Tadbirkorlik va kichik biznesni rivojlanishining tashkiliy asoslari tadbirkorlikning huquq va majburiyatlari

Tavakkalchilik darajasini kamaytirish usullari. Tadbirkorlikda tavakkalchilik turli usullar yordamida hal etiladi. Ularning asosiylariga quyidagilar kiradi: tavakkalchilikdan qochish, ushlab qolish, birovga berish, uning darajasini pasaytirish. Tavakkalchilikda qochishning eng oddiy yo‘li bu u keltiradigan tadbirlardan chetlanishdir. Bir tomondan bu tadbirkorning foydadan qochish bilan barobardir. Tavakkalchilikni ushlab qolish deganda, tavakkalchilikni investorga yuklash tushuniladi. Bunda barcha javobgarlik investorda bo‘ladi. Tavakkalchilikni birovga berish deganda, investor tomonidan barcha javobgarlikni boshqa birovga berish tushuniladi. YA’ni, masalan sug‘urta jamiyatida. Tadbirkorning moliyaviy tavakkalchiligi, tavakkalchilik koeffitsienti yordamida o‘lchanadi.



bu erda: U – zararning maksimal miqdori, so‘mda;
S- Xususiy moliyaviy resurslar ajmi.
Tadbirkorning moliyaviy tavakalchiligini kamaytirishda quyidagi usullardan foydalanish mumkin:

1. 
   Diversifikatsiya;
   
2. 
   Tanlash va natijalar to‘g‘risida qo‘shimcha aborotlarga erishish;
   
3. 
   Limetlash;
   
4. 
   Sug‘urtalash.
   

9-Mavzu: KICHIK BIZNESNING HAYOTIY SIKLLARI.
Reja:

1. 
   Kichik biznesning hayotiy siklining deskritiv modeli.
   
2. 
   Kichik biznes koronalariniig hayotiy siklini boshqarishni samarali tashkil etish usullari.
   
3. 
   Kichik biznes koronalarining moliyaviy moslashuvchanligini ta’minlash.
   
4. 
   Kichik biznes koronalari ayot sikliniig muhim bosqichlarida qimmatbaho qog‘ozlar portfeli.
   

Kichik biznesning hayotiy siklining deskritiv modeli.
Koronaniig hayotiy sikli - bu uning ishlab chiqarish faoliyati davri hisoblanadi. Koronaning ayotiy siklining to‘rtta bosqichi mavjud: bunyod etish, o‘sish, differensiatsiyalash, jipslashtirish.
Birinchi bosqich koronani bozorda paydo bo‘lishi bilan tavsiflanadi, ikkinchisi - koronani taraqqiyot etish sur’ati, uning bozorda tutgan o‘rnini "mustahkamlash bilan, uchinchisi - xo‘jalik faoliyatini differensiatsiya qilish, yangi bozorlarga suqilib kirish, to‘rttinchisi - yangilik kiritish, strategiyani qayta ko‘rib chiqish bilan yoki bankrot bo‘lish bilan izohlanadi. AQSH izlanuvchilari tadbirkorlik tashkilotini quyidagi hayotiy siklini ajratib ko‘rsatadilar (uddi tirik jondek):
1. Tug‘ilish davri;
2. Bolalik davri;

3. 
   O‘spirinlik davri;
   
4. 
   Dastlabki etuklik davri;
   
5. 
   O‘rta etuklik davri;
   
6. 
   Oirgi etuklik davri;
   
7. 
   Qarish davri;
   

8. Tiklanish davri faoliyatini to‘tatish, bankrot bo‘lish payti).
1. Tug‘ilish davri yangi aridorni talabini qondirish, bosh bozor maydonini yangi segmentini egallash. Asosiy maqsad raqobatga bardosh berish, shuning uchun barcha ishlarda tashabbuskorlik, muvaffaqiyatga erishish, cheksiz mehnatsevarlik hukm suradi. Tashkilotni tavsifli belgisi bo‘lib jangovarlik, iloji - boricha ko‘proq foyda olishga iitilishlik hisoblanadi.
2. Bolalik davri - bu hayot siklidagi eng avfli bosqich hisoblanadi. Bu bosqichda asosiy maqsad qisqa muddatli muvaffaqiyat hisoblanadi, tavsifli belgisi bu maqsad sari intilish, raqobatchi tashkilotlarga asosiy ahamiyat berish. Bu bosqichda 90% koronalar bankrot bo‘ladilar. Bunda rejalashtirish usuli ''ololganingni yulib qol" shiori ostida bo‘ladi.
3.O‘spirinlik davri - bu bosqich tashkilotni barqarorlik jarayoning shakllanishini boshlanishidir: Fahm-farosatli tavakkalchilik o‘rniga ilmiy hisob-kitoblar ishlatiladi. Tashkilot bozorda o‘z maydonini egallab daromad olishni barqarorligini rejalashtirishni amalga oshirdi.
4., 5., 6. Dastlabki etuklik davri - bu tashkilotni yangi faoliyat sohalariga asta-sekin kirib borishi, differensiatsiyani va diversifikatsiyani kuchayishi, faoliyat ko‘lamlarini kengayish bosqichidir. Bunda tashkilot quyidagi jarayonlarni o‘tadi: milliy, multimillatli, jaon ahamiyatiga egalik. Bu bosqichda boshqaruv usuli markazlashtirmagan bo‘lishi zarur.
7. Qarish davri - o‘sishni susayishi - va katta qiyinchiliklarni mavjudligi. Bunday qiyinchiliklarga korona bardosh berolmasligi mumkin. Bunda bosh vazifa tashkilotni saqlab qolish, barcha vositalar bilan jamoa maqomni qo‘llab-quvvatlash. Bunda tashkilotni modeli byurokratiya, raharlik turi esa ma’muriy bo‘lib qoladi.
8. Tiklanish davri - faoliyat taraqqiyotini jonlanishi koronaga to‘la majmuaviy o‘zgarishlarni o‘tkaznsh zarur. Boshqaruv usuli- uyg‘atuvchanlik berahmsizlik belgilari bilan ajralib turadi agar rahbarlik susaysa bankrotlik sodir bo‘lishi mumkin.
Kichik biznes koronalarini u yoki bu ayot sikli bosqichni bosib o‘tish sezilarli ravishda bozorda paydo bo‘layotgan sharoitga, hamda davlatni olib borayotgan iqtisodiy-siyosatiga bog‘liqdir.
Koronalarning ishini samaradorligi ko‘pincha ularning tashkiliy tarkibiga hamda rahbarlik usuliga bog‘liq, ularning turlicha birlashish odimlarni ishga bo‘lgan qiziqishi oshirib qolmasdan balki tashkilot turiga os ichki cheklanishlar hisobiga qiziqish kamayib ketishi ham mumkin.