunchasini yana bir negizi, uni qonuniy asosda olish kerakligini izohlaydi. Mol-mulk jinoyatkorona yoki boshqa noqonuniy yoMlar bilan olinganida, jismoniy shaxs daromadiga kirmaydi. Chunki asossiz boyish orqali olingan boylik hisoblanadi. 5 Daromadni mezoni pul mablagMarini yoki boshqa mulklami jismoniy shaxs ixtiyoriga kelib tushishi hisoblanadi. J'smon.y sha_xs qandaydir mulkni arenda shartnomasi asosida olingan vaqtda, о m qoplamay foydalanilgan holda va h.k. uni mol-mulk huquqiga о tmagan davrida, daromad kelib chiqmaydi. . 6.
Soliq solishda pul shaklida olingan daromad (R ossiya Federatsiyasi valyutasi yoki chet el valyutasi) va natural olingan daromadlar yig mdisi hisoblanadi. 1997 yil 21 yanvardan keyin Rossiya qonunchnigida darom olish deb, moddiy naf, manfaat olishni ham hisoblanadi. Manfaatn mazmuni quyidagidan iborat boylikni oddiy holatdan katta hajmda olina yoki tejaladi (odatdagidan ko‘ proq boylikni saqlanadi). Jismoniy shaxsga bepul xizmat ko‘ rsatilganda (masalan, korxona xizmatchiga о zmmg hisobidan turistik yoMlanma sotib olgan) daromad hisoblanadimi, dega savol javobsiz qolgan. Agar manfaatni daromad 5о11ё ‘ > Я °"ипс^ > ё ^ а to‘ g‘ ridan-to‘ g‘ ri ko'rilgan bo'lsagma soliqqa
tortiladi. Rossiya
qonunchiligida xizmat sifatida olingan manfaatni soliqqa tortish k ° Q
tushishini daromadga o ‘ tkazib borish mezoni ko'rin.b tur.bd^ Masa an, me’ yoriy hujjatlarda bepul (davlat yoki mumtsipal hisobiga) о qitish ko‘ rilgan. Bunday manfaatni olish, jismoniy shaxsni soliq soh" ad! g daromadiga kirmaydi. Bu tartib davlat tomonidan xusus.y mulkchillikka bepul kvartira berish, davlat pensiyasmi, stipendiya, subsidiya va boshqalarini olishda ham qoMlaniladi. Shunday holat iqtisodiy nuqtai- nazardan to‘ g‘ ri hisoblanadi. Chunki teskan holatda, milliy у P daromadni qaytadan taqsimlashga to‘ g‘ ri kelar edi. Davlatga, кеУш toMashni talab qilgandan ko‘ ra toMayotgan summasini bir qismmi ushlab turish afzalroq hisoblanadi. Chunki natija bir xil bo ladi. Shunday qil , qonunchilikda ko‘ rsatilgan davlat yoki mumtsipialitetdan olingan har qanday
manfaat jism oniy shaxs daromadi hisoblanadi. Yuqorida keltirilganlardan xulosa qilib, daromad jismoniy shaxs o'zining mehnat, tadbirkorlik faoliyati natijasida boshqa shaxslardan (davlat va munitsipialitetlardan tashqari) olingan moddiy boylik va boshqa asoslarda olingan shaxsni umuman moddiy ahvolmi yaxshilaydigan kirimlar hisoblanadi deyish mumkin. Kalendar yili jismoniy shaxs olgan hamma daromadlar summasidan olingan mablag‘ lami chiqarib tashlash natijasida yalpi (umumiy) daromad aniqlanadi. Umumiy yi i so
daromad (soliq solish ob’ ekti) - bu kalendar yili olingan yalpi daromad bilan shu daromadni olish bilan bogMiq boMgan va hujjatlar bilan tasdiqlangan harajatni o'rtasidagi farq hisoblanadi. O b’ ektni aniqlashda natura ho atda olingan daromad umumiy yillik daromad tarkibida davlatni boshqansh narxida baholanadi. Agar bunday baho bolmasa, daromad olish vaqtidagi erkin (bozor) narxi bilan baholanadi. Bu talabni bajarmaslik jismoniy shaxs daromadini kamaytirishga olib keladi. Soliq so inadigan umumiy daromadni hajmi (soliq solinadigan baza) daromad solig i qonunining ikkinchi modassida belgilangan tartibda va sharoitda aniqlanadi. Umumiy soliq olinadigan daromad yillik umumiy daromad bilan lmtiyozlar (chiqarib tashlashlar) o ‘ rtasidagi farq sifatida aniqlanadi. Umumiy soliq solinadigan daromadga soliq stavkasini q o ‘ llash natijasida soliqni oklad summasi kelib chiqadi. Byudjetga toManadigan daromad solig ining summasi (soliq majburiyati) avans toMovlar va berilgan soliq kreditlarini chiqarib tashlash y o ‘ li bilan aniqlanadi. Yuqorida yoritilgan mulohazalami hammasini qisqacha quyidagi holatda ko‘ rsatish mumkin: ё Daromad - chegirib tashlash = yalpi daromad Yalpi daromad - harajatlar = umumiy (sof) daromad Umumiy daromad -lm tiy ozla r = umumiy soliq solinadigan daromad Umumiy soliq solinadigan daromad x soliq stavkasiga = oklad summasi.
Byudjetga beriladigan soliq summasi = soliq okladi - avans va kreditlar summasi. Soliq solinadigan kalendar yili olingan umumiy daromaddan daromad solig*1 1997 yili quyidagi hajmlarda olingan: . .
Rossiyada 1997 yili olingan umumiy daromaddan daromad solig‘ i Kalendar yili olingan soliq solinadigan umumiy daromadning haimi Soliq stavkasi va summasi 12.000.000 rub 12%
12.000.001 dan 24.000.000 rub.gacha 3.840.000rub.+25% 24.000.000 rub.dan ortiqcha summadan 36.000.001 dan 48.000.000 rub.gacha 6.840.000 rub + 30% 36.000.000 rub dan ortiqcha summadan 48.000.001 m b va undan yuqoridan 10.440.000 m b +35% 48.000.000 m b ortiqcha summadan
2001 yildan boshlab, jismoniy shaxslardan daromad solig‘ i yagona stavkada - 13% da olinadigan b o ‘ ldi. 1 may 2002 yildan boshlab Rossiya Federatsiyasida eng kam ish haqi 450 rub xajmda va 2003 yildan 600 rub. va 2005 yil may oyidan 1100 rub. qilib belgilandi. Ko'pchilik rivojlangan mamlakatlarda hali daromad soligMni yuqori stavkalari qoMlanadi. 15.6.-jadval Iqtisodiy rivojlangan mamlakatlarda qoMlanilgan daromad solig‘ ining 993 yilgi eng yuqori stavkalari Kanada
29 AOSh
31 Buyuk Britaniya 40 Avstraliya 47 Yaponiya
50 Italiya
51 Germaniya 53 Frantsiya 57 Shvetsiya 72 Moddiy manfaatlar summasidan daromad soligM boshqa daromad- lardan ajratilgan holda 15% stavka bilan olinadi. Daromad soligM to‘ g‘ risidagi qonun umumiy soliq solinadigan daromaddan chiqarib tashlash yoMi bilan imtiyozlar beriladi. Asosiy chiqarib tashlanadigan summalarga q o ‘ yidagilar kiradi: 1) Har oyga belgilangan eng kam ish haqi xajmida bolalar va boshqa qaramogMdagi odamlami harajatini qoplash uchun; 2) Hayr-ehson tariqasida hisob raqamidan o ‘ tkazib yuborilgan pullar harajati; 3) Yangi uy-joy, kvartira, dala hovli, b og ‘ uyi sotib olish va shu maqsadlar uchun bank va kredit muassasalaridan olingan ssuda va ular bo‘ yicha foizlarni qaytarish harajatlari. Bir yilga minimal ish haqini 5000 hajmigacha kredit olish mumkin; 4) Rossiya Federatsiyasi pensiya foiziga ajratma toMash harajati. Soliq imtiyozlari berishda, faqat ular davlatni daromadini to‘ plash bilan chegaralanib qolmay, aholini daromadini ijtimoiy adolat asosida qaytadan taqsimlash vazifasini ham hisobga olishi kerak. Bunda soliq solish asosi qilib, jismoniy shaxsni moddiy ahvoli, uning ijtimoiy statusi (tutgan o ‘ mi) va boshqa sharoitlar hisobga olinadi. Hozirgi kunda daromad soligM to‘ g ‘ risidagi qonunchilik soliq toMovchini statusini ijtimoiy ahvolini hisobga oladi (urush qatnashchisi, xarbiy xizmati va h.k.). Qonun asosiy ish joyida mehnat va boshqa majburiyatlarini bajarganlik uchun olgan har-xil o b ’ ekt, daromadlami, asosiy ish joy i boMmagan joylarda olgan daromadlari va tadbirkorlik, boshqa faoliyatdan olinadigan daromadlami ham ko‘ rib chiqadi. Shunga qarab daromad soligMni hisoblash va uni toMash tartibi o ‘ matiladi. Daromad soligM to‘ g ‘ risidagi qonun Rossiya Federatsiyasida doimiy yashash joy i boMgan chet el fuqarolari yoki fuqarolik huquqiga ega boMmagan shaxslami va doimiy yashash joyi boMmagan, lekin Rossiya Federatsiyasi hududida daromad oluvchilami soliq toMash xususiyatlarini ham belgilab bergan. Soliqni asosiy ish joyda hisoblash kalendar yilni boshidan boshlab, har oyda umumiy daromadi olinib, uni belgilangan minimal ish haqi hajmiga va bolalar, qaramogMdagi shaxslar harajati summasiga kamaytiriladi va oldin toMangan soliqlar chiqarib tashlanadi. Y il tugagandan keyin, jism oniy shaxsni umumiy daromadini hisobga olgan holda (toMiq so‘ mda) qaytadan hisob-kitob qilinadi. Korxona, muassasa va tashkilotlar jismoniy shaxslardan hisoblanib ushlangan summani, bankdan naqd pul olgan kunlaridan kechiktirmay byudjetga oMkazishlari kerak. Y oki shu tashkilotni bankdagi schetidan xodimni koM'satmasi bilan boshqa jo y g a pulni o ‘tkazish vaqtida soliq byudjetga y o ‘ naltiriladi. Korxona, muassasa va tashkilotlar o ‘ zlarining bankda schetlariga ega boMmasalar yoki ish haqini mahsulotni sotish, xizmat ko‘ rsatish va shu ishni bajarish natijasida olgan tushumdan toMasalar, ish haqi toMangan vaqtdan keyingi kunidan kechiktirmay bank orqali hisoblangan soliq summasini byudjetga o ‘ tkazadilar. Jismoniy shaxslar daromadidan ushlangan soliq byudjetga oMkaziladi. Daromad manbaidan ortiqcha ushlangan soliq, kelgusi toMovlar hisobiga qaytadan hisob-kitob qilinadi yoki toMovchining talabi bo‘yicha unga qaytariladi. Asosiy ish joy i boMmagan joydan daromad olsa, soliq yuqorida koM'satilgan tartibda hisoblanadi va toManadi. Bu vaqtda jismoniy shaxs daromadidan qonunda belgilangan minimal ish haqi va bolalar, qaramogMdagi shaxslami ta’ minlash mablagM chiqarib tashlanmaydi. Jismoniy shaxsga korxona, muassasa va tashkilotlar mualliflik haqi toMashda va chop etish, bajarish uchun haq berish yoki ilmiy adabiyot va
san’ at asarlarini boshqa tartibda foydalanganligi, yangilik ochgan, kashf qilgan, sanoat namunasini tayyorlagan mualliflarga haq toMashda va yillik umumiy daromadni hisoblashda, hujjatlar bilan tasdiqlangan harajatlar chiqarib tashlanadi. Agar bu harajatlarni hujjatlar bilan tasdiqlash imkoniyati boMmasa Rossiya Federatsiyasi xukumatining 28 may 1992 yilgi №355 «Jismoniy shaxslarga chop etish, bajarish yoki ilmiy, adabiyot, san’ at asarlarini, hamda yangilik ochish, kashf etish, va sanoat namunalarini yaratish uchun haq toMash soliq solish maqsadida undan harajatlar summasini chegirib tashlash» to‘ g ‘ risidagi qarordan foydalaniladi. Tadbirkor sifatida ro‘ yhatga olingan korxona, muassasa, tashkilot va jismoniy shaxslar eng kamida bir kvartalda bir marta о zlaii joylashgan hududni soliq organlariga jismoniy shaxslarga o ‘ tgan yilga
berilgan daromadlar va ulardan ushlangan soliq summasi, ularning doimiy yashaydigan joylari ko‘ rsatilgan holda ma lumot topshiradilar. Berilgan ma’ lumot daromad oluvchilarni doimiy
yashaydigan joylaridagi soliq organlariga yuboriladi va soliq organlari jismoniy shaxslar bergan deklaratsiyani tekshirishda foydalanadilar. Tadbirkorlik faoliyatidan olingan daromadga va boshqa daromadlarga soliq solishda, harajatlar tarkibi Rossiya Federatsiyasi xukumati tomonidan belgilangan mahsulot (ish, xizmat) tannarxiga q o ‘ shiladigan harajatlar tarkibi asosida olinadi. Harajatlarga hujjatlar bilan tasdiqlangan harajatlar kiradi. Hisobot yili asosiy ish joyiga ega boMmagan jismoniy shaxslar daromadi soliq solishda daromad
soligM to‘ g‘ risidagi qonuniga binoan
chiqarib tashlanadigan summalar va imtiyozlar hisobiga kamaytiriladi. Jismoniy shaxs bir necha ro‘ yhatga olingan tadbirkor, korxona, muassasa va tashkilotdan daromad olsa, chiqarib tashlash faqat jismoniy shaxs tanlagan bitta tashkilot bo‘ yicha amalga oshiriladi. ToMovchida asosiy ish joyi boMsa, faqat shu erdagina chegirib tashlash amalga oshiriladi. Hisobot yili ko‘ rilgan zararlar, kelgusi yili soliq solishda hisobga olinmaydi. Daromad soligM
hisoblanadi: a) tadbirkor sifatida ro‘ yhatga olingan korxona, muassasa, tashkilotlar va jismoniy shaxslar va notariuslar-jismoniy shaxslarga toMaganda yil davomida; t . .
ma’ lumot asosida soliq organlari tomonidan; V) hisobot kalendar yili jism oniy shaxs olgan, deklaratsiyada va boshqa ma lumotlarda ko‘ rsatilgan haqiqiy daromad asosida soliq organlari tomonidan. M Soliq solish jismoniy shaxsni doimiy yashaydigan joyida amalga oshiriladi. Agar uning faoliyati boshqa joyda bo‘ lsa - bu faoliyatni o ‘ tish J°y
. olinadi. Lekin, jismoniy shaxs doimiy yashaydigan joyidagi soliq orgamga daromadi va toMangan soliq hajmi to‘ g ‘ risida majburiy xabar qilishi kerak.
Jismoniy shaxslami daromadiga soliq solish soliq organlari tomonidan yil davomida haqiqiy olgan daromadi to‘ g ‘ risidagi deklaratsiya, ulami taoliyatmi tekshirish materiallari va korxona, muassasa tashkilot va jism oniy shaxslar bergan maMumotlar asosida amalga oshiriladi. Soliq organlari tomonidan hisoblagan soliq (tadbirkorlar tomonidan) quyidagi tartibda toManadi: - j o r i y yil davomida toMovchilar o ‘ tgan yilgi daromad yuzasidan hisoblangan yillik soliq summasini 1/3 qismini va birinchi marta soliq to lashga tortilga n la r-joriy yili toMashga muljallangan soliq summasini uchdan bir qismini byudjetga oMkazadilar. Soliqni avans toMovlarining muxlatlari - 1 5 lyul, 15 avgust va 15 noyabr hisoblanadi. Soliq toMovchining daromadi yil davomida keskin ko‘ payib, yoki keskin kamaysa, uning arizasiga binoan soliq organi toMash muxlati kelmagan vaqtda qaytadan hisob-kitob qiladi; . . . " , tugagandan keyin soliq hamma manbalardan olingan umumiy yillik daromaddan olinadi. Bunga tadbirkor sifatida ro‘yhatdan o ‘ tgan har qanday korxona, muassasa, tashkilot va jismoniy shaxs uchun har xil bajarilgan ishlar uchun olingan daromadlar q o ‘ shiladi. Hisobot viliga hisoblangan soliq summasi bilan yillik umumiy daromad yuza'sidan olinadigan soliq summasi o ‘ rtasidagi farq toMovchilardan olinadi yoki. hisobot yilidan keyingi yilni 15 iyuligacha qaytarilib beriladi. Tadbirkor sifatida ro‘yhatga olingan korxona, muassasa, tashkilot va jism oniy shaxs, soliqni daromad summasini berishda ushlab qoladi Agar yil davomida bitta jismoniy shaxsga bir necha marta toMasa, soliq yil boshidan b o ‘yon toMangan umumiy summasidan olinadi. ToMangan summa va ushlangan soliq b o ‘yicha maMumotni bir kvartalda bir martadan ortiq boMmagan holatda daromad manbai manzilida soliq organlariga topslnradilar. Soliq organlari bu maMumotlami jismoniy shaxsni doimiy yashaydigan manzilidagi soliq organiga j o ‘ natadi. Soliqni ushlash va noto‘ g ‘ ri ushlangan soliq summasim qaytarish daromad soligM to‘ g ‘ risidagi qonunni 21 moddasida k o ‘ rilgan. Jismoniy shaxsni soliq toMashga o ‘ z vaqtida tortilmasa yoki uning daromadidan soliq noto‘ g ‘ ri hisoblanganda uni undira bihsh yoki qaytarish, noto‘ g‘ ri ushlangan holat aniqlangan vaqtdan oldingi 3 yildan ortiq boMmagan vaqtga amalga oshiriladi. ToMovchini soliq toMashdan bosh tortish natijasida toManmagan soliq summasi, uning hamma bosh tortgan vaqtiga to‘ g‘ ri keladigan hajmda undirilib olinadi. Jismoniy shaxsdan ushlanmagan yoki toMiq olinmagan soliq summasi korxona, muassasa va tashkilot tomonidan qarzni to'liq uzilganiga qadar olinadi. Jismoniy shaxsdan qarzni undirib
olish Rossiya
Federatsiyasi qonunchiligida belgilangan kafolatni saqlash asosida amalga oshiriladi. Jismoniy shaxsdan daromad olish manbaida soliqni undirib olish imkoniyati bo‘ lmasa, yoki oldindan ma’ lum boMsa undirib olish bir necha yillar davomida amalga oshirilishi mumkin va korxona, muassasa, tashkilot bir oy muxlat ichida, o ‘ zi joylashgan manzilidagi soliq orgamga xabar qiladi. Bu soliqni undirish soliq organi jismoniy shaxsga beradigan toMov talabnomasi asosida amalga oshiriladi. Qonunda jismoniy shaxs umumiy yillik daromadi to‘ g ‘ risida deklaratsiya berish va umumiy yi 1 d a ro m a d d a n soliqni hisoblash tartiblari belgilangan. s * ■ • j • Haqiqiy olingan daromad va amalga oshirilgan harajatlar to g risidagi deklaratsiyani hisobot yilidan keyin 1 aprelgacha jismoniy shaxslar o ‘ zi yashaydigan manzildagi soliq organiga topshiradilar. Faqat asosiy ishlash joyidan daromad oladigan shaxs, Rossiya Federatsiyasida doimiy yashash joyi boMmagan shaxslar va hisobot yi i
umumiy soliq solinadigan daromadi, soliqni minimal stavkada hisoblangan summasidan past boMsa deklaratsiya topshirishdan ozod' qilinadilar. Tadbirkorlik faoliyatidan olingan daromad, yoki boshqa daromad olgan shaxslarga yuqoridagi tartib qoMlanmaydi. Ular deklaratsiya benshlari ксгзк Yil davomida yangi daromad manbai pay do boMsa, shaxs shu daromadlar paydo boMgan kundan boshlab bir oy o ‘ tgandan keyin besh kun ichida deklaratsiya topshiradilar. Deklaratsiyada birinchi oy faoliya l natijasida olgan daromadi va joriy yilni oxirigacha olinadigan, kutilgan daromad hajmi ko'rsatiladi. Agar yilni oxirigacha olinadigan daromad manban yopilsa, to‘ xtatilsa, deklaratsiya daromad manbai y o ‘ qolgan kundan boshlab 5 kun ichida shaxs tomonidan topshirilishi kerak. uni O llh m l l v h м У
S yi1 daVOmida olgan hamma daromadi, Dekbrati' ?
!soblangan va to‘ langan soliq summasini k o ‘ rsatadi Deklaratsiya topshinlgandan keyin bir oy ichida shaxs unda k o‘ rsatilgan daromadni amqlash, oydinlashtirishi mumkin. Hisoblangan soliq so ‘ mnfasi b. an, y,l davomida o ‘ tkazilgan soliq summasi o ‘ rtasfdagi Д h T s X I v o k i T l УШ 5 .lyuldan kechiktirmay jismoniy shaxs tomonidan to‘ lanadi
!? ° T ni qaytan beradL Ag3r yil davomida qaytadan hisob-kitob m u x la H ch i^ f ° rgan‘ gr dek' aratSiya toPsWrilgan kll" da" boshlab ikki oy muxlat ichida farq masalasi echilishi kerak. 1997Я? Г Г п е? о а,1/5Й 8'' DaV’at S° Hq X‘Zmati (D SX) tomonidan 25 aprel qilib bo lmavd h \ \ « So,l,q.deklaratsiyasi bo‘yicha ishlaganda oshkor L ’ lumot n l k l 1! ta.m" llash» xatida “ «Я deklaratsiyasi b o ‘yicha ma lumot olish uchun murojaat qilinadi yoki so'raladi, bu ma’ Iumotlar soliq orgamni mulki emasdir va ulami saqlash va oshkora b o ‘ lmasligini maasadida "
' У*™ ™ 6
b° ‘yicha qonunni ta’ minlash Soliq solinadigan jismoniy shaxslar majburiyatlari: uch1m n 'f enda? il day ° mida ° Ig3n daromadlari va shu daromadlami olish uchun qilingan harajatlarm hisobini o lib borish; b o ‘ v S h p T u da .k° ‘ rsatilga" dek soli4 organlariga daromad va harajatlar
Download 4.32 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|