T uproqshunoslik va dehqonchilik kafedrasi

Landshaftdan qaytgan va unga nisbatan yana atmosferadan 
qaytgan radiatsiya orasidagi farq uzun to‘lqinli balans deb ataladi.
Landshaftga kirib kelgan va undan yana atmosferaga 
qaytadigan radiatsiya energiyasining oqimi yig‘indisi radiatsiya 
balansi deb ataladi.
Radiatsiya balansi qisqa to‘lqinli balans bilan uzun to‘lqinli balans 
orasidagi farqqa teng bo‘ladi. Undan tashqari landshaft yuzasi bilan 
atmosfera orasida turbulent issiqlik almashinish jarayoni ham mavjuddir. 
Bu jarayon O‘zbekiston cho‘l hududlarida radiatsiya balansining 80 
foizdan ortiqroq qismini qamrab oladi. Yer yuzasida yutiladigan quyosh 
energiyasining asosiy qismi issiqlik sifatida tuproqdagi, o‘simliklardagi, 
daryo va ko‘llardagi suv va namlikning bug‘lanishiga sarf bo‘ladi. Bu 
energiya asosan tabiiy bug‘lanishga va transpiratsiyaga sarf bo‘ladi. 
Undan tashqari yalpi radiatsiya oqimining 0,5 foizga yaqini 
o‘simliklarning fotosintez jarayoniga sarf bo‘ladi.

---

1-quyosh energiyasi, 100%;
2-issiqlik energiyasi, 74%;
3-aks etgan energiya, 10%;
4-yerga yetib kelgan energiya, 15%;
5-organik moddaga birikkan 1% quyosh
energiyasi; 6-energiya yo’qolishi, 50%;
7-o’simlik moddasi, 50%;
8-40% yemish bo’ladi; 9-60% yemish
bo’lmaydi; 10-energiya yo’qolishi, 30%;
11-fitofaglar; 12-42% yemish bo’ladi;
13-58% yemish bo’lmaydi; 14-energiya
yo’qolishi, 20%; 15-I-tartibli yirtqichlar;
16-45% yemish bo’ladi; 17-55% yemish
bo’lmaydi; 18-energiya yo’qolishi, 20%;
19-II-tartibli yirtqichlar; 20-biomassa
o’sishi (mahsuldorlik); 21-yemish
bo’ladigan o’lik organizmlar; 22-25%;
23-bioredusentlar; 24-68% yemish
bo’lmaydi; 25-saprofitlar; 26-kaprofitlar;
27-75% yo’qoladi.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
10%
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20 21
22
23
24
25
26
27