T o sh k e n t d a V la t iq t iso d iy o t u n IV e r s it e t I f. Sh. Shamsutdinov, Sh. F. Shamsutdinova chet mamlakatlar

3.4.2.  Kapitalni  o‘sishiga solinadigan  soliq

Kapitalni  o‘sishiga  solinadigan  soliq  foyda  keltiradigan  kapital 

aktivlami  ayrim  turlarini  sotganda  olinadi.  Ular  quyidagilardan  iborat: 

xususiy  avtomobillar,  uy-joy,  milliy  omonat  sertifikatlari,  obligatsiyalar 

va  boshqalar.  Soliqning  asosiy  maqsadi-chayqovchilik  bitimlarini  hajmini 

va  foydasini  chegaralashdan  iborat.  Daromad  mulkni  bozor  bahosi  bilan 

uni  sotib  olish  bahosi  o‘rtasidagi  farq  sifatida  aniqlanadi.  Agar  jismoniy 

shaxs  soliq  toMovchi  boMsa,  harakatdagi  daromad  soligMni  eng  yuqori 

stavkasi  asosida  soliq  toManadi.  Soliqni  toMovchi  kompaniya  hisoblansa, 

korporatsiyani  foydasiga  solinadigan  soliqni  asosiy  stavkasi  asosida 

olinadi. Norezident kompaniyalar bu soliqni toMamaydilar.

3.4.3. Neftdan olinadigan daromadga solinadigan soliq

Shimoliy dengizda neft qazib oladigan kompaniyalarga maxsus soliq 

tartibi  o'm atiladi.  Bu kompaniyalar neftli korporatsiya soligMni  (petrollum 

revenuetax)  75%Ii 

stavka  bilan  toMaydilar.  Lekin  ular  umumiy 

korporatsion soliqni toMashdan ozod qilinmaydilar.

3.5. Q o‘shilgan qiymat soligM

Q o‘shilgan  qiymat  soligM  (VAT)  katta  ahamiyat  kasb  etadi.  Buyuk 

Britaniyada bu soliq  1973 yil  1  apreldan kiritilgan.  Shu yili mamlakat katta 

iqtisodiy  ittifoqqa  kirgan.  Q o'shilgan  qiymat  soligM  bo‘yicha  qabul 

qilingan hamma qonuniy hujjatlar  1983 yili qabul qilingan yagona qonuniy 

akt  (hujjat)da  to‘plangan.  Keyinchalik  bu  soliqni  olish  texnikasi  bilan 

bogMiq  boMgan  qo ‘shimcha  hujjatlar  qabul  qilingan.  Qonun  Angliya, 

Shimoliy  Irlandiya,  Shotlandiya va Uels (Men orolini qo‘shib) qoMlaniladi!

Q o‘shilgan  qiymat  soligM  M oliya  Vazirligini  boj  toMovlari  va  aktsiz 

boshqarmasi ixtiyoriga kiradi.

Tadbirkor,  qoida  bo  yicha,  har  kvartalda  soliq  deklaratsiyasini 

toMg‘azadi  va  soliqni  boshqarmaga  o ‘tqazadi  yoki  ortiqcha  toMangan 

summani  qaytarib oladi.

Deklaratsiya  kvartal  tugagandan  so‘ng  bir  oy  muxlat  ichida 

boshqarmaga  j o ‘natiladi.  Vazirlik  bilan  kelishilgan  holda  bu  muxlat  7 

kunga uzaytirilishi  mumkin.  Agar  vazirlik mahsulot  jo ‘natuvchiga doimiy 

ravishda toMasa, kelishilgan holda soliq deklaratsiyasi har oyda toMdiriladi.

Boshqarma  tamaki,  alkogolli  ichimliklar,  o‘yin  bizneslari  va 

boshqalar  bo‘yicha  yigMm  va  aktsizlarga  ham  javob  beradi.  Ichki 

darom adlar  boshqarmasi  (hamma  to‘g ‘ri  soliqlarga  javob  beradi)  va 

yuqori da ko‘rsatilgan  boshqarma o ‘rtasida ma’lumotnoma berish bo'yicha 

doimiy  aloqa  mavjud.  Soliq  solish  o ‘z-o‘zini  soliqqa  tortish  qoidasiga 

asoslanganligi  uchun  boj  va  aktsizlar  boshqarmasi  doimiy  ravishda  bir 

yildan  9  yilgacha  oraliq  muddat  bilan  tekshiruv  o ‘tkazadi.  Lekin  yirik 

tadbirkorlarni  tekshirish  har  oyda  o'tqazilishi  mumkin.  Butun  hamma 

hujjatlar  6  yil  davomida  saqlanishi  kerak.  Hisob-kitobni  yurgizishni 

maxsus  shakli yo  q.  Sotuvchilarga yagona talab shundan iboratki, ulaming 

yozuvlari  oddiy  shaklda  boMib,  yozuvlami  tekshirish  uchun  qulay  boMishi 

kerak.  Ulam i  tasdiqlash  uchun  vaucherlami  (hisob  raqamlami)  va  schet- 

fakturalarni  saqlab turish kerak.

{

Kompyuter  texnikasini  qo‘llash  hamma  yoqda  tarqalgani  uchun 

Moliya  Vazirligi  bu  sohada  maxsus  huquqlarini  qoMlashga  ruxsat  oldi. 

Masalan, 

boj 

va  aktsizlar  boshqarmasi 

mijozlar  foydalanadigan 

kompyuterlarga  ma’lumotnomani  tekshirish  uchun  ruxsat  olganlar  va 

tekshirish  vaqtida  firmani  xodimlaridan  foydalanishi  mumkin.  Bir  yilga 

22100 f.st.  yoki kalendar kvartalga 7500 f.st.  oborotga ega bo‘lgan hamma 

tadbirkorlar  (nul  stavka  bilan  to‘lovchilami  qo‘shib)  qo‘shilgan  qiymat 

solig‘i  toMovchilar  sifatida  boshqarmada  ro‘yhatdan  o‘tadilar.  Faoliyati 

o‘zgargani,  joyi  o‘zgargani  va  boshqa  o ‘zgarishlar  to‘g‘risida  tadbirkor 

bojxona va aktsizlar boshkarmasiga xabar qilishi  kerak.

Bir necha  umumiy  nazorat  ostidagi  kompaniyalar  qo'shilgan  qiymat 

soligM  toMash  maqsadida  guruh  tarzida  ro‘yhatdan  oMishlari  mumkin.  Bu 

holatda  yagona  deklaratsiya  tuziladi  va  guruh  a’zolari  o ‘rtasidagi 

bitimlarga  soliq  solishmaydi.  Bojxona  va  aktsizlar  boshqarmasi  keng 

miqyosda  hududiy  boMimlarga  ega  boMib,  ularga  maMumotnomalar 

to‘plash,  ro'yhatdan  o‘tkazish,  deklaratsiyani  qaytadan  ishlash  kabi 

vazifalar yuklatilgan.  Ro'yhatdan  oMkazish  faoliyat  olib  barayotgan joyda 

amalga oshiriladi.

Ro‘yhatdan  shaxs  (jismoniy,  huquqiy)  oMkaziladi,  uning  faoliyati 

emas.  Agar  bu  shaxs  bir  necha  faoliyat  bilan  shug‘ullansa  ham, 

ro‘yhatdan  bir  marta  oMadi.  Agar  tadbirkor,  ro‘yhatdan  o ‘tishga  kerakli 

oboroti  kam boMsa, o‘zining  soliq  inspektsiyasiga 30 kunlik m uxlat  ichida 

ro‘yhatdan o‘tkazishni yo‘q qilinishi to‘g‘risida murojaat qiladi.

Ro‘yhatdan  oMgan  vaqtidan  boshlab  tovarlar  va  xizm atlar  hisobga 

olinishi kvartallar bo'yicha olib boriladi.

Qo'shilgan qiymat soligMni  hisobga olinishi, kompaniya yoki  shaxsni 

moliya  faoliyatini  hisobga  olinishi  bilan  bir  vaqtda  boMishi  mumkin. 

Lekin,  toMovchi  deklaratsiyani  topshirish  muxlatini  o‘ziga  qulay  vaqtga 

oMqazib berish to‘g‘risida xat orqali  murojaat qiladi.

Soliq  deklaratsiyasi  o‘z-o‘zini  soliqqa  tortish  printsipi  asosida 

toMg'aziladi.  Har  bir  kvartalni  oxirida  soliq  xizmati  deklaratsiya  shaklini 

toMovchilarga jo ‘natadi  va bu  deklaratsiyalar  kvartal  tugagandan  so ‘ng  30 

kun  ichida  qaytib  kelishi  kerak.  Agar  soliq  majburiyati  paydo  boMsa  bir 

vaqtni o‘zida uni qoplash kerak.

Bojxona  va  aktsizlar  boshqarmasi  deklaratsiyani  toMg‘azishni  bir 

yilda bir marta amalga oshirilishiga ham ruxsat beradi.

Bunday  holat,  kam  xodimlarga  ega  bo‘lgan  va  shu  sababli  har 

kvartalda  deklaratsiya  to ‘lg‘azish 

qiyin  b o ig an   mayda  biznes 

korxonalariga beriladi.

B ir  oylik  soliq  deklaratsiyasi  to‘lg‘azish  tartibi  ham  qoMlaniladi. 

Buning  qulayligi,  ro‘yhatdan  o ‘tgan  shaxs  boshqarmaga toMangan  soliqni 

qaytarish  to ‘g ‘risida  tez-tez  murojaat  qilib  turganida  ahamiyatli  boMadi. 

Q oida  bo'yicha  bu  holat  doimiy  eksport  qilish  va  boshqa  operatsiyalarda 

nol  stavka  bilan  soliq  olinganda  qoMlaniladi.  Agar  toMov  bank  pul 

o'tkazishi  (telegraf yordamida o ‘tqazishlar) bilan amalga oshirilsa,  vazirlik 

soliq  toMashda  hamma  texnik  operatsiyalami  amalga  oshirish  uchun 

q o'shim ch a  7  kun  beradi.  Belgilangan 

vaqt  o'tkaziladigan  mablag' 

b o 'y ich a   vazirlikni  bankdagi  hisob  raqamini  kreditlanishi  uchun  kerak. 

ToMovchi  o'zini  bergan  topshirig'i  to'liq  bajarilgani  to'g'risida  to'liq 

ishonch hosil qilishi kerak.  Boj  to'lovi va aktsizlar boshqarmasi bilan soliq 

b o 'y ich a   hisob-kitob  qilayotganda  toMovchi  tovarlarni  sotib  olganda 

toMangan  soliq  summasini  chegirib  qolib,  faqat  farqinigina to'lashi  kerak. 

A gar ayrim kvartallarda ushlanib qolinadigan  summa soliqdan ko'p bo'lsa, 

boshqarm a  farqni  deklaratsiyani  olganidan  keyin  10  kun  muxlat  ichida 

qaytaradi.

Agar  bu  summa  katta  hajmda  bo'lsa,  vazirlik  deklaratsiyani  to'g 'ri 

to'lg'azilganligini tekshiradi.

B u  vaqtda  to'ldiriladigan  summani  to'xtatib  qolish  imkoniyatini 

beruvchi kredit cheki deb ataluvchi hujjatdan foydalaniladi.

Sotuv  hajmidan  olinadigan  qo'shilgan  qiymat  solig'ini  hisoblashda 

m ijozlardan,  kassaga  kelib  tushgan  mablag'  emas,  balki  ko'rilayotgan 

davrdagi mahsulotni hajmi inobatga olinadi.

B u  holatda  schet-faktura  yoki  batafsil  nakladnoylar(molga,  yukka 

q o 'sh ib   jo'natiladigan  hujjat)  asos  bo'lib  xizmat  qiladi.  Ushbu  vaqtda 

shunday  holat yuz berishi  mumkinki,  tadbirkor yuborgan tovariga to'lovni 

olm asdan  boshqarmaga  soliq  to'lashga  majbur  bo'ladi.  Mayda  biznes 

uchun  bunday  holat  juda  og'irlik  qilishi  mumkin.  Bunday  vaziyatda 

hukum at  soliqni  mijozdan  jo'natilgan  mahsulotga  pul  kelib  tushgandan 

keyin hisob-kitob qilish qoidasini qo'llaydi.

Q o'shilgan  qiymat  solig'i  bo'yicha 

sotuvchilar  va  soliq  organi 

o'rtasidagi  kelishmovchilikni  maxsus  tashkil  qilingan  mustaqil  bo'lgan 

tribunal 

ariza  asosida  echadi.  Agar  kelishmovchilikni  echimi  topilmasa, 

m asala Oliy  sudga oshiriladi.

Buyuk  Britaniya  qonunchiligi  bilan  katta  iqtisodiy  ittifoq  o ‘rtasida 

kelishmovchilik yuzaga kelsa,  Strasburgdagi Yevropa sudi masalani ko‘rib 

chiqadi.

Har-xil  buzg‘unchiliklarga  yo‘l  qo‘yilganda,  shu  jum ladan  jinoiy 

javobgarlik,  firibgarlik,  ro‘yhatdan  o‘tishini  kechiktirish,  ruxsat  etilm agan 

hujjatlami  ro‘yhatdan  oMmasdan  oldin  qo'shilgan  qiymat  soligM  b o ‘yicha 

jo ‘natish,  soliq  majburiyatini  toMg‘azish  bo‘yicha tartibni  buzishlarga yoM 

qo‘yilganda jazolash  choralari  qoMlaniladi.  Qonunchilikda  yoM  k o ‘yilgan 

jinoiy ishlar bo‘yicha soliqni  ikki barobar toMash yoki  ishni holatiga qarab, 

6  oy  va  undan  yuqori  muxlatlarga  qamoqqa  olish  tartibi  o ‘m atilgan. 

Firibgarchilik  soliq  summasini  toMiq  toMash  tartibini  qoMlash  bilan 

jazolanadi.  Ro‘yhatga  turish kechiktirilsa,  soliq  summasidan  30%  hajm ida 

jarim a  solinadi.  Ruhsat  berilmagan  soliqni  olishda  ayblanuvchilar  ham 

yuqoridagi  hajmda  jarima  toMaydilar.  Boshqa  buzg‘unchiliklarga  ham 

jarima solishni maxsus qoidasi  ishlab chiqilgan.

Buyuk  Britaniya  qonunchiligida  qo‘shilgan  qiymat 

soligMni 

toMovchilar  guruhi  qat’iy  belgilangan.  Ular  asosan  tovar  sotuvchi  va 

xizmat  ko'rsatuvchi  shaxslar  hisoblanadi.  Hozirgi  vaqtda  m am lakatda 

soliqni 3 ta stavkasi qoMlaniladi: 0;  8 va  17,5%.

Nol  stavkasi  17  ta  guruh  tovarlar  va  xizmatlar  uchun  qoMlaniladi. 

Guruhni  tarkibi  quyidagilardan  iborat:  oziq-ovqat,  suv  bilan  ta ’minlash, 

kanalizatsiya,  kitoblar  va  h.k.,  ko‘r  va  choMoqlarga  qoMlanmalar,  yoqilgi 

va  isitish,  uy-joy  qurilishi,  imoratlarni  qoMiqlash,  xalqaro  xizm atlar, 

transport,  ko‘chirib  yuriladigan  pritsepli  uylar,  uylar,  oltin,  qim m atbaho 

qog‘ozlar,  dorilar,  choMoqlarga  tabobat  xizmati,  eksport,  ehsonlar,  kiyim 

va oyoq kiyimlar.

Tijorat  xarakteriga  ega  boMmagan  korxona  va  tashkilotlami  yoqilgM 

va  elektroenergiya  bilan  ta’minlash  xizmatiga  8%  li  soliq  stavkasi 

qoMlaniladi.

Soliqdan ozod  qilinadigan  tovarlar va  xizmatlar  guruhi  ham  mavjud. 

Guruhni tarkibi: yer,  sug‘urta,  pochta xizmati,  o ‘yin  biznesi va  lotoreyalar, 

moliya,  ta’limot,  sogMiqni  saqlash  va  o‘zaro  yordam  ko‘rsatish, 

dafn 

qilish  xizmati,  mutaxassislashgan  jamiyatlar,  sport  musobaqlari,  san ’at 

mahsulotlari.

Tovar  va  xizmatlami  soliqdan  ozod  qilishni  juda  keng  m iqyosda 

qoMlanishi  umumiy  bozor  a ’zolari  ichida  bu  davlatda  ushbu  soliqni 

salmogMni  ichki  yalpi  mahsulotda  eng  pastligi  hisoblanadi.  Shu  bilan  bir 

qatorda bu soliq mamlakat byudjetini  daromadida asosiy  o‘rinni  egallaydi.

Tajriba  shuni  ko‘rsatdiki,  qo‘shilgan  qiymat  soligMni  oddiy  tushunish  va 

harakat qilishi o ‘zini oqlamadi.

Lekin,  mutaxassislarni  fikri  bo‘yicha  qo‘shilgan  qiymat  soligMni 

samaradorligi  ham  toMiq  o ‘zini  namoyon  etmadi.  Bunga  erishish  uchun 

vaqt kerak va uni takomillashtirish ustida ish olib borish zarur.

3.6. Aktsizlar,  bojlar

Bilvosita  soliqlar  tarkibida  aktsiz  soligM  ikkinchi  o'rinni  egallaydi. 

A ktsiz  olinadigan 

tovarlarga  spirtli  ichimliklar,  yoqilgM,  tamaki 

mahsulotlari, transport vositalari kiradi.

Spirtli  ichimliklar va yoqilgM birligi  (litr)dan aktsiz qatMy belgilangan 

stavkada  olinadi.  Tamaki  mahsuiotlariga  aktsiz  bahoga  ustama  qo‘yish 

shaklida  foiz  hisobida  belgilanadi.  Aktsiz yigMmlarini  stavkasi  10  dan  30 

foizgacha belgilanadi.

3.7. Gerb yigMmi

Gerb  yigMmi  Buyuk  Britaniyaning  eng  eski  soliqlaridan  hisoblanadi. 

Bu  yigMm  1694  yili  kiritilgan.  YigMm  bitim  yoki  shaxsga  emas,  hujjatga 

solinadigan  soliq  hisoblanadi.  1891  yilgi  qonun  va  keyingi  qo‘shimchalar 

b o ‘yicha  bu  soliq  shaxslar  tomonidan  fuqarolik-huquqiy  bitimlami 

tuzganda  toManadi.  Deyarli  hamma  tijorat  va  huquqiy  hujjatlarga  soliq 

toManganligini tasdiqlovchi  maxsus shtamplar qo‘yilishi  kerak.

Ayrim  holatlarda  gerb  yigMmini  stavkasi  qat’iy  summada  (qoida 

b o ‘yicha  25  pensdan  2  f.st.gacha)  va  boshqa  holatlarda  advaler  printsipi 

asosida  olinadi,  y a’ni  bitimda  qatnashuvchi  mulkni  qiymatidan  foiz 

hisobida  ushlanadi.  M asalan,  mulkdorchilik huquqini  o ‘tkazish  hujjatlarini 

toMg‘azishda  quyidagi  tartibda  gerb  yigMmi  olinadi.  Mulkga  egalik  qilish 

huquqini  o ‘tqazuvchi  hujjatda  mulk  60000  f.st.gacha  boMsa  gerb 

yigMmidan  ozod  qilinadi.  Agar  mulk  60000  f.  st.dan  ortiqcha  baholansa 

gerb  yigMmini  stavkasi  mulk  qiymatini  1%  dan  iborat  boMadi.  Qimmatli 

q o g‘ozlar  bitimini ro ‘yhatga olinganda qimmatli  qog‘ozlarga toManadigan 

sum m ani 0,5% hajmida gerb yigMmi olinadi.

Buyuk  Britaniyada  1990  yilgacha  mahalliy  byudjetlami  darom adiga 

tushadigan  soliqlar  maibai, 

ko‘chmas 

mulkdan  olinadigan 

soliq 

hisoblangan.  Bu  mulkka  yer,  uy-joy,  magazinlar,  muassasalar,  zavod  v a 

fabrikalar  kirgan.  Qishloq  xo‘jalik  yerlari  va  ulardagi  qurilishlar  (uy-joy 

imorati hisobdan tashqari), cherkovlardan bu soliq olinmaydi.  Soliqni asosi 

bo‘lib  mulkni  yillik  sof  qiymati  hisoblanadi.  Mulkni  ijoraga  berganda 

belgilanadigan  bahoga  yaqinlashtirish  maqsadida  vaqt-vaqti  bilan  m u lk

qaytadan baholanib  turiladi.

Angliya  va  Uelsda  soliq  olinadigan  mulkni  qiymati  ochiq  bozorda 

ijaraga  olish  qiymatiga  teng  boMish  tartibi  o‘matilgan.  Bu  vaqtda  ijaraga 

oluvchini  ta’mirlash,  joriy  harajatlar,  texnik  xizmat  va  sug  urta

harajatlarini qoplashi hisobga olingan boMadi. 

. . . .  

. . .

Buyuk  Britaniyada  uzoq  yillar  uy-joy 

imoratlarini  ijaraga  olish 

tizimini ochiq bozori  bo'lmaganligi sababli,  ularni  renta qiymatini aniqlash 

qiyin  boMgan.  1956,1963  va  1973  yillar  mulklami  qiymatini  qaytadan 

baholash  amalga  oshirilgan  va  bu  jarayonda  ulam i  qiymati  o sh in lib

borilgan. 

11

Soliq olish  maqsadida mol-mulkni  baholash  tartibi  ichki  darom adlar

boshqarmasida  tuzilgan.  Maxsus  baholovchi  komissiya tomonidan  am alg a

oshirilgan.  Baholash  bo‘yicha  norozlik  mustaqil  sud  va  yer  tribunaliga

shikoyat qilinadi.

Soliqni  asosiy  toMovchilari  ijaraga  oluvchilar  va  kvartira  olib,  un d a 

istiqomat  qiluvchilar  hisoblanadi.  Shu  bilan  bir  qatorda  soliq  ma  m uriyati 

bo‘sh turgan  mulkni  egalarini  ham soliq  toMashga jalb  qilish  im koniyatiga

ega boMganlar. 

_

Soliq  stavkasi  funt  sterlingda  hisoblangan  mulk  qiymatidan  to iz

hisobida belgilangan.

Masalan,  1  f.  st.dan  120  pens  stavka belgilangan  boMsa,  qiym ati  50U 

f.st.  boMgan  mulkni  egasi  bir  yilda  mahalliy  hukumat  organlariga  60  f.st. 

soliq  toMashlari  kerak.  Soliq  stavkasini  ma’muriy  hududda  moMjallangan 

soliq  tushumi  summasini  soliq  olinadigan  ko'chm as  mulkni  um um iy 

hajmiga taqsimlash yoMi bilan  belgilangan.  Soliq stavkasi  Buyuk B ritaniya 

xududlari  bo'yicha  anchagina  farq  qilgan.  Bundan  tashqari  sanoat  va  uy - 

joy  qurilishlari  bo'yicha  ham  katta  farq  mavjud  bo'lgan.  Soliqlar  y arim  

yilda kvartallar bo'yicha yoki baravar hajmda olingan.

i 

и-

  B,t!3 hududda bir necha mahalliy hokimiyat idoralari  ish olib  borgan 

i d o r S i g a ' S l g ^ ‘nSh  h“4l,4i  “ g  PaS‘ki  poS ‘° "adi>8i  ™ ' ™ У  hokimiyat

11

  Y r nil-  •  bU,  ,.B,Uyuk 

Britaniyada 

«ko‘rsatma 

berish» 

tizimi 

qo  llamhshmi  alohida  ta ’kidlab  o ‘tish  kerakligini  bildiradi.  Tijorat 

m aqsadida  foydalanadigan  sanoat  imorat  va  binolaridan  60%  va  yashash 

imoratlaridan 40% umumiy soliq summasi kelib tushadi.

Kain  mulkka  ega  boMgan  shaxslami  mahalliy  soliqlarga  tortishga 

qonun  bo yicha  engiliklar  beriladi  (Masalan,  soliq  stavkasini  50%ga

r   4 

engllllklaridan 

muhtojlarga  yordam 

bemvchi 

tashkilotlar ham foydalanadilar.  Sanoat zonalarida  10 yil davomida sanoat 

v a tijorat mulkidan mahalliy soliqlar olinmagan.

M T^tcher  huqumati  1990  yil  mart  oyida  mol-mulk  soligMni  bekor 

qilib  jo n  boshidan soliqni kiritdi.

Bu  soliq  mahalliy  emas,  umummillat  xarakteriga  ega  edi  Solia 

sum m asi  shu  hududda  yashayotgan  katta  yoshli  aholining  soniga  qarab 

m ahalliy  hokimiyatlar  o ‘rtasida  taqsimlandi. 

Soliq  hajmi 

mulkni 

qiym atidan  kelib  chiqqan  holda  aniqlanadi.  Shu  maqsadda  yashash  uyni 

qiym ati  va soliq  hajmi  o ‘rtasidagi  munosabatni o ‘ziga xos shkalasi  tuzildi.

u i?uy!daf  tart' bda hisoblandi, y a’ni  har bir uy yoki kvartirada 2 ta odam 

yashaydi  degan  fikrga asoslangan holda,  agar imoratda 2-tadan ortiq  odam 

yashasa,  bu  hisobga olmmaydi.  Agar  bitta odam yashasa,  soliqdan  25%  li 

с  egirm a  beriladi.  Jon 

boshiga  solinadigan  soliqqa  aholi 

«shiddatli» 

qarshihkka  uchraganidan  keyin  bu  soliqni  bosqichma-bosqich bekor qilish 

о  g  risida  qaror  qilindi.  Bu  soliq  keyinchalik  ko'chmas  mulkdan 

olinadigan  sohqqa  aylantirildi.  Buyuk  Britaniyada  Leyboristlar partiyasini

olib keldi 

§1  Say,° vdagi  yutu§ li  soli4  tizimini yana  o ‘zgartishga

A sosiy tayanch iboralar:

-  G ’aznachilik yordam ida byudjetni bajarish

-  Rezident va norezidentlam i ta’rifi («domitsilliy»)

-  O ddiy rezident va domitsiliylami farqi

-  Shedulalar mazmuni va tarkibi

-  Shaxsiy chegirma

Yollanm a ishdan va investitsiyadan olingan shaxsiy daromadlar

■  Deklaratsiyani «V» va «N»  belgilari

■

  Kum ulyativ va kumulyativsiz tizimlar

-  Amputatsion tizim asosida korporatsion soliq olish

Takrorlash uchun savollar:

1.  Buyuk Britaniya soliq tizimidagi oxirgi o ‘zgarishlami yoriting

2.  Soliq tizimini boshqarish organlari

3.  Jismoniy  shaxslar daromadidan  olinadigan  soliq  stavkasini  o ‘sib  borish 

yo'nalishini  ifodalang

4.  Xaftalik soliqni  hisoblash va yigMsh tartibini  ahamiyati

5.  Shedulyar  soliq  solish  va  soliqni  oMgan  yilgi  bazadan  hisoblash 

Britaniya soliq yigMsh xarajatini  qaysi darajada oshiradi?

6.  Yillik,  kvartal,  oylik  deklaratsiyalami  QQS  bo‘yicha  qaysi  su b ’ektlar 

toMdiradi?

7.  Jon boshidan olinadigan soliqni kiritish va bekor qilish sabablari 

Test savollari:

1.Aholi  daromadidan  olinadigan  soliqda  qaysi  stavkalar  foiz  hisobida 

qoManiladi;

a)  14,16,52

b)  16,35,40

c) 20,24,40

d)  14,24,34

e) 34,40,52

2.Angliyada olinadigan markaziy soliqlar:

a) Mulk soligM, aktsizlar, gerb yigMmi

b) Aholidan olinadigan daromad soligM,  kapital  o ‘sishiga solinadigan

soliq

c)  Korporatsiya  foydasidan  olinadigan  soliq,  merosga  solinadigan 

soliq, bojlar

d) Aktsizlar,  mulk soligM, neftdan olinadigan daromadga soliq

e)  Aholidan  olinadigan  daromad  soligM,  korporatsiya  foydasidan 

olinadigan soliq,  merosdan olinadigan soliq, qo'shilgan  qiymat soligM

3.Buyuk Britaniyada soliqni boshqarish organlari:

a) Ichki daromadlar boshqarmasi, boj  va aktsizlar boshqarmasi

b) Davlat soliq boshqarmasi

c) Byudjet daromadlari boshqarmasi

d) To‘g ‘ri va egri soliqlar departamenti

e) Hammasi noto‘g‘ri

4 Jism o n iy  shaxslar ish haqi olganda qaysi muxlatlarda soliq ushlanadi?

a) Bir yilda bir marta

b) Yarim yilda

c) Bir kvartalda

d) Bir oyda

e) Bir haftada

5.Yashash muxlati bo'yicha qaysi fuqaro norezident hisoblanadi?

a) 5 yil

b) 3 yil

c) 7 oy

d) 5 oy

e) 8 oy

6.Q aysi daromadlar «А» shedulasiga kiradi?

a)  Tijorat  faoliyatidan  olingan  foyda,  zayomlar  bo'yicha  olingan 

foizlar

b) O'rm on massivlaridan foydalanishdan olingan daromadlar

c) Qimmatbaho qog'ozlardan olinadigan daromadlar

d) Yer,  imorat va h.k.  bo'lgan mulkdorchilikdan olinadigan daromad

e) Ish haqi, xizmatchilami  oyligi, nafaqalar

7.Qaysi daromadlar «G ’»  shedulasiga kiradi?

a) Ish haqi, xizmatchilami  oyligi, pensiya, stipendiyalar

b) Erkin kasb faoliyatidan olinadigan daromadlar

c) Dividendlar,  taqsimlab bergan daromadlar

d) Zayomlar va qimmatbaho qog'ozlar

e) Yer,  imorat va h.k. bo'lgan mulkdorchilikdan olinadigan daromad

8.Jismoniy shaxslami qaysi daromadlari soliqqa tortilmaydi?

a) Erkin kasb faoliyatidan olinadigan daromadlar

b) Ish haqi, xizmatchilar oyligi, zayomlardan  olingan daromadlar

c)  Nogironlarga  berilgan  nafaqa,  ishsizlik,  kasallik 

va  onalikda 

beriladigan nafaqa,  ijtimoiy sug'urta tizimida beriladigan nafaqalar

d) Dividendlar,  erkin kasbdan olingan daromadlar

e)  Yer,  imorat  va  h.k.  ga  bo'lgan  mulkchilikdan  olinadigan 

darom adlar

9.Jismoniy shaxslar daromad solig'ini bir yilda necha marta to'laydilar?

a)  1  marta

b) 3  marta

c) 4 marta

d) 2  marta

е) 6 marta

lO.Soliq deklaratsiyasiga «N»  belgisi qaysi oilaviy holatda qo‘yiladi?

a) Er-xotin

b) Er-xotin va 3  bola

c) Yagona bir o‘zi

d) Er-xotin va 2 bola

e) Umuman qo'yilmaydi

11 .Korporatsiya foydasiga solinadigan soliq qaysi stavkalar (foiz hisobida) 

asosida olinadi?

a)  17,34

b)  15,30

c) 20,25

d) 33,24

e) 30,34

12.Qo‘shilgan  qiymat  solig‘i  moliya  vazirligining  qaysi  boshqarm asi 

ixtiyoriga kiradi?

a) Ichki daromadlar boshqarmasi

b) Mahfiy kengash

c) Zayomlami  milliy fondi

d) Birlashtirilgan fondi

e) Boj  to‘lovlari va aktsiz boshqarmasi

13. Buyuk Britaniyada QQSni stavkalari (foiz hisobida)?

a) 0,10,20

b) 0,8,17,5

c) 5,20,25

d)  10,15,20

e) 20,25,23

14.  Mulk soligMni toMovchilar?

a) Huquqiy va jismoniy shaxslar

b) Ko‘chmas mulk egalari

c) Arendaga oluvchilar, kvartira olib turuvchilar,  mulk egalari

d) Ko'chirib boMadigan mulk egalari

e) Hammasi noto‘g‘ri