Tabiiy va iqtisodiy fanlar tavsifi

 

---

11 
VII SINF
MEXANIK HARAKAT HAQIDA MA’LUMOTLAR 
(17 +*10 soat) 
Fizika fani taraqqiyoti tarixida O‘rta Osiyo olimlarining tutgan o‘rni. 
O‘rta asrlarda O‘rta Osiyo olimlari Abu Rayhon Beruniy, Al-Xorazmiy, Al-
Farg‘oniy, M.Ulug‘bek va boshqa olimlarning dunyo fani rivojiga qo‘shgan 
hissalari. 
O‘zbekistonda ilmiy maktab yaratgan fizik olimlar. S.A.Azimov, A.K. 
Otoxodjaev, U.A.Aripov, M.S.Saidov, P.Q.Habibullaev va boshqa olimlar haqida.  
Fizik kattaliklar. Xalqaro birliklar sistemasi (SI). Fizik kattaliklar va ularni 
o‘lchash. Birliklar. Xalqaro birliklar sistemasi (XBS). 
Fizikada tadqiqot metodlari. Kuzatish, tajriba, nazariya. 
Skalyar va vektor kattaliklar. Skalyar va vektor kattaliklar haqida tushuncha. 
Masalalar yechish. Amaliy ko‘nikmalarni rivojlantirishga va fanlararo 
bog‘liqlikka doir masalalar yechish.  
Mexanik harakat. Fazo va vaqt. Jismning harakati. Mexanik harakat 
tushunchasi. Harakatning nisbiyligi. Sanoq jism. Sanoq sistemasi.
Kinematikaning asosiy tushunchalari. Moddiy nuqta. Trayektoriya. Yo‘l va 
ko‘chish. Absolyut qattiq jism. Jismning ilgarilanma harakati. 
To‘g‘ri chiziqli tekis harakatda tezlik va uning grafigi. To‘g‘ri chiziqli tekis 
harakat haqida tushuncha. To‘g‘ri chiziqli tekis harakat tezligi va uning birligi. 
Tezlikni o‘lchash. Spidometr. Tezlik grafigi. 
To‘g‘ri chiziqli tekis harakatda bosib o‘tilgan yo‘l. Tezlik formulasidan yo‘l 
va vaqtni topish. Yo‘l grafigi. 
Masalalar yechish. Amaliy ko‘nikmalarni rivojlantirishga va fanlararo 
bog‘liqlikka doir masalalar yechish. 
Notekis harakat. O‘rtacha tezlik. Oniy tezlik. Notekis harakatda jismning 
bosib oʻtgan yoʻli.