T o ‘yinmagan aldegid va ketonlar

,-To’yinmagan aldegid va ketonlar

To'yinmagan aldegid va ketonlar orasida tutash tizim hosil qilgan -oksobirikmalar muhim hisoblanadi:

To'yinmagan aldegid va ketonlar orasida tutash tizim hosil qilgan -oksobirikmalar muhim hisoblanadi:

Agar molekuladagi C=C bog‘i va karbonil guruhi orasida birdan ortiq oddiy bog‘ bo‘isa, ularning tabiati bir-biriga ta’sir etmaydi va alohida ikkita funksional guruh xossalarini namoyon qiladi.

Н2С=СН-СНО —akrolein (propenal), eng sodda to‘yinmagan aldegid, 52°C da qaynaydigan rangsiz suyuqlik. Akroleinning juda o‘tkir hidi bor.

Н2С=СН-СНО —akrolein (propenal), eng sodda to‘yinmagan aldegid, 52°C da qaynaydigan rangsiz suyuqlik. Akroleinning juda o‘tkir hidi bor.

Uning nomi ham shu ma’noni anglatadi: akre o‘tkir, oleum — moy. Yog‘ va moy qattiq qizdirilganda qisman hosil bo‘lgan glitserin parchalanadi va ikki molekula suv ajratib akrolein hosil qiladi. Tomoqni qichitib, ko‘zni yoshlantiruvchi bu qo‘llansa hid akrolein hosil bo‘lganini anglatadi:

Sanoatda akrolein sintetik glitserin olish jarayonida oraliq mahsulot sifatida ajratib olinadi yoki propilenni katalitik oksidlab ham olish mumkin. Undan bir qator sintetik polimer smolalar ishlab chiqarishda dastlabki mahsulot sifatida qo‘llariiladi.

Sanoatda akrolein sintetik glitserin olish jarayonida oraliq mahsulot sifatida ajratib olinadi yoki propilenni katalitik oksidlab ham olish mumkin. Undan bir qator sintetik polimer smolalar ishlab chiqarishda dastlabki mahsulot sifatida qo‘llariiladi.

Akroleinning boshqa gomologlari aldol-kroton kondensatlanishi natijasida sintez qilinadi:

metilvinilketon, 81°С da qaynaydigan suyuqlik.

metilvinilketon, 81°С da qaynaydigan suyuqlik.

U formaldegid va atsetonning o‘zaro kondensatlanishidan olinadi, oson polimerlanadi va shishasimon massa hosil qiladi. Metilvinilketon nukleofil birikish reaksiyasiga karbonil guruhi emas, qo‘shbog‘ hisobidan reaksiyaga kirishadi:

To’yinmagan aldegid va ketonlaming ayrim vakillari o‘simlik dunyosida keng tarqalgan va izoprtr.oid zanjiri bilan genetik bog'langan, buni biz terpenlar mavzusida muhokama qilgan edik.

KETENLAR

Keten atsetonning pirolizi natijasida olinadi:

Keten ketonlarga xos reaksiyalarga kirishmaydi. Undan turli organik moddalar sintezida reagent sifatida foydalanadilar.

Keten ketonlarga xos reaksiyalarga kirishmaydi. Undan turli organik moddalar sintezida reagent sifatida foydalanadilar.

To'yinmagan aldegidlar va ketonlarning eng muhim vakillari

• Akrolein C H2=CH-CHO
• Kroton aldegid CH3-CH=CH-CHO
• Metilvinilketon СН3—СО—СН=СН2

To'yinmagan aldegidlerdiń oddiy vakili -akrolien yoki propenal (CH2=CH-CHO).U sanoatda turli usullar bilan olinadi :

To'yinmagan aldegidlerdiń oddiy vakili -akrolien yoki propenal (CH2=CH-CHO).U sanoatda turli usullar bilan olinadi :

1. Propilenni gaz fazada havo kislorodi bilan katalitik oksidlash orqali :

2. Chumoli va sirka aldegidlarining aldolli kondensatsiyasi orqali :

3. Degidrogenlash va degalogenlash orqali olish mumkin:

3. Degidrogenlash va degalogenlash orqali olish mumkin:

4.Spirtlarni degidratatsiyalash orqali olish mumkin:

4.Spirtlarni degidratatsiyalash orqali olish mumkin:

5. Allil spirtni mis (II) oksidi bilan oksidlash orqali olish mumkin:

6. Ko’p atomli spirtlarning degidrotatsiyalanishi orqali olinadi:

6. Ko’p atomli spirtlarning degidrotatsiyalanishi orqali olinadi:

Kimyoviy xossalari

• To'yinmagan aldegidlar katalizator ishtirokida vodorod bilan birigadi va spirtlarni paydo qiladi. To'yinmagan aldegidlar karbonil guruhning reaktsiyalarini ham beradi, ya'ni tsiangidrinlarni, oksimlerdi, gidroazonlardı v. b. beradi. Oksidlovchilar qo'sh bog’ga ham karbonil guruhga ta'sir etishi mumkin, biroq to'yinmagan aldegidlarga kumush oksidini ta'sir ettirganda faqat karbonil guruhgina oksidlanadi :

Akrolein allil spirtini, glitserinni, akrilonitrilni sintezlashda qo’llaniladi:

Akrolein allil spirtini, glitserinni, akrilonitrilni sintezlashda qo’llaniladi:

Akrolein mis(II) gidroksidi bilan oksidlash mumkin:

Akrolein mis(II) gidroksidi bilan oksidlash mumkin:

Akroleinning gidrogenlanishi orqali spirt olinadi: